Showing posts with label Genetika. Show all posts
Showing posts with label Genetika. Show all posts

May 11, 2014

Süni DNT-ə sahib orqanizm yaradıldı

Skripps Tədqiqat İnstitutundan olan alimlər yeni genetik kodu olan süni DNT-ə sahib bakteriya yaratmağa nail olublar. Canlı orqanizmin DNT-si ənənəvi haldaki kimi iki deyil, üç əsas cütündən ibarətdir. Mütəxəssislərin rəyinə görə, genişləndirilmiş DNT biologiyası gələcəkdə yeni dərmanlar və nanotexnologiyaların hazırlanmasında tətbiq edilə bilər.

Əlavə DNT hərfləri cütünə sahib yarısintetik bakteriyaya təbiətdə rast gəlinmir. Tədqiqatın başında duran Floyd Romsberq 15 illik təcrübələrinin nəticəsi olaraq elm tarixində ilk dəfə yeni genetik informasiyaya və üç əsas cütünə sahib, çoxalmağa qadir canlı orqanizm yaradıldığını qeyd edir.

"Yerdəki qarışıq həyat cəmi iki DNT əsası cütü ilə kodlaşdırılır: A-T və C-G. Biz isə üçüncü qeyri-təbii cütünü də stabil saxlayan orqanizm yaratmağa nail olduq. Bu, ənənəvi DNT-dən fərqli olaraq, genetik informasiyanın xəzinəsində fərqli qərarların da verildiyini göstərir, - Romsberq deyir.

Tədqiqatda alimlər Escherichia coli (bağırsaq çöpü) DNT-sindən yararlandılar. Yuxarıda qeyd edilmiş iki əsas cütünə süni olaraq sintezlənmiş üçüncüsü də əlavə edilərək, X-Y adlandırıldı.

Floyd Romsberq öz təcrübələrini 1990-cu illərin sonlarından bu yana davam etdirirdi. Onun əsas məqsədi zülalları kodlaşdıra bilən yeni molekul cütünü aşkar etmək idi. Vəzifəsi olduqca çətin idi, çünki yeni DNT cütü iki təbii cütlüklə birləşməyə və stabil vəziyyət almaya bilərdi.

Alimlər, plazmid adıyla tanınan DNT-nin dairəvi hissəsini sintezləyərək, onu E. coli bakteriyasının hüceyrəsinə yerləşdirməyi bacardılar. Nəticədə digər bakteriyalardan fərqlənməyərək çoxala bilən yarısüni DNT-ə sahib orqanizm əldə edilmiş oldu.

Həmçinin oxuyun:

Süni xromosom hazırlanaraq hüceyrəyə yerləşdirildi
Bakteriyaların təkamülünü iki mutasiya təmin etdi
Süni ilkin hüceyrəyə "can verildi"
daha ətraflı...

May 10, 2014

Alçaqboylular daha uzunömürlüdür

Yeni bir tədqiqatın nəticələrinə görə, alçaqboylu insanlar öz həmyaşıdlarından daha uzun həyat sürə bilərlər. Havay Universitetindən olan Bredli Uilkoks və həmkarları bir neçə min yaponmənşəli amerikalının bir sıra xarakteristikasını araşdırdılar. Onları iki qrupa böldülər: birinə 158 sm və aşağı, digərinə isə 163 və yuxarı boylu insanları yerləşdirdilər.

Nəticələrə əsasən, alçaqboylu insanlar ehtimalla uzunömürlülüyə cavabdeh olan FOX3 geninə sahibdirlər. Bundan başqa, belə insanların qanında aşağı insulin səviyyəsi və xərçəng xəstəliyinə az meylin olduğu aşkar edildi.

Alimlər bundan əvvəlki tədqiqatlarda anoloji genə sahib siçanlar, soxulcanlar və milçəklərdə də oxşar uzunömürlülük xüsusiyyətləri olduğuna aydınlıq gətirmişdilər - bu da onların bədən ölçüləri ilə əlaqəli idi. Daha dəqiq nəticələr əldə etmək üçün digər millətləri əhatə edən geniş tədqiqatların aparılması vacibdir.

Əldə edilmiş məlumatlar elm ictimaiyyətində qızğın mübahisələrə səbəb olub. Başqa tədqiqatların nəticələrinə əsasən, uzunboylu insanlar tam əksinə olaraq öz alçaqboylu həmyaşıdlarından daha uzun ömür yaşamağa qadirdirlər.

Həmçinin oxuyun:

İmmun sistemi geninin deaktiv edilməsi uzunömürlülük təmin etdi
Yaşlanma prosesi dal-dalı getdi
Xərçəng xəstəliyi müalicəsinin yeni strategiyası təqdim edildi
daha ətraflı...

May 5, 2014

"Genetik GPS" hazırlandı

Alimlərdən ibarət tədqiqatçı qrup hər bir insanın 1000 illik DNT mənşəyini aydınlaşdıra bilən "genetik GPS" hazırlamağa nail olub. Metodikanın yüksək dəqiqliyi sayəsində əcdadlarımızın yaşadığı əraziləri müəyyənləşdirə bilərik.

İnkişaf etdirilmiş üsul bundan ibarətdir ki, DNT testi nümunəsi müxtəlif ərazilərə xas gen dəstləri ilə müqayisə edilir. DNT mənşəyinin ən ehtimali regionu anoloji gen dəstlərinin daha çox yayılmış ərazi olduğu hesab edilir.

"Genetik GPS"-in müəllifləri Şeffild Universitetindən olan Eran Elhayk və Cənubi Kaliforniya Universitetindən olan Tatyana Tatarinovadır. Alimlər izah edir ki, hər bir milləti müəyyən rəngi olan maye kimi təsəvvür etmək olar. Qırmızı və mavi rəngli mayeləri qarışdırdıqda yasəməni rəngli yeni genotip meydana gəlir. Millətlərin qarışması prosesi nə qədər aktiv şəkildə baş verirsə, planetdə bir o qədər çox maye rəngi yaranmış olur. Məhz belə qarışmalar ənənəvi mənşəyin məkan analizi (SPA) işini çətinləşdirir.

Yeni "genetik GPS" müxtəlif genotiplərin qarışma prosesini modelləşdirərək, insanların dəqiq mənşə müəyyənləşdirilməsini təmin edir. Eksperimentdə alimlər Sardiniyanın on şəhərciyindən olan insanların 25%-in yaşayış yerini dəqiqliklə müəyyənləşdirməyi bacardılar. Digər insanların ərazisini isə 50 km aralıqla təxmin etdilər. Ümumilikdə üsulun dəqiqliyi təxminən 98% təşkil edir.

Alimlər ümid edirlər ki, gələcəkdə DNT mənşəyi izlənilməsi üsulu həkimlərə müəyyən genlərə sahib ərazinin genetik xəstəliklərə nə dərəcədə meylli olduğu və tibbi preparatlara reaksiyasının necə olacağı ilə bağlı məlumatlar qazandıracaq. Bundan başqa, "genetik GPS" azmış və ya qaçırılmış insanlara evlərinə aparan yolu tapmağa kömək edə bilər.

Yeni metodika ilə DNT mənşəyini izləmək üçün oxşar xidmətləri olan istənilən kampaniyaya autosom analizi sifarişi üçün müraciət etmək olar. Analizin nəticələrini "genetik GPS"-in saytına yükləyərək, min il əvvəl yaşamış əcdadların yaşayış yeri koordinatlarını öyrənmək mümkündür. Xidmətin dəyəri 30-43 dollar arasında dəyişir.

Videonu izləmək üçün klikləyin

Həmçinin oxuyun:

İnsan DNT-sinin ikinci kodu tapıldı
İntellekt geni kəşf edildi
İnsanın ən qədim genomu canlandırıldı
daha ətraflı...

April 26, 2014

Y-xromosomu və kişilər yox olmayacaq

Yeni tədqiqatların nəticələrinə əsasən, məməlinin kişi cinsindən olmağını müəyyənləşdirən kiçik Y-xromosomu təkcə inkişaf edən embrionun gender əlamətlərini yaratmır. Bu xromosom daha artığına qadirdir.

Məməlilərin cinsi xromosom inkişafı milyon illər ərzində davam edib. Onlar, iki eyni xromosomdan başlanğıc alıb. Y-xromosomu canlının cinsini müəyyənləşdirməklə yanaşı, həm də spermatozoidin formalaşması üçün lazımlı olan genləri daşıyır. Lakin təkamül müddəti ərzində X-xromosomun 2000-ə yaxın geni qoruyub saxlamasına baxmayaraq, Y-xromosomu hələ öz təkamülünün başlanğıcında genetik materialının böyük hissəsini itirmişdi və hal-hazırda sahib olduğu gen sayı 100-dən azdır.

İndi isə bu versiya iki elmi qrupun apardığı tədqiqatlarla təkzib edildi. Başda Vaythed İnstitutundan olan Deniel Bellotun durduğu son araşdırmaların nəticələrinə görə, Y-xromosomun genləri kişilərin sağ qalması üçün həddindən artıq vacibdir. Xromosomda olan onlarla gen reproduktiv sistemin tərkibini təyin etməklə kifayətlənmir, həm də digər bəzi vacib əlamətlərə nəzarət edir.

Əldə edilmiş nəticələr göstərir ki, dişilərdən fərqli olaraq, erkəklərdə bütün bədəndə gen ekspressiyasının müxtəlif modelləri müşahidə edilə bilər. Bu isə təkcə hormon səviyyəsindəki fərqliliklərlə deyil, elə Y-xromosomun özünün mövcudluğu ilə əlaqəlidir.

Aparılmış tədqiqatlar sayəsində kişi və qadınların xəstəlikləri niyə fərqli şəkildə keçirdikləri aydınlaşdırılmış ola bilər. Alimlər nəticələrə əsaslanaraq gələcəkdə yeni müalicə üsulları yaradılmasının mümkün olacağını qeyd edirlər. 

Hələlik alimlər kişi və qadın hüceyrələri fərqliliklərinin biokimyəvi kataloqunu tərtib etməyi planlaşdırır. Bu üsulla onların həyat qabiliyyətindəki fərqlilikləri, gen ekspressiyasını və protein produksiyasını qiymətləndirmək istəyirlər.

Qeyd edək ki, daha əvvəl Pen Ştatı Universitetindən olan alimlər kişi xromosomunun məhv olmağının səbəbini tapdıqlarını bildirmişdilər. Onlar, belə qənaətə gəlmişdilər ki, buna səbəb, hər iki cinsdə rast gəlinən X-xromosomdan fərqli olaraq, Y-xromosomun sürətlə təkamül keçirməsidir. Bu sürətləndirilmiş təkamül isə Y-xromosomundaki ciddi miqdarda gen yox oluşuna gətirib çıxarmışdı. Lakin son tədqiqatlar Y-xromosomun təkamül sürətininin bir o qədər də sürətli olmadığını təsdiq etdi.

Həmçinin oxuyun:

Süni xromosom hazırlanaraq hüceyrəyə yerləşdirildi
Spermatozoid və yumurtanın "sirli tanışlığı" aydınlaşdırıldı
Kişi və qadın beyni arasında fərq tapıldı
daha ətraflı...

March 30, 2014

Süni xromosom hazırlanaraq hüceyrəyə yerləşdirildi

Nyu-York Universitetindən olan Cef Buke və həmkarları ilk dəfə süni xromosom yaradaraq onu maya hüceyrəsi içərisinə yerləşdirməyi bacarıblar. Bu tapıntı elmdə genişmiqyaslı genom "dəyişiklikləri" işlərinə yeni cığır açır.

"Genomu dəyişdirmək rulet oynamaq kimi bir şeydir. Xətalı dəyişiklik hüceyrəni məhv edə bilər. Biz, sintetik xromosomun kodunda təxminən 50 min modifikasiya etdik, mayalar isə hələ də sağ-salamatdırlar. Bu, heyrətedicidir", - Cef Buke qeyd edir.

Alimlər artıq yeddi ildir ki çörək mayalarının (Saccharomyces cerevisiae) tam süni genomunu hazırlamaq işi üzərində çalışırlar. 2011-ci ildə onlar "Frankenşteyn mayalarını" əldə etməyə nail olmuşdular. Göbələk genomlarına genləri təsadüfi olaraq qarışdıra və deaktiv edə bilən xüsusi mexanizm yerləşdirilmişdi.

Əldə olan məlumatları istifadə edərək alimlər mayaların 237 min nukleotiddən ibarət 3-cü xromosomunun sintetik kopiyasını yığmağı bacardılar. Bu, maya genomundaki ən qısa hissələrdən biridir. Mütəxəssislər xromosomun uzunluğunu qısaldaraq onu stabilləşdirdilər. Həmçinin onu mutasiyalara səbəb olan tullantı DNT və mobil genetik elementlərdən təmizlədilər.

Alimlər xromosomların bir neçə kopiyasını yaratdıqdan sonra onları fraqmentlərə böldülər. Ardından isə ard-arda fraqmentləri yenidən maya hüceyrələrinə yeridərək onların nüvəyə daxil olmalarına şərait yaratdılar. Nəticədə bu fraqmentlər nüvə içərisində birləşərək üçüncü xromosomun süni versiyasına çevrildilər.

Bukenin başçılığındaki tədqiqatçı qrup kiçik maya koloniyası quraraq göbələklərin davamlılığını yoxlamaq üçün onları müxtəlif qıcıqlandırıcılara məruz qoydu. Alimlərin dediyinə görə, sintetik xromosomlu mayalar müqavimətdə təbii göbələklərdən heç də geri qalmır və genetik mutasiyaları anoloji tezliklə baş verir.

Tədqiqatın müəllifləri yaxın perspektivdə digər xromosomların da süni kopiyalarını hazırlamağı planlaşdırır.

Həmçinin oxuyun:

Nanomühərriklər canlı hüceyrə içərisində işlədi
Süni ilkin hüceyrəyə "can verildi"
Kök hüceyrələrini əldə etməyin yeni üsulu tapıldı
daha ətraflı...

March 25, 2014

İmmun sistemi geninin deaktiv edilməsi uzun ömürlülük təmin etdi

Yeni bir tədqiqatın nəticələrinə görə immun sisteminə nəzarət edən FAT10 geninin deaktiv edilməsi siçanlarda ömür müddətinin uzanması ilə yanaşı, piy təbəqəsi qalınlığının azalmasına gətirib çıxarır. Genetiklər nəticələrin uzun ömürlülüklə immunitet arasındaki yaxın əlaqəyə aid məlumatları təqdim etdiyini qeyd edirlər.

"Heç kim FAT10-un iltihablar zamanı aktivləşdiyindən və mədə-bağırsaq traktı və cinsi orqan xərçəngi ilə əlaqəli olduğundan başqa nəyə səbəb olduğunu bilmirdi. Bu genin deaktiv edilməsi qocalmağı yavaşladan və ömrü 20% uzadan piy ehtiyatının azalması da daxil olmaqla çoxlu müsbət təsirlər meydana gətirir", - Tafts Universitetindən (ABŞ) olan Martin Obin deyir.

Obin və həmkarları tədqiqat apardıqdan sonra belə qənaətə gəldilər. Həmin tədqiqatda onlar FAT10 və əlaqəli genlərin funksiyalarını aşkar etməyə çalışırdılar. Bunun üçün alimlər FAT10 genləri silinmiş siçanları yetişdirərək digər sıravi siçanlarla müqayisə etmək qərarına gəldilər.

Bu genin deaktiv edilməsi bir çox maraqlı və gözlənilməz nəticələri doğurdu - belə siçanlar daha artıq qidalanmağa başladılar, çəkiləri isə artmadı. Bundan başqa bədənlərindəki piy ehtiyatı digər siçanlardan fərqli olaraq xeyli az idi.

FAT10-un ləğv edilməsinin ən vacib effekti bu oldu ki, həmin siçanlarda ömür müddəti digər adi siçanlardan 20% artıq idi. Alimlər hələlik bu təsirin piylənməyə az meyl ilə əlaqəli olub-olmadığından əmin olmadıqlarını bildirirlər.

"Laboratoriya siçanları praktiki olaraq bakteriyaların olmadığı kameralarda yaşayır. Orqanizm infeksiyalarla mübarizə üçün çoxlu enerji sərf edir, bunun da qaynağı piy ehtiyatıdır. FAT10 genləri olmayan siçanlar laboratoriyadan kənar mühitdə infeksiyalara uğurlu müqavimət göstərmək üçün kifayət qədər zəif ola bilərlər. Siçanlarda immun sistemi və piy ehtiyatı arasındaki tarazlığı meydana gətirmək üçün növbəti tədqiqatlar zəruridir, ardından isə bunu insanlar üzərində tətbiq edə bilərik", - Obin son olaraq əlavə edir.

Həmçinin oxuyun:

Yaşlanma prosesi dal-dalı getdi
Yaşanmış qorxu irsən ötürülür
QİÇS-ə qarşı mutasiya
daha ətraflı...

March 7, 2014

QİÇS-ə qarşı mutasiya

Kliniki eksperimentlər insanda immunçatışmazlığı virusuna (İİV) qarşı gen terapiyası effektivliyini təsdiq etdi. Bunun üçün sadəcə immun hüceyrələrindəki genlərdən birinin fəaliyyətini dəqiqliklə dayandırmaq kifayətdir.

"Bunu "berlin pasienti" Timoti Braun'un dövründən bəri QİÇS-in müalicəsindəki ilk ciddi sıcrayış adlandırmaq olar", - Kaliforniya Universitetindən olan bioloq John Rossi qeyd edir.

Bioloq 2008-ci ilin, hətta bəlkə bütün dövrlərin ən məşhur tibbi hadisəsini xatırladır. Həmin vaxt Braun üzərində eksperimental kök hüceyrə terapiyası uğurla aparılmışdı. Ona, mutasiyaya uğramış CCR5 geni olan donordan hematopoetik hüceyrələr transplantasiya edilmişdi. Onların kodlaşdırdığı zülal İİV-nin insanın t-limfositlərinə yoluxmasında maneə meydana gətirir. CCR5 çatışmazlığı olan insan isə bu prosesdə İİV-yə qarşı güclü müqavimət qazanmış olur. Braun, ona tətbiq edilmiş antivirus terapiyasından sonra uğurla sağaldılmışdı.

Buna baxmayaraq kök hüceyrələri ilə terapiya üsulu əksər İİV-yə yoluxmuş insanlar üçün əlverişsizdir. Bu, ağır invaziv prosedurdur və donor hüceyrələrin ayrılma riski yenə də yüksək olaraq qalır. Elə isə mutasiyalı CCR5-i xəstənin öz hüceyrələrinə əlavə etdikdə üstünlüyünü necə qoruyub saxlamaq olar? Alimlərdən ibarət bir beynəlxalq qrup bu mutasiyanı birbaşa orada istifadə etmək qərarına gəldi.


Nature jurnalında dərc edilən məqalədə infeksiyanı nəzarət altında saxlamaq üçün davamlı antiretrovirus vasitələri qəbul edən 12 könüllü İİV xəstəsi üzərində aparılmış tədqiqatdan bəhs edilir. Könüllülərin qanlarından İİV-nin məhv etdiyi immun limfosit-hüceyələri ayırd edildi və "zink barmaqlar" (zinc finger) fermentləri ilə müalicə edildi, hansılar ki DNT ilə verilmiş hissədə birləşərək müvafiq genin aktivliyini nizamlayır. Effekti əhəmiyyətli oldu: xəstələrin qanlarındaki T-limfositlərin səviyyəsi artdı, bu da virusun yoluxma və məhv etmə bacarığının sürətlə azaldığından xəbər verir.

Nəticələr aydın olduqdan sonra tədqiqatda iştirak edən xəstələrin yarısına antiretrovirus preparatları qəbulu dayandırıldı, qandaki T-limfositləri və virus hissəcikləri məzmununun izlənilməsi prosesi isə davam etdirildi. Hətta bu vəziyyətdə belə İİV səviyyəsi daha zəif artır və limfosit səviyyəsi növbəti bir neçə həftə ərzində yüksək olaraq qalırdı. Başqa deyimlə, virus tərəfindən məhv edilməyən mutasiyalı limfositlər özlərini xəstələrin orqanizmində çox yaxşı hiss edirdilər. Alimlər xoşagəlməz qoxudan başqa heç bir əlavə təsirin meydana gəlmədiyini qeyd etdilər.

Həmçinin oxuyun:

Marixuana immun sistemini İİV-dən qoruyur
Yaşlanma prosesi dal-dalı getdi
Təkamülü sürətləndirən mexanizm tapıldı
daha ətraflı...

February 19, 2014

Türk genomunun 8%-i monqol genlərindən ibarətdir

Oksford və London Universitetlərindən olan mütəxəssislər 95 müxtəlif xalqın genetik quruluşunu araşdıraraq köç, müharibə və ticarət səfərləri kimi tarixi hadisələrin genetik quruluş üzərində yüz illərdir silinməyən izlər buraxdığını aşkar etdilər. Məsələn, 13-cü əsrə damğasını vuran Çingiz Xanın Avropaya qədər çatan Monqol İmperiyasının genetik izlərinə bu gün də rast gəlmək mümkündür.

Məşhur elmi jurnal Nature Genetics'də dərc edilən tədqiqatın nəticələrinə görə uyğurlarda 50%, özbəklərdə 39%, Türkiyə türklərində isə 8% monqol geni olduğu müəyyən edilmişdir. Müstəmləkəçilik, kölə ticarəti, ipək yolu ticarəti kimi bir çox tarixi hadisənin də genetik xəritənin formalaşmasında rol oynadığı qeyd olunur.

Çindəki etnik qruplardan olan "Tu" xalqında avropalıların DNT izlərinə rast gəlinməsi bunun bir nümunəsidir. Bu vəziyyətin meydana gəlməsində 11-ci əsrdə İpək Yoluyla bölgəyə gedən tacirlərin təsiri olduğu hesab edilir.

İtaliyanın şimalında isə yaxın şərq genləri müəyyən olunmuşdur. Bu genlərin e.ə. 776-cı ildə İtaliyaya köç edən Lidiyalılardan gəlmiş ola biləcəyi düşünülür. Kölə ticarətinin bir nəticəsi olaraq Afrika genlərinin demək olar ki dünyanın hər yerinə yayıldığı müşahidə edilir.

Həmçinin oxuyun:

Genetik oxşarlıq nədir?
Naməlum insan növünə aid izlərə rast gəlindi
Neandertal genlərini oğurladıq
daha ətraflı...

February 13, 2014

İntellekt geni kəşf edildi

Alimlər intellekt və baş beyin qabığının qalınlığı arasındaki birləşdirici əlaqəni tapmağa nail oldular. Aşkar edilmiş gen insanların oxumada çəkdikləri çətinlikləri izah edə və bir çox xəstəliklərin müalicəsini mümkün edə bilər.

Bir beynəlxalq tədqiqatçı qrup 1500-dən çox yeniyetmənin DNT nümunələri və beyin tomoqrafiyası nəticələrini analiz etdi. Həmçinin onların verbal və qeyri-verbal intellekt əmsallarının müəyyən edilməsi üçün bir sıra təcrübə keçirdilər.

Hər şeydən əvvəl alimləri təcrübədə iştirak edənlərin "boz materiya" adlanan baş beyin qabığının qalınlığı maraqlandırırdı, hansı ki yaddaşın inkişafı, diqqət səviyyəsi, qavrayış, düşünmə və vicdan kimi məsələlərdə əsas rola malikdir.

Ardından beyin inkişafı prosesinə təsir edə biləcək on milərlə (54000-dən çox) genetik variantlar araşdırıldı. Nəticədə müəyyən genləri olan yeniyetmələrin sol beyin yarımkürəsi qabığının daha nazik olduğu aydınlaşdırıldı. Məhz həmin yeniyetmələr IQ testlərində ən pis nəticələri göstərmişdilər.

"İdentifikə etdiyimiz genetik büdrəmə neyronların kommunikasiya səviyyəsini müəyyən edir. Bu, neyron səviyyəsində sinir hüceyrələri arasındaki müəyyən əlaqə pozğunluqlarında baş verən proseslərin anlaşılmasını genişləndirəcək", - Londonda yerləşən Krallıq Kollecindən (Britaniya) olan Sylvane Desrivieres qeyd edir.

Desrivieres və həmkarlarının aşkar etdiyi genetik büdrəmə neyron əlaqələrində aktiv olan zülalla əlaqəli və beyin hüceyrələri arasındaki kommunikasiyaya nəzarət edən NPTN geninə təsir edir.

11 fevral 2014 tarixində Molecular Psychiatry jurnalında dərc edilən məqalənin nəticələri şizofreniya və autizm kimi bir çox psixiki pozğunluqlarla əlaqəli bioloji mexanizmlərin anlaşılmasını dərinləşdirə bilər.

Həmçinin oxuyun:

Genlər necə dəyişilir?
İnanclı insanlar intellektual baxımdan geridədirlər
Şizofreniyanın təbiəti genetikdir
daha ətraflı...

January 31, 2014

Meymun genomları dəqiqliklə "redaktə edildi"

Çinli genetiklər meymun embrionlarının genomunu yüksək dəqiqliklə "redaktə etməyi" bacardılar. Nəticədə planlaşdırılmış mutasiyalarlı transgenik balalar əldə edildi. Bu, gələcəkdə insan xəstəliklərinə yoluxan meymunları yaratmağa və həmin xəstəliklərin müalicəsini tapmağa yardım təmin edəcək. Tədqiqatın nəticələri 30 yanvar 2014 tarixində Cell jurnalında dərc edildi.

Bu gün alimlər xərçəng kimi bir çox insan xəstəliklərinin modelləşdirilməsi üçün transgenik siçan və siçovulları istifadə edirlər. Gəmiricilərin genom dəyişdirilməsi texnikası rekombinasiya hadisəsinə, yəni DNT molekulları arasındaki bölgə mübadiləsinə əsaslanır. Bu üsul tez artan gəmiricilərdə işləyir, amma meymunlar üçün uyğun deyil. Digər yandansa sinir sistemi xəstəlikləri kimi bir çox xəstəlikləri gəmiricilər üzərində araşdırmaq çox çətindir.

Bu ana qədər primat genomlarını "redaktə etmək" üçün viruslar DNT-nin lazımlı bölgəsinə yerləşdirilirdi. Lakin burada virusun dəyişikliyə uğratdığı DNT bölgəsinə nəzarət etmək çətinləşirdi. Çinli alimlər ilk dəfə primatlar üzərində CRISPR/Cas9 adlı yeni texnikanı sınaqdan keçirdilər. Bu texnikada genom redaktəsi üçün RNT fraqmentlərindən istifadə edilir. RNT fraqmentləri, DNT molekulunun lazımlı bölgədə bölünməsinə nəzarət edən Cas9 fermentini istiqamətləndirir.

"Apardığımız tədqiqat CRISPR/Cas9'un, yan mutasiyalara ehtiyac duymadan eyni zamanda iki lazımlı geni dəyişdirməyə imkan yaratdığını göstərir. Nəzərə alsaq ki, bir çox insan xəstəlikləri genetik zədələrdən meydana gəlir, o halda meymun genomunun məqsədyönlü modifikasiyası insan xəstəlikləri modellərini əldə etmək üçün dəyərsiz hesab olunmalıdır", - Nanjing Tibb Universitetindən olan Jiahao Sha qeyd edir.

Sha və həmkarları 186 krabyeyən makaka embrionlarının üç genini dəyişikliyə uğratdılar. Ardından alimlər embrionlardan 83-ü 29 dişi makakaya implantasiya etdilər. Onlardan biri 2 əkiz dişi makaka doğmağı bacardı. Daha 8 makaka isə doğmaq üzrədir. Balaların genom oxunması işləri onlarda planlaşdırılmış 3 mutasiyadan 2-nin olduğunu göstərdi.

Qaynaq: Cell , ScienceDaily
daha ətraflı...

January 28, 2014

Qədim avropalı mavi gözlü və qarabəniz idi

Paleogenetiklər 7 min il əvvəl İspaniyanın şimalındaki mağaraların birində yaşamış qədim avropalının sümüklərinin DNT-sini oxuyub onun mavi gözlərinin və həddindən artıq qarabəniz dərisinin olduğunu aydınlaşdırdılar. Tədqiqatla əlaqədar məqalə 26 yanvar 2014 tarixində Nature jurnalında dərc edildi.

"Bu insanın tipik afrikalı genlərinin versiyasına sahib olduğu bizim üçün gözlənilməzdir, hansı ki dərinin piqmentasiyasına nəzarət edir. Bu da onu ehtimalla olduqca qarabəniz, bəlkə də qaradərili edirdi, lakin dəqiq tonu müəyyən edə bilmirik. Daha da heyrətləndirici olan budur ki, avropalıların gözünün mavi rəngdə olmasına səbəb olan gen variasiyalarına bu insan da sahib idi. Nəzərə alsaq ki bütün digər əlamətlərə görə o Şimali Avropadandır, belə halda genomunu unikal hesab etməliyik", - Barselonada yerləşən Təkamül Biologiyası İnstitutundan (İspaniya) olan Carles Lalueza-Fox deyir.

Lalueza-Fox və həmkarları 10-5 min il əvvəl, mezolit dövrünün ortası və sonlarında La Braña-Arintero mağarasında yaşamış insanın qalıqlarını araşdırdılar. 2006-cı ildə paleontoloqlar bu mağarada orta yaşlı kişi qalıqlarına rast gəlmişdilər. Qalıqların illər ərzində yaxşı qorunduğu alimlərə genomu dəqiqliklə bərpa etməyə yardım təmin etdi.

Alimlər ilk öncə qədim insanın immun sisteminə və maddələr mübadiləsinə nəzarət edən genlərlə maraqlandılar. Dediklərinə görə, genomun fraqmentlərində olan quruluş fərqləri ovçu-toplayıcı avropalıların niyə yeni məskunlaşmış əkinçilərlə rəqabət apara bilmədiklərini izah edə bilər.

Genetiklər mağara sakininin südü həzm etməyə qadir olmadığı kimi bir neçə fərq aşkar etdilər, lakin onları olduqca heyrətləndirən qədim insanın xarici görünüşü və mənşəyi oldu. Belə ki, bu insanın yaxın qohumlarının müasir Şimali Avropa xalqları olduğu məlum oldu: gözləri, eynən onların əksəriyyəti kimi mavi rəngdə idi. Dərisi isə inanılmaz dərəcədə qarabəniz idi. Lalueza-Fox yaxın zamanda digər mağara sakininin qalıqlarının DNT-sini bərpa edərək məlumatları bir daha yoxlayacaqlarını qeyd etdi.

Qaynaq: Nature , NBC News
daha ətraflı...

January 25, 2014

Psevdogenlər yeni genləri meydana gətirir

Canlı orqanizmlərinin genomlarında baş verən DNT kopiyalanma və təmir etmə proseslərindəki səhvlər sonradan mutasiyaya uğrayan və yeni funksiyalar qazandıran mövcud genlərin kopiyalarının meydana gəlməsinə səbəb olur. Nəticədə canlılarda yeni əlamətlər yaranır. Lakin son illərdə alimlər sübut etdilər ki, bitkilərdən tutmuş insana qədər müxtəlif canlı orqanizmlərinin yeni genləri orqanizm üçün heç bir faydalı zülal kodlaşdırmayan "tullantı" DNT ardıcıllıqlarından və ya psevdogenlərdən yarana bilər.

23 yanvar 2014 tarixində Science jurnalında dərc edilən məqalədə əcdadlardan qalmış kodlaşdırmayan genetik ardıcıllıqlar sayəsində DNT-də yeni genlərin meydana gələ biləcəyi qeyd edilir.

Kaliforniya Universitetindən (ABŞ) olan David Begun və həmkarları drozofil milçəklərinin altı genetik xəttininin gen aktivliyini onlara yaxın qohum olan növlərlə müqayisə etdilər. Nəticədə alimlər drozofillərdə 248 yeni gen tapdılar. Qohum növlərin genomlarında oxşar genetik ardıcıllıqlar var idi, amma bu genlər onlarda zülal sintezi yerinə yetirmirdi, yəni "həqiqi gen" deyildilər. Elm adamları yeni genlərin araşdırılan növlərin ortaq əcdadlarında bir vaxtlar mövcud olan, kodlaşdırma mövzusunda funksiyasız olan genetik ardıcıllıqlardan yarandığını təsdiq etdilər.

"Bu, əcdadlardan alınmış DNT-lərin davamlı olaraq yeni genlər doğurduğunu göstərir", - Begun deyir.

Məqalənin müəllifləri hesab edirlər ki, yeni genlərin meydana gəlməsi kodlaşdırmada funksiyasız olan DNT-nin hər hansı bir hissəsinin təsadüfi mutasiyalar səbəbindən "oxunduğunda" baş verir və RNT molekullarının yaranması üçün işləyir.

Qaynaq: Sciencemag , The Scientist
daha ətraflı...

December 21, 2013

Yaşlanma prosesi dal-dalı getdi

Alimlər "qırılma" baş verdikdə hüceyrələri yaşlandıran molekulyar mexanizmi aşkar etdilər və onu bərpa etməyə nail oldular. Tədqiqatın nəticələri 19 dekabr 2013 tarixində Cell jurnalında yayımlandı.

Yaşlanma prosesində əsas rolu öz DNT-ləri olan mitoxondrilər oynayır. Onlar funksiyalarını yaxşı yerinə yetirə bilmədikdə altshaymer və diabet kimi qocalıq xəstəlikləri meydana gəlir. İndiyəcən hesab edilirdi ki, bu xəstəliklər mitoxondri DNT-sində baş verən, geri çevirilməsi mümkünsüz olan mutasiyalarla bağlıdır.

Harvard Tibb Məktəbindən olan David Sinclair və həmkarları sirtuinlər adlanan gen qrupunu araşdırdılar. Onlar, SIRT-1 geni olmayan siçanlardan birini ələ aldılar. Siçanlarda yaşlanma əlamətlərinə rast gəlinirdi, bununla belə hüceyrələrdəki bütün zülalların səviyyəsi, mitoxondrial DNT-nin kodlaşdırdığından başqa, normal idi. 

Alimlər gördülər ki, yaşlanma prosesinin molekulyar səviyyəsində əsas rolu hüceyrə nüvəsi genomu ilə mitoxondriləri arasındaki koordinasiya pozuntuları oynayır. Nikotinamid-adenin-dinukleotid (NAD) fermenti səviyyəsinin aşağı düşməsi ilə bu tip koordinasiya səhvləri meydana gəlir. O olmadan SIRT-1 kodlaşdırdığı zülal transkripsion faktorların aktivliyini idarə edə bilmir - HIF. HIF-in səviyyəsi artır və beləcə genomlar arası ötürülmədə səhvlər meydana gəlir. Zamanla da hüceyrələrin enerji istehsal etmə qabiliyyəti zəifləyir və orqanizm yaşlanmağa başlayır.

Sinclair və həmkarları NAD hüceyrələrində dəyişərək hüceyrə içindəki genomların ötürülməsi mexanizmini bərpa edən maddəni tapdılar. Onlar, bu maddəni həftə ərzində iki yaşlı siçanlara verdilər və gəmiricilərin əzələ toxumasının 6 aylıq siçanlardakı kimi olmasını təmin etdilər.

Bundan başqa tədqiqat ərzində yaşlanma və xərçəng xəstəliyi arasındaki əlaqəyə rast gəlindi. Yaşlanma prosesində iştirak edən HIF amilinin xərçəng xəstəliyinin meydana gəlməsində də rol oynadığı məlum oldu.

Qaynaq: SMH , Cell
daha ətraflı...

December 19, 2013

Naməlum insan növünə aid izlərə rast gəlindi

Alimlər dəqiqlik və bütövlük baxımından əvvəlki "kopiyaları" üstələyən yeni neandertal genomu versiyasını əldə etdilər. Yeni genom kəsişmə prosesində nəinki bizim əcdadlarımız və denisovalar, hətta Homo erectus'dan təkamülləmiş naməlum bir qədim insan növü izləri daşıdığını göstərdi. Tədqiqatın nəticələri 18 dekabr 2013 tarixində Nature jurnalında yayımlandı.

Elm adamları 50 min il əvvəl Rusiya, Altayda yerləşən Denisova mağarasında yaşamış neandertal genomunu bərpa etdikdən sonra belə qənaətə gəldilər ki, qədim insanlar dörd növə bölünürdü. Bu mağarada neandertallarla birgə 2010-cu ildə alman genetiklər tərəfindən genomları oxunmuş denisovalar da yaşayırdı.

Leipzig'də yerləşən Təkamül Antropologiyası İnstitutundan (Almaniya) olan Svante Pääbo və həmkarları DNT fraqmentlərini istifadə edərək ayaq barmağı sümüyündən neandertal qadına aid genomu bərpa etdilər. Gözlənilməz olan, bu fosillərdə genom qeydlərinin mükəmməl qorunması idi, bu səbəbdən elm adamları genomu dəqiqliklə və tam olaraq "canlandıra" bildilər.

Əldə olunan ardıcıllığı insan və denisova genomları ilə müqayisə edən alimlər, neandertal DNT-sində bir neçə maraqlı xüsusiyyətə rast gəldilər. Birincisi, genom özündə bir neçə nəsillər ərzində davam edən populyasiya daxili yaxın qohum çarpazlama izləri daşıyırdı. Bu tapıntı neandertalların "nəsli kəsilən" insan növü olduğu iddiasına ciddi arqument hesab edilir. İkincisi isə, mağara sakini olan qadın genomunda kromanyonlara, denisovalara və hələlik haqqında heç nə bilmədiyimiz naməlum insan alt-növünə aid izlərə işarə edən faktlar var.

Kaliforniya Universitetindən olan Montgomery Slatkin deyir:

"Artıq bildiyimiz qədərilə, bir çox çarpazlama epizodu baş vermişdir. Bəlkə də hələlik haqqında bilmədiyimiz daha çox gen ötürülməsi hadisələri olmuşdur. Bu gen qarışmasının yalnız bir dəfə neandertallarla ilk insanların qarşılaşdıqlarında baş verdiyi, yaxud gen ötürülməsinin davamlı olaraq neandertal və insanların yaşadıqları bir-birinə yaxın ərazidə baş verdiyi haqda hələlik məlumat yoxdur."

Qaynaq: Nature , ScienceDaily
daha ətraflı...

December 18, 2013

Neandertal genlərini oğruladıq

Yeni bir tədqiqatın nəticələrinə görə neandertallar avropalılardan çox, şərqi asiyalıların genomlarına qatqı təmin ediblər. Bu gen dəstləri orqanizmin UV şüalarına və xərçəng şişinə qarşı müqavimətini artırmağa yardım edir.

İnsanlar kimi neandertallar və denisovalar da Afrikada təkamülləşmişdir, lakin bizdən daha tez Avrasiyaya köç etmişdirlər. Neandertallar və denisovaların genom oxunması layihələrindən aydın oldu ki, bu növlər daha sonralar müasir insanlarla Avrasiyada qarışmışdırlar. Bu səbəbdən müasir insan DNT-lərində digər qohumlara aid 1-4% genlərə rast gəlinir. Xüsusilə vurğulamaq olar ki, müasir insanlar neandertallar və denosivalardan immun sistemi işinə cavabdeh olan genləri almışdırlar.


Molecular Biology and Evolution jurnalında yayımlanan məlumata görə, Şanxayda yerləşən Fudan Universitetindən (Çin) olan Li Jin və həmkarları müasir insan genomunu neandertal və denisovalarınki ilə müqayisə etmək qərarına gəldilər. Nəticədə "neandertallardan qalmış miras" hesab edilən, 18 gendən ibarət olan 3-cü xromosom regionunu aşkar etdilər. Bu genlərdən bəziləri orqanizmin B tipli UV şüalanması, ondaki hialuron turşusu mübadiləsi və xərçəng şişləri artımının yatırılması reaksiyalarına cavabdehdir.

Nəticələrdən biri göstərdi ki, bu gen dəstləri şərqi asiyalıların genomlarına əlavə olunduqda köklü amerikalılar hələ onlardan ayrılmamışdı (15-20 min il əvvəl). Avrasiya ərazisində bu genlərə yapon genomlarının 49%, şərqi çinlilərin isə 65%-ndə rast gəlinir, Avropa və cənubi Asiyada isə bu hal yalnız şərqi Asiya yerliləri ilə nadir qarışmalarda baş verir.

Alimlər qeyd edirlər ki, apardıqları tədqiqat neandertallardan müasir şərqi asiyalılara gen ötürüldüyünü və onların avropalılardan daha çox şərqi asiyalılara yaxın olduğunu təsdiq edir.

Qaynaq: Oxford Journals , ScienceDaily
daha ətraflı...

December 15, 2013

İnsan DNT-sinin ikinci kodu tapıldı

ABŞ-ın Vaşinqton Universitetindən olan tədqiqatçılar insan DNT-sinin "əks" tərəfini tapdıqlarını açıqladılar. Bu kəşfin insan DNT-sinin daha yaxşı oxunması və anlaşılması üçün bir növ vasitə olduğu hesab edilir. Tədqiqatın nəticələri 13 dekabr 2013 tarixində Science jurnalında dərc edildi.

DNT-nin bu "ikinci kodu" molekulyar genetiklərə mutasiya proseslərinin əsasları və mahiyyətini anlamaq üçün məlumat təmin edir. Alimlər uzun müddət gizli qalmış bu ikinci kodun tapılmasıyla bir çox xəstəliklərin sağaldılmasının mümkün olacağını bildirirlər.

Bu vacib kəşfə imza atan Vaşinqton Universitetindən olan genetik prof. John Stamatoyannopoulos apardıqları təcrübədə əsas məqsədin insan genomunun bioloji funksiyalarının kod dəstinin öyrənilməsi olduğunu qeyd etdi.

Zülal yaratmada DNT-nin "təlimatlar" alma mənbəyi olduğu elm adamlarına uzun müddətdir ki məlum idi, yeni tapıntı isə onlara DNT-nin "ikinci dilinin" də mövcud olduğunu göstərdi. Alimlər bu "dillərdən" birincisin amin turşularının ardıcıllığına cavabdeh olduğunu bilirdilər. DNT-nin ikinci dili isə sanki birincinin üzərinə yerləşdirilmiş şəkildədir və əlavə təlimatlar təqdim edir.

Bu ikinci dil birincinin üstündə gizlənərək və mürəkkəb qarşılıqlı təsirə sahib olduğu üçün 40 ildən çoxdur ki elm adamlarından qaçırdı. Beləliklə, DNT-nin bəzi kodonları iki fərqli funksiya daşımalıdır. Bunlardan biri zülal ardıcıllıqlarının kodlaşdırılması, digəri isə genlər üzərində nəzarətdir. Son anda onlar sabitləşdirici amil kimi də çıxış edə bilərlər.

Alimlər bu tapıntının insan genomu layihəsindən sonra ikinci ən əhəmiyyətli irəliləyiş olduğunu hesab edirlər.

Qaynaq: RedOrbit
daha ətraflı...

December 9, 2013

3 milyard illik orqanizmlərin genomları oxundu

Alimlər ilk dəfə üç milyard il əvvəl Yerdə yaşamış orqanizmlərin genomlarını oxumağa nail oldular. Tədqiqatçılar bu irəliləyişlə qədim dövrlərdə təkamülün hansı mexanizmlərlə yeni növlər yaratmış ola biləcəyinə dair ətraflı məlumatlara yiyələnəcəyini hesab edirlər. Müasir geoloji məlumatlarla uyğun gələn tədqiqat nəticələri Nature jurnalında dərc edildi.

Məqalənin müəllifləri qeyd edirlər ki 3,3-2,5 milyard il əvvəl yaşamış ilk primitiv orqanizmlərin DNT-lərində ani gen çoxalmaları baş vermişdir. Bu fakt isə Yerin tarixini əbədi olaraq dəyişdirmiş "Oksigen Faciəsi" adlı, Yerin oksigen səviyyəsində artım təmin etmiş hadisə ilə üst-üstə düşür.

Alimlər canlı hüceyrənin içərisində baş verən oksigen proseslərində iştirak etmiş genlərin daha çox bu hadisənin sonralında, təxminən 2,8 milyard il əvvəl meydana gəldiyini bildirirlər. Bundan əvvəllər isə orqanizmdə elektroenerji ötürülməsini, başqa adıyla "elektron transportunu" yerinə yetirən zülal genlərinin təkamülü davam edirdi.

Elektron transportu heyvanların və bitkilərin oksigen tənəffüsü, həmçinin fotosintez prosesləri əsasında durur. Alimlər hesab edirlər ki, məhz bu bacarıqların inkişafı sayəsində ilk orqanizmlər enerji toplamaq üstünlüyünə sahiblənmişdirlər, bu da onların gələcək təkamülünü mümkün etmişdir.

Massachusets Texnoloji İnstitutundan olan Eric Alm və həmkarları tədqiqatda müasir canlıların genetik məlumatlarını istifadə etdilər. Alimlər canlıların genetik məlumatları ilə birlikdə həm də genlərin təkamül mexanizmləri, onların orqanizmlər arası ötürülməsi, DNT-də artması və ya itməsi məlumatları əsasında hazırlanan riyazi alqoritmlərdən yararlandılar. Nəticədə alimlər 3,3-2,5 milyard il əvvəl DNT səviyyəsində baş vermiş hadisələrin anoloji prosesini aşkar etdiklərini açıqladılar və onu "Arxey Partlayışı" adlandırdılar. Təxminən 3 milyard il əvvəl baş verdiyi hesab edilən bu "artım" sayəsində təkamülün bir çox yeni orqanizmlər meydana gətirdiyi qeyd edildi.

Təcrübədə alimlər DNT təkamülü prosesinin əks istiqamətdə modelləşdirilməsinə nail oldular: müasir orqanizmlərdən 3 milyard il əvvəl mövcud olmuş ortaq əcdadlara və ya primitiv bakteriyalara qədər. "Arxey erası" adlanan bu dövrün təkamülünü araşdırmaq olduqca çətindir, çünki həmin dövrdə çox az orqanizmlər fosilləşmişdir və ilk fosilləşə bilmiş canlılar yalnız 580 milyon il əvvəl "Kembri Partlayışı" adlandırdığımız hadisə baş verdikdən sonra ortaya çıxmışdırlar.

Eric Alm tədqaqatla əlaqədar bunları dedi:


"Qədim hadisələrin müasir orqanizmlərin DNT-lərində yazıldığı mövzusunda dəlillər əldə etmək bizim işimizin vacib hissəsidir. Hal-hazırda biz bu tarixi oxumaq imkanlarına sahibik və qədim həyatın təkamülündə baş vermiş hadisələri çox dəqiqliklə bərpa edirik."


Qaynaq: RedOrbit , Science Centric
daha ətraflı...

December 8, 2013

Yeni nəsil spermalar: Transgenik heyvanlar

Doğulacaq uşağınızın xüsusiyyətlərini özünüz təyin etmək istəyərdiniz? Boyu 1,80 olsun, mavi gözlü olsun, ağıllı olsun və s. Bəs başqa nələr istəyərdiniz? Bir çoxumuzun arzusu əslində doğulacaq uşaqlarımızı proqramlaşdıra bilməkdir. Genetika elmi spermaları proqramlaşdırmada daha bir əhəmiyyətli maneəni aşır və atadan uşağa keçəcək genlər üzərində dəyişiklik edə bilir. Bu irəliləyişin əsas məqsədi isə tədqiqatçıların gələcəkdə uşaqda meydana gələ biləcək xəstəliklərin qarşısını ala bilməkdir.

London Krallıq Kollecindən olan tədqiqatçılarının apardığı araşdırmanın nəticələrinə əsasən, viruslar vasitəsilə siçan spermalarına bəzi DNT hissəcikləri əlavə olunaraq spermada istənilən genlər aktivləşdirilə və ya əlavə oluna bilər. Normal şərtlərdə hüceyrələr yad DNT hissəciklərini təhdid kimi görürlər və dərhal yox etməyə çalışırlar. Tətbiq olunan xüsusi üsullar sayəsində əlavə edilmiş DNT məhv edilmir və edilən müşahidələrə görə siçanlarda üç nəsil boyunca ötürülməsi baş verir.

Bu kəşf tibbdə bir çox xəstəliyin meydana gəlməsinin qarşısını əvvəldən almaq üstünlüyü qazandırır. Sperma DNT-si dəyişdirilərək çox sayda xəstəlik aradan qaldırıla bilər və orqan yenilənməsi kimi bir çox gizli qalmış xüsusiyyətimiz ortaya çıxarıla bilər. Tədqiqatçılardan prof. Avil Chandrashekran transgenik texnologiyanın bütün xəstəlik tədqiqatlarında və bioloji problemləri anlamada ən əhəmiyyətli vasitə olduğunu qeyd edir.


Chandrashekran və qrupu transgenik heyvanlar yaratmaq üçün lentivirusları istifadə etdi. İçlərinə yaşıl fluoressensiya zülalı kodlaşdıran genlər əlavə onunan viruslar siçan spermalarıyla eyni mühitdə gözlədildi və virusların bu spermalara yoluxması təmin edildi. Viruslara yoluxmuş siçan spermaları laboratoriya mühitində reallaşdırılan döllənmə işlərində istifadə edildi. Döllənmə nəticəsində əldə edilən embrionların 42%-ində yaşıl fluoressensiya zülalı tapıldı. Bu, viruslara yoluxmuş heyvanların 42%-inin transgenik olduğunu göstərdi. Yaşıl fluoressensiya zülalı testislər də daxil olmaqla siçanların bir çox toxumasında tapıldı. Daha da vacibi, süni olaraq köçürülən bu yaşıl işıq yayan zülallara yalnız transgenik heyvanlarda deyil, bu heyvanların balalarında və balalarının da balalarında rast gəlindi.



Tədqiqatın dərc edildiyi FASEB jurnalının baş redaktoru prof. Gerald Weissmann araşdırmayla əlaqədar bunları deyir:

"DNT ötürülməsində istifadə edilən dəyişdirilmiş spermalar yalnız elmi araşdırmalarda deyil, klinika tətbiq etmə sahəsində də çox böyük imkanlara sahibdir. Dəyişdirilmiş spermalar transgenik heyvan modellərinin inkişafını asanlaşdırır. Gələcəkdə isə klinika tətbiqlərində insanlara yardım edə bilər. İllərdir təsirli ola biləcək genetik müalicələri tapmağa çalışırdıq və çox sayda müsbət-mənfi nəticələr alırdıq. Əgər gələcək nəsillərə daha sağlam həyat verə biləcək spermalar istehsal etsək, tibbdə inanılmaz irəliləyişlərə imza atarıq."


Qaynaq: ScienceDaily
daha ətraflı...

December 7, 2013

Ağ köpəkbalığının genom xəritəsi hazırlandı

Ağ köpəkbalığı (Carcharodon charcarias) ən qədim və iri yırtıcı balıqlardandır. Alimlərin marağına səbəb olan bu növ bu gün yox olma təhlükəsi ilə qarşı-qarşıyadır. Bu canlılar elm üçün uzun müddət genetik tapmaca olaraq qalmışdır. 

Cornell Universitetindən (ABŞ) olan Michael Stanhope və həmkarları ağ köpəkbalığının genom xəritəsini hazırlamaq qərarına gəldilər. Onlar, brakonyerlər tərəfindən tutulmuş və hüquq mühafizə orqanları tərəfindən tədqiqat üçün alimlərə göndərilmiş ağ köpəkbalığının ürəyini araşdırdılar. Alimlər ağ köpəkbalığının genom ardıcıllığını həll edib, onu Danio rerio balığı və insan genomu ilə müqayisə etdilər. Tədqiqat BMC Genomics jurnalında yayımlandı.

Nəticədə ağ köpəkbalıqlarının danio balıqları ilə çox az oxşarlığı olduğu aydın oldu. Alimlər, bu nəticənin onlar üçün gözlənilməz olduğunu qeyd etdilər: təkamül nöqteyi-nəzərindən danio balıqları dəniz yırtıcılarına yaxın olmalıdır. Bunun yanında ağ köpəkbalığı və insan genomlarının müqayisələri bu nəticələri verdi: köpəkbalıqlarında maddələr mübadiləsinə cavabdeh olan zülallar, insanda anoloji funksiyaları yerinə yetirən zülallara oxşar idi.

Məqalənin müəllifləri qeyd edirlər ki, bu vəziyyəti belə açıqlamaq olar: ağ köpəkbalıqları qismən istiqanlı balıqlardır və onlarda maddələr mübadiləsi digər soyuqqanlı balıqlarınkı ilə müqayisədə daha intensivdir. Alimlər həmçinin gələcəkdə ağ köpəkbalığı genomunu digər istiqanlı yırtıcılarla müqayisə edərək hipotezlərinin nə dərəcədə doğru olduğunu aydınlaşdıracaqlarını bildirdilər.

Qaynaq: Nature World News
daha ətraflı...

December 5, 2013

İnsanın ən qədim genomu canlandırıldı

Alimlər İspaniyada yerləşən Sima de los Huesos mağarasında 400.000 il əvvəl yaşamış Homo heidelbergensis növünün mitoxondrial DNT-sini canlandırmağa nail oldular. 4 dekabr 2013 tarixində Nature jurnalında yayımlanan xəbərə görə genomu canlandırılmış qədim insan denisovalara daha yaxın idi.

Leipzig'də yerləşən Təkamül Antropologiyası İnstitutundan olan Matthias Meyer deyir:


"Mağara sakininin mitoxondrial DNT-sinin neandertalların deyil, denisovaların izlərini daşıdığı faktı olduqca gözlənilməzdir, çünki skeletin bir neçə hissəsi neandertalları xatırladır. Bu fosillərin növbəti araşdırmalarının mağara sakinləri, denisovalar və neandertallar arası qohumluq əlaqəsini aydınladacağına ümid edirik."



Tədqiqatçılar Sima de los Huesos mağarasında
Matthias Meyer, Svante Pääbo və digər tədqiqatçılar artıq bir neçə ildir qədim genomların bərpası işi üzərində çalışırlar. 2009-cu ildə neandertal, 2010-cu ildə isə denisova adamının genomlarını bərpa edən alimlər, 2012-ci ildə onların genomlarını müqayisə etmiş və HD versiyalarını təqdim etmişdilər. Bu genomların təxminən 30-38 min il yaşı olduğu hesab edilir.

İsveçli təkamülçü bioloq Svante Pääbo və həmkarları yeni tədqiqatda daha da qədimlərə gedərək, 400.000 il əvvəl yox olan Homo heidelbergensis növünün genomunu canlandırdılar. Bunun üçün Matthias Meyer tərəfindən hələ 2012-ci ildə inkişaf etdirilmiş paleogenomların ardıcıllığı üsuluna müraciət edən alimlər, qədim insanın mitoxindrial DNT-sini canlandırmağa və oxumağa nail oldular.

Qədim mağara insanının mitoxondrial DNT-sini neandertallar, denisovalar və müasir insanlarınkiylə müqayisə edən tədqiqatçılar, növün neandertallardan çox "Altay" homolarına oxşar olduğunu gördülər. Altay ilə İspaniya arasında uzun məsafə olduğu faktı yeni suallar doğurdu. Sualların cavablarının gələcək tədqiqatlarla öyrəniləcəyi hesab edilir.

Qaynaq: Nature
daha ətraflı...
 
Copyright © 2014 Həyatın Təkamülü • All Rights Reserved.
Distributed By MyBloggerThemes | Design By Templateure
back to top