Oksford Universitetindən olan alimlər insanın strateji planlaşdırmasına və çox məsələliyə cavabdeh olan beyin nahiyyəsini aşkar ediblər. Beyin nahiyyəsinin meymunlar daxil olmaqla heyvanlarda mövcud olmadığı qeyd edilir.
Prefrontal qabığın alın hissəsinin yan nahiyəsi adlandırılan yeni beyin bölgəsinin insanları digər canlılardan fərqləndirən xüsusiyyət olduğu hesab edilir. Tədqiqatla əlaqədar məqalə Neuron jurnalında dərc edildi.
Tədqiqatın müəlliflərindən olan Oksford Universiteti professoru Matthew Rushworth beyin nahiyyəsinin düşüncə prosesləri ilə əlaqəli olduğunu deyir.
"İnsana xas olan və bütün bu hərəkətlərimizi yerinə yetirməyə yardım edən beyin hissəsini aşkar etdik", - Rushworth izah edir.
Araşdırılmış nahiyyə baş beyin qabığının ventrolateral alın hissəsi adlanan bölgədə yerləşir. Alimlər əvvəllər bu hissəni yüksək düşüncə səviyyəsi ilə əlaqələndirirdilər. Nahiyyədə həmçinin dil və danışığa nəzarət edən Brok hissəsi yer alır.
Tədqiqatda iştirak edən Rushworth və həmkarı Franz-Xaver Neubert 25 insanın maqnetik rezonans tomoqrafiyası nəticələrini 25 makakanınkilə müqayisə etdilər. Sonda ventrolateral nahiyyənin 12 hissəsindən 11-in eyni olduğunu aydınlaşdıran alimlər dəqiqləşdirilmiş dar hissəyə makaka beynində rast gəlmədiklərini bildirdilər.
Strateji planlaşdırma, çox məsələlik və qərar verməyə nəzarət edən bu nahiyyənin insanı heyvanlardan fərqləndirən əsas xüsusiyyətlərdən biri olduğu hesab edilir.
Həmçinin oxuyun:
İnsanlar heyvanlardan ağıllı deyillər
Elmin gəldiyi son razılıq: "Heyvanlar da şüurludur"
Seks beyin fəaliyyətini gücləndirir
daha ətraflı...
Alimlər şizofreniyanın meydana gəlməsinin səbəblərini aydınlaşdırmağa yardım təmin edə biləcək genetik mutasiyaları aşkar etdilər. Xəstəliyin genetik təməli əvvəllər hesab edildiyindən daha qəlizdir.
Ümumdünya Səhiyyə Təşkilatının məlumatlarına görə bu gün dünyada 24 milyona yaxın insan şizofreniyadan əziyyət çəkir. Bu, düşüncə və emosional reaksiya proseslərinin pozulması ilə əlaqəli olan polimorf psixiki və əqli xəstəlikdir. Şizofreniyanın əsas əlamətləri hallüsinasiyalar (qarabasma), sosial disfunksiyanın fonunda nitqin (danışığın) və düşüncənin, işləmək qabiliyyətinin pozulmasıdır. Xəstəliyin meydana gəlməsinə səbəb olan dəqiq faktorlar hələlik tapılmamışdır.
Cardiff Universiteti (Britaniya) üzvləri başçılığında bir beynəlxalq tədqiqatçı qrup şizofreniyanın səbəblərini aydınlaşdırmağa kömək edəcək yeni genetik mutasiyalar tapdı. Daha əvvəl aparılmış tədqiqat işlərinin nəticələrinə görə xəstəliyin səbəbi genlər idi.
Yeni tədqiqatda alimlər 623 şizofreniya xəstələri və onların valideynlərindən alınmış qan nümunələrinin DNT hissələrini araşdırdılar və şizofreniklərdə olan, onların valideynlərində isə olmayan de novo mutasiyalarına (yeni qazanılmış mutasiyalar) rast gəldilər. Mütəxəssislər tapdıqları mutasiyaların xəstəliyin təkanverici mexanizmində müəyyən rolu olduğunu qeyd etdilər. Həmçinin bu mutasiyaların beyin sinir hüceyrələri arasındaki əlaqə gücü, beynin inkişafı, öyrənmə və yaddaş kimi bacarıqlarla əlaqəli zülal dəstlərini məhv edə biləcəyi məlum oldu.
"Yeni məlumatlar beynin funksiyaları ilə əlaqəli mutasiyalar və zülalların vacibliyini təsdiqləyir", - tədqiqatda iştirak edən Mike Owen deyir.
Şizofreniya və digər psixiki xəstəliklərin eyni mexanizminin olub-olmadığını aydınlaşdırmaq üçün alimlər tədqiqatları davam etdirməli olduqlarını bildirirlər.
Qaynaq: Medical News Today
daha ətraflı...
Auburn Universitetindən olan bir tədqiqatçı ilə Milli Sağlamlıq İnstitutu (NIH) üzvləri birləşərək bir fərdin dini inanclarının onun beyin əlaqələrinə necə təsir etdiyinə dair təcrübə keçirdilər. Təcrübə nəticəsində dindar və dindar olmayan fərdlərin beyinlərinin qarşılıqlı təsirləri arasında fərqlər olduğu təsdiq edildi. Əlaqədar məqalə 17 yanvar 2014 tarixində Science Daily jurnalında dərc edildi.
Auburn Universitetinin Ginn Mühəndislik Kollecinin Elektrik və Kompyuter Mühəndisliyi bölməsində köməkçi dosent olan Gopikrishna Deshpande ilə NIH tədqiqatçıları Brain Connectivity jurnalında yeni bir məqalə yayımladılar.
Tədqiqat qrupu bir fərdin inancları, məqsədləri və istəklərini digərlərininki ilə əlaqələndirmə mövzusunda bir alt zəmin hazırlayan "Zehin Nəzəriyyəsi" adı verilən bir beyin sinir elementindəki beynin qarşılıqlı təsirləri arasında fərqlər tapdı. Bu beyin sinirində daha güclü bağlar olan fərdlərin daha dindar olduğu qeyd edildi. Deshpande insan təkamülü əsnasında bu beyin sinirindəki dəyişikliyin dinlərin insan populyasiyalarında meydana gəlməsinə səbəb olduğu istiqamətindəki hipotezini dəstəklədiyini bildirir. Auburn Maqnetik Rezonans Tomoqrafiyası Araşdırmaları Mərkəzində də tədqiqatçı olan Deshpande sözlərinə bunları əlavə edir:
"Din inancı dünyanın fərqli bölgələrində, hətta Mərkəzi Amerikadakı mayalılar ilə Avstraliya yerliləri kimi bir-birlərindən ayrı olaraq təkamülləşmiş cəmiyyətlərdə də ortaq olaraq müşahidə edilən, oxşarı olmayan bir insan xüsusiyyətidir. Bu da, tədqiqatçıların insan cəmiyyətlərində dinin meydana gələ bilməsi üçün mütləq bioloji bir bazis olması lazım olduğuna dair bir təsəvvür yaratmalarına səbəb olurdu."
Deshpande və NIH tədqiqatçılarının bu təcrübəsi bundan əvvəl Proceedings of the National Academy of Sciences jurnalında dərc edilmiş tədqiqatın davamıdır. O araşdırmada da funksional maqnetik rezonans tomoqrafiyası (fMRI) istifadə edilərək özlərini dindar və ya qeyri-dindar kimi tərif edən insan beyinləri 3 fərqli psixoloji dini inanc ölçüsü üzərində baş sındırarkən çəkilmişdi.
Tədqiqatçıların müəyyən beyin bölgələrinin və sinir elementlərinin, müəyyən bir əqli və ya fiziki vəzifə əsnasında bir-birinə necə təsir etdiyi görməsini təmin edən fMRI, bu 3 fərqli psixoloji ölçü tərəfindən aktivləşdirildiyini göstərmişdi. Lakin dindar olan insanlarla dindar olmayan insanlar arasında bu dini düşüncələr əsnasında aktivasiya gücü arasında bir fərq müəyyən edilməmişdi.
Qaynaq: ScienceDaily , Brain Connectivity
daha ətraflı...
ABŞ və Cənubi Koreyadan olan tədqiqatçılar orta yaşlı siçovul və siçanlar üzərində bir neçə tədqiqat apardıqdan sonra maraqlı nəticələr əldə etdilər.
Maryland Universitetindən olan psixoloqlar seksual təcrübənin, qısamüddətli yaddaşın uzunmüddətli yaddaşa keçidinə cavabdeh olan hipokampdaki yeni neyronların inkişafını stimullaşdırdığını aşkar etdilər.
Təcrübənin nəticələri seksual əlaqədən sonra yetkin siçovullarda neyrogenez prosesinin sürətləndiyini göstərdi: beyinləri faktiki olaraq cavanlaşırdı. Seksual fəaliyyətin qarşısı alındıqda isə neyronların artımı prosesi yenidən zəifləyir, beyin funksiyası aktivliyinin sürəti azalırdı.
Cənubi Koreyanın Kontuk Universitetindən olan bir qrup tədqiqatçı belə qənaətə gəldi ki, davamlı seks müvəffəqiyyətli şəkildə stressin beynə verdiyi mənfi təsirin qarşısını alır. Beyindəki neyronların artımını tormozlayan məhz stressdir. Seksual əlaqədən sonra isə bu funksiya bərpa olunur.
Qaynaq: Telegraph
daha ətraflı...
Sifətləri tanıma - ictimai həyatdaki ən vacib bacarıqlarımızdan biridir. İnsandan asılı olaraq bu sistem ehtiyac duyulduğundan daha artıq dərəcədə işləyə bilər, bu da insanın hər yanda "gözlər" və "ağızlar" görməsinə səbəb ola bilər. Beləcə hətta ruhlar olan fotoşəkillərə əsaslı izahlar vermək mümkünləşə bilər.
Bir çox insanlar fövqəltəbii hadisələrin baş verdiyinə inanır və elmin izah verə bilməyəcəyi ruhları gördüyünü düşünür. Görünür bu hadisələr insanın düşüncələrindən daha çox onun beyninin əvvəldən fövqəltəbiilikləri görmə bacarığından qaynaqlanır.
Canlıların funksionallığı üçün lazımlı olan beynin sürətli fəaliyyəti insanda məhdud informasiya çərçivəsində izahlar verməyə çalışır. Bu da səhvən mövcud olmayan obyektlərin həqiqi olduğu illüziyasına gətirib çıxarır.
Misal olaraq insanların qeyri-adi şəkildə sifətlər və obrazlar gördükləri qeyd edilə bilər. Yaşayan insanlar arasında hətta kartof çipsləri üzərində İsa Məsihin sifətini gördüyünü iddia edənlərə rast gəlinir. Bunun səbəbi nədir?
Sifətləri tanıma insan üçün olduqca əhəmiyyətli bir bacarıqdır. Beyin aktivlik qeydləri tədqiqatları göstərir ki, beynin çox böyük bir hissəsi sifətləri tanıma və üzərində işləmə funksiyasını yerinə yetirir. İnsandan asılı olan bu xüsusiyyət normadan artıq işləyə və insanın beynində əslində mövcud olmayan sifətlərin təsvirini verə bilər. Ruhların göründüyü iddia edilən fotoşəkillərin bu sayədə elmi olaraq izah olunması mümkündür.
İnsanlar gündəlik həyatda bir-birləri ilə qarşılıqlı ünsiyyətdə olurlar, bunun üçün də onlar qarşılarındaki həmsöhbətlərinin niyyətlərini anlamalıdırlar. Digər insanların davranışlarına səbəb müəyyən etmə beynin işinin bir sahəsidir, bu səbəbdən bir çox insanlar digərlərinin addımlarında əslində mövcud olmayan xüsusi səbəblər görməyə çalışırlar. Ehtimalla bu tanıma sistemi məhz ruhların mövcud olduqları inancı ilə əlaqəlidir.
Zürich Universiteti hospitalının neyrofizioloqu Bruqqer ruhlarla əlaqədə olduqlarını iddia edən xəstələrində beynin sağ yarımkürəsinin üstünlük təşkil etdiyini gördü.
İnsanın beyni sağ və sol yarımkürələrə bölünür. Sağ yarımkürə sifətləri tanıma, yaradıcı düşünmə, əyani təsvir, musiqi və s. funksiyalarını yerinə yetirir.
Üstünlük təşkil edən yarımkürənin müəyyən edilməsi testlərində bir punkt var. Bu punktda təklif olunan şəkildəki iki sifətdən hansının daha şən olduğu soruşulur.
A şəklindəki sifət sağ yarımkürəyə şən görünür, B şəklindəki isə sol yarımkürəyə gülür. İnsan əyani informasiyanı gözü ilə oxuyur və hər göz onu "üzərində işləmək" üçün beynin əks yarımkürələrinə ötürür, bu səbəbdən şəklin sol yarısı sağ yarımkürəyə göndərilir, sağ yarısı isə sol yarımkürəyə. Hesab edilir ki, sağ yarımkürənin üstünlük təşkil etdiyi insanlar sifətin sol hissəsini daha güclü qəbul edirlər, bu səbəbdən onlara B sifəti A sifətindən daha şən görünür.
Bruqqer bu təcrübəni bir neçə yüz xəstəsi üzərində apardıqdan sonra insanlardan hər birisi paranormal hadisələrə nə dərəcədə inandıqlarını təsvir etdilər. Təcrübənin ən əhəmiyyətli nəticələrindən biri kimi məhz sağ yarımkürənin daha üstün olduğu insanlarda fövqəltəbii hadisələrin yaşanmış olduğu qeyd edilir.
Qaynaq: RİA Novosti
daha ətraflı...
Alimlər yüksək keyfiyyətli funksional maqnit-rezonans tomoqrafiyası ilə Altshaymer xəstələri və siçan modellərində araşdırma apararaq Altshaymerin mənşəyini, beynin hansı hissəsində və nə üçün orada meydana gəldiyini, eləcə də necə yayıldığını aydınlaşdırdılar. Bu sayədə Altshaymerin necə inkişaf etdiyi aydın ola və xəstəliyin erkən diaqnozu qoyula bilər. Həmçinin daha effektiv dərmanlar hazırlana bilər. Tədqiqat Kolumbiya Universiteti Tibb Mərkəzi (CUMC) tərəfindən aparıldı, əlaqədar məqalə Nature Neuroscience jurnalında dərc edildi.
Radiologiya professoru Boris və Rose Katz deyirlər:
"Altshaymerin beynin entorinal beyin qabığında meydana gəldiyi illərdir məlum idi. Lakin bu tədqiqatda ilk dəfə yaşayan insanlar üzərində, xüsusilə niyə lateral entorinal qabıqda (LEC) yarandığı izah edildi. Adətən LEC'in hippokampa açılan bir qapı olduğu hesab edilir, bu bölgə uzun müddətli yaddaş və s. funksiyaları həyata keçirir. Əgər LEC təsirlənsə hippokamp da təsirlənir."
Tədqiqatın nəticələri Altshaymerin birbaşa lateral entorinal qabıqdan serebral qabığına və digər bölgələrə yayıldığını göstərdi. Xüsusilə də parietal beyin qabığına, yəni beynin məkan koordinasiyası və navigasiyası ilə əlaqəli hissəsinə də yayıldığı qeyd edilir. LEC'in neyronların əlaqə nöqtələriylə uyuşmalarını təmin etməsi səbəbi ilə Altshaymerin buradan qaynaqlandığı hesab edilir.
LEC funksiya pozuntusu ilə əlaqədar üçüncü tapıntı isə bu pozuntu baş verdikdə tau və amiloid ilkin zülalına dəyişiklik meydana gəlməsi oldu. LEC Altshaymerə qarşı çox qorunmasızdır. Çünki Altshaymer tau yığılmasına yol açır, bu da LEC'i xəbərdar edərək APP yığılmasına səbəb olur. Bu iki zülal LEC'dəki neyronlara zərər verdikdə isə Altshaymer meydana gəlir.
Təcrübədə 96 nəfər 3,5 il ərzində izlənildi, 12'sində orta dərəcəli Altshaymer başlanğıcı tapıldı. Bu 12 adamın beyin tomoqrafiyaları çəkildikdə serebral qan səviyyələrində əhəmiyyətli dərəcədə eniş müşahidə edildi.
Prof. Usman Khan artıq Altshaymerin tomoqrafiya vasitəsilə harada başladığını nöqtə döyüntüləri ilə aşkar etdiklərini və bu sayədə erkən diaqnoz qoyula biləcəyini bildirir. Bəlkə də bu sayədə Altshaymer beynə yayılmadan müalicə edilə biləcək və yeni dərmanlar hazırlanacaq.
Qaynaq: Nature Neuroscience
daha ətraflı...
Neymeqen Universitetindən (Hollandiya) olan Marijn Kroes və həmkarları 42 nəfər üzərində elektroşok terapiyası eksperimenti apardılar. Elektroşok terapiyası beyinə taxılmış ötürücülər vasitəsilə elektrik buraxaraq spazmaya səbəb olur. Tədqiqatın nəticələri Nature jurnalında dərc edildi.
Alimlər tədqiqatda yaddaş rekonsolidasiyası nəzəriyyəsinə əsaslandılar. Nəzəriyyəyə əsasən ağla xatirələr gəldikdə beynin müəyyən bir hissəsi qorunmasız halda aktivləşir, bu özünü qoruya bilməyən hissə də bir müddət məlumatın dəyişdirilməsi və ya yeni məlumatın əlavə edilməsi üçün şərait yaradır. Məhz bu müddət ərzində beyindəki xatirələr nəinki dəyişdirilə, hətta silinə də bilər.
İlk öncə tədqiqatçılar üzərlərində sınaq aparılan insanlara avtomobil qəzası və hücumu təsvir edən iki dəst fotoşəkil göstərdilər. Ardından onlara fotoşəkillərin bir hissəsini göstərək həmin hadisələrdən bəzilərini xatırlatdılar. Dərhal sonra isə elektroşok tətbiq etdilər. Bundan təxminən 2 saat sonra insanlar həmin xatirələri kifayət qədər aydın xatırlamağa davam edirdilər.
Növbəti gün aparılan sınaqda isə insanlar həmin xatirələrin detallarını çox çətinliklə xatırladılar. Ağla gəldikdən (fotoşəkillər göstərildikdən) dərhal sonra elektroşok tətbiq edilən xatirələr unudulurdu, digər, daha əvvəlki xatirələrsə yaddaşda qalmağa davam edirdi. Alimlər belə qənaətə gəldilər ki, xatirədən dərhal sonra elektroşoka məruz qalan insanlarda həmin xatirənin bərpa edilməsi səyləri gostərilməsə, xatirə unudulacaq.
Əksər xəstələr üzərində elektroşok terapiyasının tətbiq edilməsi yolverilməzdir, lakin alimlər hesab edirlər ki, əldə etdikləri nəticələrlə yaddaş rekonsolidasiyasının yeni metodlarını inkişaf etdirmək lazımdır. Gələcəkdə bu üsullarla posttravmatik stress, asılılıq və nevroz xəstəliklərini müalicə etmək mümkün ola bilər.
Həmçinin oxuyun:
Oksitosin kişilərdə bağlılıq yaradır
Altshaymerin mənşəyi tapıldı
Musiqi ritmi beyni inkişaf etdirir
daha ətraflı...
Bəzi alimlər, zəkanın ölçü vahidi olan IQ səviyyəsinin daha yüksək olduğu insanlarda orta hesabla yuxu görmənin də artdığını iddia edirlər.
Bu, əlbəttə mübahisəli məsələdir, amma doğrudursa belə yuxu görmədiyiniz üçün ağıl baxımından qüsurlu olmağınızı tələb edəcək bir vəziyyət yoxdur. Çünki yuxularınızı xatırlamaya bilərsiniz, bu da sizin yuxu görmədiyiniz demək deyil. İnsanların böyük əksəriyyəti gördüyü yuxuları xatırlamır. Orta hesabla bir insan, oyandığında xatırlasa da, xatırlamasa da, gündə orta hesabla 7 yuxu görür. Bu yuxuların çoxu yalnız 2-3 saniyə davam edir (oyandığımızda əgər yuxumuzu xatırlayırıqsa, saatlardır yuxu görürük kimi hiss edirik, amma bu belə deyil). Bu səbəbdən yuxuların unudulması normal vəziyyətdir.
Tədqiqatçılar, beyin görüntülərini yuxu müddəti ərzində fasiləsiz təqib edərək, fəaliyyətin müşahidəsi nəticəsində yuxuların sayını tapırlar. Bu sayədə fərd unutsa da, tədqiqatçılar yuxu sayını tam olaraq təsbit edə bilirlər. Bu yuxular üzərində aparılan işlər, IQ səviyyəsi yüksək olan insanlarda yuxu sayının da çox ola biləcəyini göstərir. Amma IQ səviyyəsi yüksək olan bir insan, hər mənada ağıllı və dahi olmaq məcburiyyətində deyil. Çünki bu gün qəbul edilən qanunlara görə, tək bir ağıl növü yoxdur və IQ, bu fərqli ağıl tiplərindən yalnız birini ölçmək üçün nəzərdə tutulmuşdur (onun da etibarlılığı hələ ki mübahisəlidir). Bu səbəbdən, aşağı IQ səviyyəsi ümumiyyətlə analitik zəkanın aşağı-yüksəkliyini göstərir. Bu bəzən birbaşa ünvanlı sosial həyata da təsir etsə də, hər vaxt üçün etibarlı deyil. Bu səbəbdən IQ ilə ümumi zəkanı müqayisə etmək doğru deyil.
daha ətraflı...
Bədənimizdəki sinirlərin böyük miqdarını saxlayan və bədəndəki bütün proseslərə nəzarət edən, qavrayış, düşüncə, hiss, zəka və s. faktların mərkəzi olan beynimizin özü heç vaxt ağrı hiss edə bilməz. Çünki beynimizdə ağrı reseptorları yoxdur. Burada diqqət yetirilməsi lazım olan bir nöqtə var: Beyin özü bir orqandır. Baş dərinizin altında yatan sinirlər və reseptorlar ağrını beynə çatdırırlar. Bu səbəbdən başınızı bir yerə vurduğunuzda təbii olaraq ağrı hiss edirsiniz. Amma hər hansı bir şəkildə (məsələn narkoz köməyi ilə) kəllə sümüyünüzü açsaq, ardından narkozun təsirini aradan qaldırsaq və beyninizə bıçaq soxsaq (heç bir damara zərər yetirməyərək), beynin özündən asılı heç bir ağrı hiss etməzdiniz (amma təbii ki bıçağın təsiri olan hissənin funksiyası pozulardı, o ayrı).
Bundan başqa daha maraqlı bir məlumat verə bilərik: baş ağrısı beyindən qaynaqlanan ağrı deyil! Çünki, dediyimiz kimi beyin ağrı hiss edə bilməz. Baş ağrısının meydana gəldiyi yerlər beynin yanlarında yerləşən toxumalardakı, qan damarlarındakı, xarici sinirlərdəki və əzələlərdəki ağrılardır. Bəzi hallarda bu damarlar və əzələlər həddindən artıq çox şişir və təzyiq yaradaraq ağrıya səbəb olur. Oxşar şəkildə, həddindən artıq çox əzələ və damar sıxılması da sinirlər üzərində təzyiq yaradaraq baş ağrısına səbəb ola bilər. Amma səbəbi nə olursa olsun, miqren kimi ciddi nevroloji xəstəliklər də daxil olmaqla, heç bir baş ağrısı beynin özündən və beyindəki sinirlərdən qaynaqlanmır.
daha ətraflı...
Elm adamları kişilər və qadınlar arasındakı düşünmə və davranış fərqinin arxasında sahib olduqları müxtəlif beyin strukturları ola biləcəyini ortaya qoydular. Tədqiqatda qadın və kişi beyinlərində sinir əlaqələri düzülüşünün fərqlilik göstərdiyi məlum oldu.
Yeni bir tədqiqat qadın və kişi beyni arasındakı fərqliliklərdən birini təsdiq etdi. ABŞ Milli Elmlər Akademiyası tərəfindən dərc olunan məqaləyə görə, tipik kişi beynindəki sinir əlaqələri araşdırdı. Belə ki, kişilərdə sinirlər arasında əlaqələrin beynin eyni yarımkürəsindəki ön və arxa tərəfləri arasında qurulduğu aydın oldu. Qadın beynində isə sinir əlaqələri daha çox sağ və sol yarımkürələr arasında, bir tərəfdən digər tərəfə doğru düzülür.
Kişilərin xəritədə istiqamət tapmaq və əzələ nəzarəti kimi mövqeyi sahələrdə, qadınların isə yaddaş və intuisiya kimi şifahi sahələrdə daha yaxşı olması sinir əlaqələrinin düzülüşündəki fərqlərlə əlaqəlidir.
Alimlər keçmişdə "psixoloji təcrübələrlə" açıqlana bilən qadın və kişilər arasındakı zehni fərqlərin ilk dəfə fiziki xüsusiyyətlərdəki dəyişikliklərlə açıqlana bildiyini qeyd etdilər. Tədqiqata görə, beyin sinirlərinin bağlarındaki fiziki fərqlər yetkinlik dövründə meydana gəlir.
Bundan başqa tədqiqatçılar tapıntının qadın və kişilərin düşüncə quruluşundakı fərqləri öyrənməklə yanaşı, cinsiyyətlə əlaqəli psixoloji narahatlıqların başa düşülməsinə də köməkçi olacağını bildirdilər.
Qaynaq: The Guardian
daha ətraflı...
Heyvanlar üzərində aparılmış təcrübələrdən məlum oldu ki, əvvəlki nəsillərin həyatında mövcud olmuş hadisələr genetik yaddaş vasitəsi ilə yeni nəsillərin davranışında öz əksini tapır.
Atlantanın Emori Universiteti Tibb mərkəzinin tədqiqatçıları Brayn Dias və Kerri Restlerin Nature Neuroscience jurnalında dərc olunmuş məruzəsində qeyd olunur ki, müəyyən iydən qorxmağa vərdiş etdirilən siçanlar bu halı irsən öz yeni nəsillərinə ötürürlər. Ekspertlərin fikrincə, bu kəşf qorxu və fobiyaların meydana gəlməsinin öyrənilməsində vacib əhəmiyyət daşıyır.
Aparılmış tədqiqat zamanı siçanları meşə gilasının çiçəklərində olan ətirdən (asetofenon maddəsindən) qorxmağa alışdırdılar. Onların saxlanıldığı yerə bu maddəni buraxarkən siçanlar zəif elektrik cərəyanı zərbəsi ilə vuruldular və beləcə, iy özlüyündə çəkindirici təsirə malik olmasa da, elektrik cərəyanının təsiri siçanları saxlama yerinin həmin seksiyasından qaçmağa məcbur etdi. Növbəti dəfələrdə həmin maddə buraxılarkən, elektrik cərəyanı olmadan da, siçanlar dərhal qaçmağa başlayır və beləcə, onlarda həmin iyə qarşı qorxu yaranmış olur.
Bu siçanlardan əmələ gələn nəsillər başqa bölmələrə yerləşdirildi, onların ünsiyyətinin qarşısı alındı. Yetkin həddə çatdıqdan sonra onlar üzərində eyni təcrübə aparıldı. Məlum oldu ki, yeni nəsildə asetofenon maddəsinə qarşı qorxu həssaslığı yaranmışdır. Saxlama kamerasına həmin maddə buraxılan kimi (baxmayaraq ki, elektrik cərəyanı daha tətbiq olunmur) siçanlar həmin bölmədən qaçmağa başladılar. Yeni nəslin erkək fərdləri üzərində DNT tədqiqatı iy reseptorlarının işinə cavadeh olan Olfr151 sahəsində metilasiyanın baş verdiyini üzə çıxardı.
Tədqiqat nəticələri epigenetik irsiyyət nəzəriyyəsini təsdiq edir. Bu nəzəriyyəyə görə, ətraf mühitin davamlı təsirləri genetik strukturda öz əksini tapır ki, bu da irsən yeni nəsillərə ötürülür.
Qaynaq: BBC
daha ətraflı...
Elm adamları beynin fiziki yaşlanmağı idarə edən hissəsini tapdıqlarını açıqladılar. Bu kəşf, qocalma sürətini azaltmaq üçün edilən müdaxilələrə alternativ olacaq.
Nature jurnalından alınan xəbərə görə, bədənimizin yaşlanmasının səbəbi beyində olan, inkişaf, artım və metbolizmaya nəzarət edən hipotalamusdan asılıdır. Yaşlanmanın səbəbinin beyində olduğu uzun müddətdir hesab edilsə də, aparılan yeni tədqiqat bu iddialara ilk dəlili gətirdi.
Tədqiqatçı qrup, siçanlar üzərində etdikləri təcrübələrdə, hipotalamusdan beynə siqnal ötürən NF-kb molekulunu aktivləşdirərək və ya dayandıraraq yaşlanmağı sürətləndirib-yavaşlatmağı bacardı. NF-kb molekulu aktivləşdirildikdən sonra qocalığın əlamətləri olan əzələ zəifləməsi, dərinin büzüşməsi, sümüyün əriməsi və yaddaş zəiflikləri böyük nisbətdə azaldıldı. Bundan başqa tədqiqatçılar siçanlara GnRH hormonu verərək yaşlanmağı yavaşlada bildiklərini dedilər.
Albert Einstein adına Tibb İnstitutunda aparılan tədqiqatlara başçılıq edən farmakologiya professoru Dongsheng Cai bu sözləri əlavə etdi:
"Təcrübələrimiz, hipotalamus hədəf alınaraq yaşlanmağa maneə törətmək üçün edilən ilkin strategiyaları əhatə edir. Tədqiqatların nəticələrinə görə, nəinki yaşlılıqla gələn xəstəliklərə qarşı müqavimət yaratmaq, hətta onları aradan götürüb yaşlanma sürətini azaltmaq da mümkündür. Amma hal hazırda yaşlanma prosesini tamamilə dayandıra biləcəyimizə inanmırıq."
Qaynaq: Nature
daha ətraflı...
Oksitosin bağlılıq və sevgi hissini meydana gətirən və inkişaf etdirən hormondur.
Amerikalı alimlərin apardığı yeni bir tədqiqatın nəticələrinə görə, bu hormon kişilərin beynində "tərif sisteminin" fəaliyyətini gücləndirir və sevdiyi insana olan marağı daha da artırır.
Bonn Universitetindən olan Rene Hurlemann deyir:
"İnsanlar arasında uzun müddətli əlaqələrin təməlində dayanan bioloji mexanizmlər aydın deyillər. Oksitosin müxtəlif növlərdə qarşılıqlı əlaqələrin meydana gəlməsi ilə bağlıdır. Amma biz, hansı neyrobioloji faktorların, əsasən insanlarda düzgünlüyə cavabdeh olduğuna dair çox az məlumata sahibik."
Hurlemann və həmkarları əvvəllər oksitosinin, kişilərin cəlb edici qadınlardan uzaq durmalarına səbəb olduğunu sübut etmişdilər (hormon bir fərdə bağlılıq yaradır).
İndi isə onlar, hər birində 20 kişinin iştirak etdiyi daha iki təcrübəyə imza atdılar. İştirakçılar əvvəlcədən öz sevgililərininki ilə birlikdə, həm də əlaqədə olmadıqları tanışları olan cəlb edici qadınların şəkillərini tədqiqatçılara göndərdilər. Tədqiqatdan yarım saat əvvəl onlara burun spreyləri vuruldu: bəzi kişilərə oksitosin, digərlərinə isə plasebo tərkibli spreylər vurdular.
Təcrübələrdən birində bir kişiyə öz göndərdiyi, ikinci təcrübədə isə digər iştirakçı kişilərin göndəriyi, həmçinin tanımadığı cəlb edici qadınların şəkilləri göstərildi. Alimlər, maqnito-rezonans tomoqrafiyası üsuluyla kişilərin beyin aktivliyini izlədilər. Ardından test edilən kişilər yenidən şəkillərə baxıb, hansının daha gözəl olduğuna dair qiymətlər verməyə çalışdılar.
Sonda alimlər, müxtəlif spreylər istifadə edən iştirakçıların nəticələrini müqayisə etdilər və oksitosin təsiri altında olan kişilərin öz sevdikləri qadınların şəkillərinə baxdıqda, beyində "tərif sistemi" fəaliyyətinin gücləndiyini təsdiqlədilər. Həmçinin nəticələrə görə kişilərə, əlaqədə olduqları qadınlar digərləri ilə müqayisədə daha cəlb edici görünürdülər.
Qaynaq: pnas.org
daha ətraflı...
Gəzərkən, dərs oxuyarkən, idman edərkən çox adi işlərimizdə də çoxumuz musiqi dinləyirik. Tədqiqatçılar, hərəkət edərək musiqi dinləməyin beyin funksiyaları üçün faydalı olduğunu hesab edirlər.
Sinir elm mütəxəssisləri son tədqiqatlarında musiqinin ritminə görə hərəkət etməyin beynin hərəkət funksiyalarına müsbət təsir etdiyini ortaya çıxardılar. Avropa Birliyi tərəfindən dəstəklənən '"Beat Health" adlı layihə musiqinin ritmik xəbərdarlığının hərəkət və yerimədəki faydalarını aşkar etməyi hədəfləyir.
Beynin hərəkət funksiyalarına cavabdeh olan motor neyronların koordinasiyası bədəndəki bütün hərəkət funksiyalarını idarə edən mexanizmdir. Motor neyronlarda baş verən mənfi proseslər distoniya kimi gündəlik həyatı çox çətinləşdirən narahatlıqlara səbəb ola bilir. Parkinson xəstəliyi kimi neyrodegenerativ xəstəliklərdə də beynin motor neyronları zərər görə bilir və titrəmə, əzələ sərtliyi, yeriməkdə çətinlik çəkmə kimi müxtəlif narahatlıqlar meydana gələ bilir.
Layihənin ən son mərhələsində fərdlərə musiqi ritmləri təmin edə biləcək ağıllı telefon tətbiqi inkişaf etdirmək düşünülür. Bu tətbiqin yaratdığı ritm beynin motor neyronlarının funksionallığını artıra biləcək. Beləliklə sadə bir ağıllı telefon sayəsində gəzintilərimizdən məşqlərə qədər çox sayda əzələ fəaliyyətində, bizlərə daha çox fayda təmin ediləcək.
Həmçinin, gələcəkdə internet əsaslı bir məlumat paylaşma şəbəkəsinin qüvvəyə qoyulması da planlaşdırılır. Bu sayədə fərdlərin hərəkət funksionallığı tədqiqat mərkəzinə göndərilərək tətbiqin daha da inkişaf etdirilməsi mümkün olacaq. Əslində fərdlər bu tətbiqi istifadə edərkən layihənin bütün məlumatlarını ala bilər və öz vəziyyətlərini istədikləri vaxt yoxlaya bilərlər.
Layihənin başlanğıc mərhələsində tədqiqatçılar əvvəlcə hərəkət üzərində ritmik xəbərdarlığın təsirini yaxşıca anlamaları lazım olduğunu gördülər. Ancaq bu sayədə inkişaf etdiriləcək tətbiqdən ən yüksək səviyyədə səmərə alına bilər. Layihənin bir sonrakı mərhələsində bütün məlumatların toplandığı və internet üzərindən məlumatların bütün istifadəçilərlə paylaşıla biləcəyi bir informasiya portalı yaratmaq durur.
Layihənin arxasında dayanan tədqiqat qrupu, hərəkət elmləri, musiqi sinir elmi və kommunikasiya texnologiyaları sahələrində mütəxəssis olan kəslərdən meydana gəlir. 3 il davam etməsi planlaşdırılan layihədə 5 laboratoriyadan istifadə ediləcək. Bunlar, Fransanın Montpellier Universiteti və Akademik Xəstəxanası, Belçikanın Ghent Universiteti, Milli İrlandiya Universiteti və İspaniyanın Tecnalia Təşkilatıdır. İnkişaf etdiriləcək bu tətbiq qənaətbəxş nəticələr verdiyi təqdirdə, başda hərəkət narahatlıqları çəkən insanlar olmaqla, bütün insanlara gələcəkdə fayda təmin ediləcək.
Qaynaq: Yaşamın Kökeni , MedicalXpress
daha ətraflı...
80 il ərzində ilk dəfə olaraq Rochester və North-Eastern Universitetlərindən olan alimlər (ABŞ) elmi işlər apararaq dindarlıqla intellektuallıq arasında olan əlaqələri müəyyən etməyə çalışdılar. Araşdırmaların nəticələrinə görə inanclılar intellekt testlərindən aşağı ballar aldılar. İntellekt sözü altında "planlaşdırma, məsələləri həll etmə, qəliz ideyaları qavrama, düşünmə və tez öyrənmə bacarığı" nəzərdə tutulur. Başqa sözlə - məntiqlə düşünmək və təhlil etmək.
Bu araşdırmada alimlərə arxivlər və sorğular yardım etdi. Mindən çox insandan müsahibə alındı, tarixi sənədlər gözdən keçirildi.
Müasir insanlarla birlikdə keçmişdə yaşamış insanların da məktəb attestatları yoxlanıldı. Həmçinin IQ-testlərinin nəticələri də toplanıldı.
Nəticədə ateizmlə yüksək intellekt arasında yaxın əlaqə olduğu məlum oldu. Yaşadıqları dövrdən asılı olmayaraq, dini inanclı insanlar intellekt testlərində aşağı ballarla qiymətləndirildilər.
Sorğunu aparan Ipsos GmbH kompaniyası oldu. Araşdırmanın gözlənilməz nəticəsinə görə inanclı insanların daha çox yayıldığı ölkələr son zamanlar inkişaf edən ölkələrdir. Buna baxmayaraq intellektual bacarıqla birlikdə ateizmin ən geniş yayıldığı ölkə Yaponiya oldu.
Qaynaq: informing.ru
daha ətraflı...
