Klonlama üsuluyla ilk insan kök hüceyrəsi yaradıldı

ABŞ-dan olan elm adamları bu gün ilk dəfə klonlama üsuluyla insan kök hüceyrəsi yaratdıqları xəbərini yaydılar. Bunun üçün klon qoyun Dolly'nin inkişaf etdirilməsini təmin edən bir metodu istifadə etdiklərini bildirən Portland'daki Oregon Sağlamlıq və Elm Universitetindən olan alimlər, hədəflərinin insan klonlamaq olmadığını isə xüsusilə vurğuladılar.

Yaradılan kök hüceyrələrin hər cür hüceyrə istehsalında istifadə edilə bilmə ehtimalı səbəbiylə, gələcəkdə xəstə və ya yaralanmış hüceyrələri əvəz edərək istifadə edilməsi hədəflənir.

"Cell" adlı elm jurnalında nəşr olunan tədqiqatı aparan Şokrat Mitalipov başçılığındakı qrup, təcrübəni parkinson, skleroz (MS), ürək xəstəlikləri və onurğa iliyi yaralanmaları kimi bir çox narahatlığın müalicəsi istiqamətində böyük bir addım olaraq görür.

Elm adamları bir dəri hüceyrəsindən alınan genetik materialı, hüceyrə nüvəsi çıxarılmış bir yumurta hüceyrəsiylə birləşdirməyə nail oldular.  

Şokrat Mitalipov, "Edilən detallı araşdırma bu üsulla əldə edilən kök hüceyrələrin normal embrionik kök hüceyrələr kimi digər bir çox fərqli hüceyrə tipinə çevrilə bildiyini təsdiqləmişdir" deyə açıqlama verdi.

Qaynaq: ntvmsnbc

daha ətraflı...

İnsanın mənşəyini maraqlandıran yeni tapıntı

Binghamton Universitetində işləyən bir antropoloq tərəfindən icra edilən və bu həftə PNAS jurnalında nəşr olunan tədqiqatda, qədim dövrlərdə Cənubi Afrikada yaşamış iki fərqli insan əcdad növünə aid olan qulaq sümüyünün hissələri tapılmışdır. Bu tapıntı, müasir insanların mənşəyindən xəbər verə bilər.

Bu kiçik qalıq sümükləri, insan skeletində, digər sümüklərlə müqayisədə doğuşdan yetkinliyə gələnə qədər eyni qalır. Bu səbəbdən, onların formaları baxımından kiçik olmasına baxmayaraq, bu təkamül məlumatının çox güclü bir genetik xəzinə içində olduğunu göstərir.

Araşdırma, Binghamton Universitetində antropoloq olan Rolf Quam başçılığında ABŞ, İtaliya və İspaniyadaki elmi təşkilatlardan qatılan tədqiqatçıların yaratdığı Beynəlxalq bir tədqiqat qrupu tərəfindən icra edilmişdir. Qrup, erkən dövrlərdə yaşamış hominid növlərindən "Paranthropus robustus" və "Australopithecus africanus"ların üç fərqli qulaq içi sümüklərini analiz etdilər. Bu əhəmiyyətli məlumatlar, Cənubi Afrikada yerləşən "Swartkrans və Sterkfontein" adlı mağaralarda əldə olundu.

Tədqiqatçılar, işin bir neçə əhəmiyyətli tapıntısını hesabat qatdılar. Malleus adlı qalıq parçası insan kimi, görünüşləri və ölçülərinə görə ən yaxın qohumlarımız olan oranqutan, şimpanze və qorillalardan fərqli olduğundan ayırd edilə bilər. Bu erkən insan əcdadlarımızın kəllə, diş və skelet strukturları bir çox baxımdan homo sapiens'ə (müasir insan) görə primitivdir. Bu hominid növlərinin xüsusilə də Malleus'daki anatomik dəyişiklikləri bizim təkamül tariximizə təsir etmiş ola bilər. Quam'a görə "İnsanın təkamülündə iki ayaq üzərində dik durma, yerimə və it dişlərinin inkişafı əhəmiyyətli bir faktordur".

Araşdırılan Malleus adlı qalıq, bildiklərimizi dəyişdirəcək şəkildə yenilik etməyimizi təmin edə bilər. Quam, "Tapılacaq hər erkən dövrlərə aid yaşamış insanabənzər fosili bu iddialarımızı sübut edə bilər" deyə bildirir. Malleus'un iç qulaq sümük hissələri, müasir oranqutan, şimpanze və qorilla növləriylə müqayisədə daha çox inkişaf etmişdir. Həmçinin Quam, "Bu tapıntılar, insanlarla meymun növlərini bir-birindən ayıra və təkamül müddətindəki dəyişmələri təsdiq edə bilər" deyir.

Bu insan əcdadlarının daxili və xarici qulaq sümüklərindəki anatomik fərqliliklər müasir insanla müqayisə edildikdə, bu ilk insanabənzər əcdadların eşitmə tutumlarının bizimkilərlə eyni olduğunu görmək olar. Bu iş qəti olaraq bunu göstərir ki qrup, yüksək səviyyəli 3 ölçülü virtual rekonstruksiya istifadə edərək bu ilk homonidlərin qulaq içinin funksional quruluşunu çıxarmışdırlar. Qrup Şimali İspaniyadakı Sierra də Atapuerca adlı mağarada tapılan 500 min illik insan qalıqlarına da eyni texnikanı tətbiq etmişdi. Qrup üzvləri bu mağarada yaşamış olan Neandertal insanlarının da Homo sapiens kimi bir qulaq asma duyğusu olduğunu deyirlər. Müasir insanın qulaq asma duyğusunun isə Australopithecus və Paranthropus insanlarından təkamülləşərək dövrümüzə qədər gəldiyini asanca deyə bilərik.

Qaynaq: ScienceDaily

daha ətraflı...

30 dəqiqə ərzində nəfəs almadan yaşaya biləcəyik

Boston Uşaq Xəstəxanasında təcrübələr aparan bir tədqiqat qrupu, qan axışına oksigen əlavə edilməsini təmin edən bir mikro hissəcik inkişaf etdiməyə nail oldu. Kəşf sayəsində, insanların ağciyərlərindəki havanı istehlak etmək, yəni tənəffüs etmədən oksigen ehtiyacını qarşılaya bilmək yolunda böyük addım atılmış oldu.

TechWench saytının yaydığı xəbərə görə, tənəffüs çatışmamazlığından ölüm təhlükəsi yaşayan xəstələr ən az 30 dəqiqə boyunca həyatda qala biləcəklər. Bu müddət, tənəffüs çatışmamazlığı səbəbiylə meydana gələn infarkt üçün kafi hesab edilir. 

Qana oksigen əlavə edə bilən yeni mikro hissəcik, qırmızı qan hüceyrələrinə nisbətdə üç-dörd qat daha çox oksigen daşıyır. Oksigen, yağdan çıxarılan hüceyrə divarını təmsil edən hissəcikdə yığılır. Hüceyrə divarının yağdan olması, əvvəllər müxtəlif materiallardan yaradılan hissəciklərlə müqayisədə, elastikliyi sayəsində qanın kapilyar damarlarda dayanmamağını, dövr etməsini təmin edir. 

Prof. John Kheir'in başında durduğu tədqiqat qrupu, tibb sahəsində yeni cığır aça biləcək kəşfi tənəffüs çatışmamazlığı çəkən gənc bir xəstəni itirmələrindən sonra həyata keçirdi. Sətəlcəm olan gənc qız, ağciyərləri qanla dolmağa başladıqdan sonra müdaxilə edilə biləcək kifayət qədər vaxt olmadığı üçün ani ürək dayanması nəticəsində həyatını itirdi. 

Elm adamları, qana oksigen köçürmə üsulunun tibbdən başqa hərbi və digər sahələrdə də istifadə edilə biləcəyini bildirdilər. Bu kəşf gələcəkdə sualtı dalğıcların 30 dəqiqə ərzində quruya çıxmadan yaşamağını təmin edə biləcək.

Qaynaq: ntvmsnbc

daha ətraflı...

Oranqutan Zəkası və Təqlid Etmə Bacarığı

Bu möhtəşəm fotoşəkil 2008-ci ildə nəşr olunan "Meşənin Mütəfəkkirləri: Oranqutan Hesabatı" adlı kitabda yayımlanmışdır. Kitabın müəllifləri Schuster, Smits və Ullal ilk dəfə bu qədər dəqiq üsulla, bir alət istifadə edərək ov edən bir oranqutan fotoşəklinin çəkildiyini deyirlər:

"...Bir erkək oranqutan budaqlardan tutunaraq suyu bir çubuqla qarışdırır və bu şəkildə balıqları ovlamağa çalışır. Bu qeyri-adi və Dünya səviyyəsində olduqca yayılan fotoşəkil, Borneo'da yerləşən Kaja adasında çəkilmişdir. Bu fərd bölgədə, Gohong çayı

daha ətraflı...

"Harun Yahya"nın saxtakarlıqları

Harun Yahya ləqəbli elm düşməni Adnan Oktarı yəqin ki çoxları tanıyır və kim olduğunu yaxşı bilirlər. Əsas məsələ isə tam başqa mövzunu əhatə edir. Bu insan yazdığı kitablarında (əslində fərqli qaynaqlardan tərcümə etdiyi) təkamül təliminə zərbə endirmək üçün əlindən gələn saxtakarlığı edir. Buna səbəb bir çox şey ola bilər, lakin düşünürəm ki bu yazıda həmin səbəblər

daha ətraflı...

İnsanın Təkamülü

Bu dəfə sizlərə insanın təkamülündən bəhs edəcəyik. Uzun bir mövzu olduğuna görə birbaşa izaha keçmək istəyirik. Dərhal başlayaq.

Ümumi olaraq, fosillər üzərindən irəliləsək, bilməyimiz lazım olan şey, yer qabığında dərinlərə endikcə zamanda geriyə getdiyimizdir. Çünki ilk fosilləşən sümüklər, yer qatlarının ən altında iştirak edir, üzərinə bir çox qat minmişdir. Həmçinin arxeologiya, paleontologiya və paleoantropologiya olduqca yavaş irəliləyirlər. Qazma metodlarını görmüsünüz, görməmisinizsə də, Böyük Kanyon qədər dərin çuxurlar qazmaq üçün belə yalnız diş fırçaları istifadəsi nümunəsini verə bilərik. Çox yavaş irəliləmək məcburiyyətindədirlər, çünki qalıqlar çox həssasdırlar və asanca dağıla bilərlər. Bu da, təkamül dəlillərinə çatma sürətimizi azaldır; lakin əlbəttə bu dərd deyil, əldəki məlumatlarla belə təkamül dəfələrlə və asanlıqla təsdiq edilir.

daha ətraflı...

Genlər Necə Dəyişilir?

Bu mövzuda ilk öncə anlamalı olduğunuz ən əhəmiyyətli məsələ budur: genlərimiz xarici dünyanı "qavramır". Çünki sizi yaradan hər şey baxdığınızda "cansız" deyəcəyəyiniz və həqiqətən də cansız olan atomlar və molekullardır. Bunların fərqli birləşməsi nəticəsində karbohidratlar, yağlar, zülallar, və s. yaranır. Bunların cəminə və bunlar arasındakı topdan əlaqəyə isə biz "canlılıq" deyirik. Halbuki "canlı" və "cansız" deyə bir anlayış əslində yoxdur. Amma bu işin çox fərqli bir ölçüsü olduğu və ayrı bir qeydə layiq olduğu üçün bu məsələni keçirəm. Burada bilməyiniz lazım olan, genlərimizin ya da hər hansı bir başqa quruluş daşımızın ətrafı və mühiti qavramadığıdır.

Yaxşı bəs bu dəyişiklik necə baş verir?

 Belə: Mutasiyalar və ya crossing-over, transpozonal sıçrayışlar və bənzəri təsadüfi hadisələr nəticəsində genlərimiz davamlı olaraq və riyazi bir təsadüfilik daxilində dəyişir. Məlumat olaraq, yalnız mutasiyalar, gündə orta hesabla 10.000 dəfə baş verir, tək bir insanda. Bunlara meyoz əsnasında meydana gələn crossing-over'dəki genetik dəyişiklikləri, hər an meydana gələ biləcək olan transpozonal sıçrayışları və s. də əlavə etmək lazımdır. Onların nəticəsində, bir növə aid bir çox fərqli növ meydana gəlir. İnsanların bir-birinə bənzəməməsi buna görədir. Əslində heyvanların hamısının içində bir çox fərqlilik var, yalnız bunları bizim gözümüz vərdiş etmədiyi üçün görə bilmərik. Eynilə çinli olmayanların "Çinlilərin hamısı bənzərdir!" iddiası kimi. Əslində çinlilər də bizim hamımızı bir-birimizə bənzədir. Bunun səbəbi, onların içərisində yaşamadığımız və ya sadəcə çinli olmadığımızdır. Bənzər şəkildə, sprutlar ya da göyərçinlər arasında fiziki fərqlilikləri də bir baxışda görmək çətindir, ancaq "işlək" bir göz bunu ayırd edə biləcək.

 Təsadüfən meydana gələn saysız variant (növ) təbiət qarşısında bir növ imtahana tabedir. Çünki bu müxtəliflik ümumiyyətlə təsadüfən meydana gəlir. Lakin təbiət şərtləri müəyyən anlar daxilində, diqqətə çarpandır. Məsələn bu anda, normal şərtlər altında, 20 kiloqram olaraq doğulacaq olan bir it balası, keysəriyyə yolu ilə müdaxilə edilmədiyi müddətcə öləcək, çünki anasının qarnından çıxa bilməz. Yəni embrioloji inkişaf zamanı, hamiləlik müddətinin sonundakı kilonu nəzarət edən və ya bu xüsusiyyət üzərində təsiri olan genlərin təsadüfi dəyişməsi, 20 kq'lıq bir balanı meydana gətirə bilər, ancaq bu bala təbiətdə məğlub olar. Ya da qısa boylu zürafələr budaqlara çata bilməz və ya asan cütləşə bilməz (dişilər uzun boyluları seçir) və buna görə gec, tez məğlub olarlar. Nümunələr sonsuz sayda artırıla bilər.

Bu səbəbdən, təsadüfi meydana gəlmiş olan variantlardan bir qismi, təbiətə adaptasiya ola bilmədikləri üçün uduzur. Məğlub olmaq, ölmək ya da nəsil artırmamaq şəklində görülə bilər. Bunlardan birinin meydana gəlməsi, özündəki bu müxtəlifliyi var edən genlərin balalara ötürülməməsi deməkdir (ümumiyyətlə bu "zəif" fərd ölür ya da törəyə bilmir). Beləcə o "növ" yox olur. Digər tərəfdən, genlərindəki müxtəliflikdən təbii mühitə daha çox adaptasiya olacaq şəkildə var olan bir fərdin genləri onun həyatda qalmasına və ya törəməsinə qatqı təmin edir. Beləcə o dəyişilmiş gen balaya ötürülür.

Bu şəkildə kumulyativ bir irəliləyiş əldə edilir və nəsillər sonunda, populyasiyalarda davamlı olaraq (mühit şərtlərinin dəyişmədiyi düşünülərsə) müəyyən bir istiqamətə doğru bir gen təcrübəsi meydana gəlir. Təkamül budur. Çünki müəyyən bir nəsil sonunda, artıq canlılar o qədər çox dəyişir ki, bir müddət sonra bu genlərin təcrübəsi nəticəsində dəyişən fərdlər, əcdadlarıyla (araşdırdığımız populyasiyanın ilk başdakı fərdləriylə) cütləşə bilmirlər, çünki artım mexanizmləri də dəyişir. Buna biz "növləşmə" deyirik.

Uzun sözün qısası, genlər "dəyişikliklərin lazımlı olduğunu anlamırlar". Genlər, təsadüfi olaraq dəyişirlər. Daha sonra bu dəyişiklik, təbiətdə "test edilir". Əgər ki dəyişmə canlıya fayda təmin edirsə, gələcək nəsillərə daha çox köçürülür. Əgər gen zərərlidirsə, canlı məğlub olur və o gen ötürülə bilmir. Təkamül də bu şəkildə, hər zaman o andakı mühitə ən adaptasiya ola bilmiş fərdlərin həyatda qalmaları və nəsil artırmalarıyla çox dağınıq bir cığır üzərində irəliləyir. Bu məzmunda, beynin olduqca sıravi bir orqan olduğunu və genlər üzərində heç bir təsiri olmadığını düşünmək olar.

daha ətraflı...