December 6, 2013

Hidrotermal ocaqlar araşdırılacaq

18 nəfərdən ibarət Amerikadan olan tədqiqat qrupu dənizdə sualtı robotları istifadə edərək hidrotermal ocaqları araşdırıb həyatın mənşəyi axtarışlarına başlayacaq. Tünd Enerji Biosfer Təhqiqat Mərkəzi (C-DEBİ) tərəfindən maliyyələşdirilən tədqiqat 4 dekabr tarixindən başlayaraq gələn ilin ilk günlərinə qədər davam edəcək.

Cənubi Kaliforniya Universitetində Yer kürəsi Elmləri və Bioloji Elmlər professoru olan və eyni zamanda Tünd Enerji Biosfer Təhqiqat Mərkəzinin başında duran Jan Amend deyir:


"Bu olduqca həyəcan vericidir, çünki tədqiqat bizə suların böyük miqdarının okean döşəmələrində yavaş şəkildə irəlilədiyi ya da kanallardan sürətli şəkildə axıb getdiyi mövzusunda ətraflı məlumat almağımız üçün köməkçi olacaq." 

Amend tədqiqat gəmisində olmayacaq, amma buna baxmayaraq köməkçi assistent professor Beth Orcutt və Cənubi Kaliforniya Universiteti məzunu Mike Lee tərəfindən hazırlanacaq hesabatlarda bir çox elm adamı ilə birlikdə o da yer alacaq.

Tədqiqat qrupu biri idarə edilən, digəri də sərbəst olan iki ədəd sualtı robot istifadə edəcək. Başçılıq edən Geoff Wheat hesab edir ki, məqsəd yer üzünün ən əhəmiyyətli hissələrindən biri olan dəniz döşəməsi haqqında əhəmiyyətli məlumatlar toplamaqdır. Tədqiqatçı komanda bölgənin 1,000-10,000 litr arasında su tutumuna sahib olacağını təxmin edir.

Wheat deyir:


"Okean döşəməsi okean üçün nəhəng filtr kimidir, okean döşəməsində axan suyun miqdarı, Yer üzərində axan bütün çaylardaki su miqdarına bərabərdir. Suya hansı elementləri qatdığını və sudan nələr çıxardığını öyrənməyimiz lazımdır."

Əlavə olaraq, komanda dəniz döşəməsinin oksigendən məhrum bölgələrində yaşayan mikroblar haqqında daha çox məlumata yiyələnəcəklərinə ümid edir.


"Onların bu cür ucqar yerlərdə necə yaşadıqları haqqında məlumat sahibi olmağa çalışırıq." - Wheat qeyd edir.

Belə tədqiqatlar sayəsində əldə olunan məlumatlar gələcəkdə bir gün Yerdən kənar həyat üçün istifadə edilə biləcək. Digər planetlərdə uc hissələrdəki sərt şərtlərdə həyat ola bilər. Üç həftə davam edəcək tədqiqatla, gündə 24 saat aparılacaq işlər yeni məlumatlara yiyələnməyə kömək olacaq.

Qaynaq: AstroBio , Press Room
daha ətraflı...

Seks üçün iki ayaq üzərinə qalxdıq?

İnsanlar yoldaşlarının cinsi müvəffəqiyyətini daha yaxşı qəbul edə bilmələri üçün iki ayaq üzərində yaşayacaq şəkildə təkamülləşmiş ola bilərlər.

İllər əvvəl olmasına baxmayaraq, o qədər travmatik bir andır ki, dünənim kimi xatırlayıram: yaşlı bir professor məni sözün əsl mənasında divara "mismarlayıb" niyə məqaləsini rədd etdiyimi soruşdu. Burnundan alov saçaraq bunları dedi: "İnsanların iki ayaq üzərində dayanacaq şəkildə təkamül keçirməsinin səbəbi, uşaqlarını sinələrinə daha yaxın səviyyədə tuta bilməkdir!"

Gördünüz mü? Nə qədər sadədir, elə deyilmi? O qədər aydındır ki, bunu mən də anlaya bilərdim.

İnsanların iki ayaq üzərinə qalxmasıyla əlaqədar yazılar, Nature'da işləyərkən məktub qutuma aralıqlarla düşərdi. İki ayaq üzərinə qalxdıq, çünki qida və alət daşımaq lazım idi, çünki daha irəlini görməyimiz lazım idi, çünki dərimiz daha az günəş şüasına məruz qala bilərdi, çünki göllər və çayları daha asan aşa bilərdik... Hər birisi gözəl hekayələr idi, ancaq hamısının səhvi ortaq idi: təkamülün bir məqsəd güddüyünü eyham edən izahlar, bu səbəbdən təkamülün necə işlədiyinə dair təməl anlayışımıza xəyanət edirdilər.

Təbii seçmə, yəni təkamülün mexanizmi yaddaşa və ya uzaqgörənliyə sahib deyil. İstəkləri yoxdur. Təkamül məqsədlərini ona sonradan biçən bizlərik. Bu səbəbdən canlıların xüsusiyyətləri bizlər tərəfindən əvvəldən qəbul edilə biləcək bir şəkildə təkamülləşməmişdir. Bu cür yanlış anlaşılmaların insan təkamülünü anlamağımızda nə kimi səhvlərə yol açdığını, "Səhvən Var Olan Növlər: İnsan təkamülünün yanlış anlaşılmaları" başlıqlı kitabımda izah edirəm.

Amma bunların heç biri insanların niyə iki ayaq üzərinə qalxdığına istiqamətli şərhlər inkişaf etdirməyimə mane olmur. Mənə görə, hamısı səhvən oldu.

İki ayaq üzərində yerimə (bipedalizm) insan anatomiyasının və davranışının bir çox qəribəliklərindən biridir və bizi ən yaxın qohumlarımız olan böyük insanbənzəri meymunlardan ayıran məhz budur. Həmçinin onlarla müqayisədə daha sosialıq, daha böyük beynimiz var, daha çox bədən yağına sahibik və daha az tüklüyük.

Seksə gəldikdə, bizim qadınlarımızın tüksüz döşləri hər zaman əhəmiyyətli idi, təkcə süd vermək baxımından deyil. Yaxın qohumlarımız olan şimpanzelərin dişilərinin əksinə, bizim dişilərimiz qızışdıqlarını (cinsi fəaliyyətin ən yüksək olduğu vaxtlar) cinsi orqanlarını qabardaraq sərgiləyirlər. Sərgiləməkdən söz düşmüşkən, kişilərin də digər bütün insanabənzər meymunlarla müqayisədə bədən böyüklüklərinə nisbətlə ən böyük penisə sahib olduğunu xatırladaq. Erkək qorilla, yetkin bir kişidən 2 dəfə ağır ola bilər, amma ən şanslı qorillalar belə 2,5-3 sm uzunluqda penisə sahib olur.

Əgər insanların döşləri və penisləri tüksüzlük sayəsində aydın görülmüşdürsə, bipedalizm tərəfindən də dəstəklənmiş olmalıdır. Çünki bipedalizm "ortada nə varsa" göstərir. Bu vəziyyətdə, iki ayaq üzərinə qalxmaq Cinsi seçmənin yan məhsulu ola bilər. Məlum olduğu kimi Cinsi seçmə fərdlərin yoldaşlarını, daxili genetik sağlamlığı əks etdirən ünsürlərin ən yaxşılarına görə seçmələrinə deyilir.

Cinsi olaraq seçilən bəzi xüsusiyyətlər bəzən təsadüfən də şans faktoru ilə meydana gələ bilər. Məsələn bir xüsusiyyət bir başqasıyla əlaqəli olduğu üçün, ilkinə istiqamətli olacaq bir seçmə digərini də özü ilə birlikdə gücləndirə bilər. Erkək tovuz quşlarının nəhəng quyruqları bunun möhtəşəm nümunəsidir. Al-əlvandır və dişiləri cəlb edir, amma bu quyruğu daşımaq üçün böyük miqdarda enerji lazımdır; həmçinin quyruq tovuz quşlarının ovçularından qaçmasını çətinləşdirir. Bipedalizmə keçid də eyni şəkildə düşünülə bilər: təkamül baxımdan seçildi, çünki cinsi xüsusiyyətlərimizi daha çox vurğulamağımızı təmin edirdi, ancaq bizə başqa istiqamətlərdən də üstünlüklər gətirirdi.

Dörd ayaq üzərində yeriyən quruluşa sahib olan bədənin iki ayaq üzərinə qalxacaq şəkildə təkamülləşməsi insan bədəninin tamamilə yenidən təşkil olunmasına səbəb olmuşdur. Bu da, müasir dövrdəki kürək ağrısından əziyyət çəkən fəhlələrin işdən çıxarılmalarına əsas səbəbdir. Adaptasiyadan çox, bipedalizm bir növ "dəhşətli yamaq" olaraq hesab edilə bilər: cazibə qüvvəsinə və məntiqə zidd olan cinsi seçmə nəticəsidir...

İndi, yuxarıda bəhs etdiyim kəslərin yarısından çoxuna bir jest edəcəyəm. Ehtimalla digərlərindən daha yaxşı fikir deyil, hətta daha pis ola bilər. Amma mən heç kimi divara mismarlamayacağam.

Müəllif: Henry Gee (Nature)

Qaynaq: New Scientist
daha ətraflı...

December 5, 2013

Kiçik qara dəlik alimlərin işini çətinləşdirir

Alimlərin tapdığı kiçik qara dəlik olduqca az kütləyə sahib olmasına baxmayaraq, ultraparlaqdır.

Nəticələri Nature jurnalında yayımlanan tədqiqatda alimlər yeni tapılmış qara dəliyin kütləsinin az olduğunu, buna baxmayaraq rentgen mənbəyi olduğunu deyirlər. Ultraparlaq rentgen mənbəyi hesab olunan qara dəliklər kosmosdaki materiyaları udduqda bir hissəsini məkana atırlar. Çin Dövlət Astronomiya Abservatoriyasından olan prof. Ji-Feng-Liu və həmkarları teleskoplar köməyiylə NGC 5457 qalaktikasındaki qara dəliyi araşdırdılar.

Yeni qara dəlik parlaqlığı və şüa spektrinə görə Günəşdən 100-1000 dəfə böyük olan orta kütləli qara dəliklər sinfinə aid olmalıdır. Bu sinfin qara dəliklərinə qalaktikaların mərkəzində yerləşən superkütləli qara dəliklərlə tək ulduzların sönməsi nəticəsində meydana gələn qara dəliklər arasında rast gəlinir. Amma Liu və həmkarlarınını hesablamalarına görə qara dəliyin kütləsi Günəşinkindən 20-30 dəfə çoxdur.

Lakin qara dəlik ultraparlaq rejimə hər vaxt keçmir, bu fakt da nəzəriyyələri xilas edir. Mövcud obyektlərin qara dəlik tərəfindən udulması prosesi modellərinə görə akkresion diskin temperaturu, qara dəliyin kütləsi nə qədər ağırdırsa, bir o qədər az olmalıdır.

NGC 5457 qalaktikasındaki qara dəlik diski temperaturunun hətta qalaktikanın mərkəzindəki ikili qara dəliklərdən aşağı olduğu aydın oldu. Bu nəticələr astronomlara qara dəliklərə verdikləri kütlə miqdarının azaldılmalı olduğunu göstərdi.

Alimlər həmçinin kiçik qara dəliyin niyə bu qədər parlaq olduğu üzərində baş sındırdılar. Nəticədə, xarakteristikası müəyyən edilmiş ulduz axınlarının qara dəlik üzərində təsiri olduğu qənaətinə gəldilər. Qara dəliyin qızışmasına səbəb olan ulduzun, ömürləri qısa sürən "heliumlu ulduzlar" sinfinə aid olduğu aydınlaşdırıldı.

Qaynaq: Nature
daha ətraflı...

İnsanın ən qədim genomu canlandırıldı

Alimlər İspaniyada yerləşən Sima de los Huesos mağarasında 400.000 il əvvəl yaşamış Homo heidelbergensis növünün mitoxondrial DNT-sini canlandırmağa nail oldular. 4 dekabr 2013 tarixində Nature jurnalında yayımlanan xəbərə görə genomu canlandırılmış qədim insan denisovalara daha yaxın idi.

Leipzig'də yerləşən Təkamül Antropologiyası İnstitutundan olan Matthias Meyer deyir:


"Mağara sakininin mitoxondrial DNT-sinin neandertalların deyil, denisovaların izlərini daşıdığı faktı olduqca gözlənilməzdir, çünki skeletin bir neçə hissəsi neandertalları xatırladır. Bu fosillərin növbəti araşdırmalarının mağara sakinləri, denisovalar və neandertallar arası qohumluq əlaqəsini aydınladacağına ümid edirik."



Tədqiqatçılar Sima de los Huesos mağarasında
Matthias Meyer, Svante Pääbo və digər tədqiqatçılar artıq bir neçə ildir qədim genomların bərpası işi üzərində çalışırlar. 2009-cu ildə neandertal, 2010-cu ildə isə denisova adamının genomlarını bərpa edən alimlər, 2012-ci ildə onların genomlarını müqayisə etmiş və HD versiyalarını təqdim etmişdilər. Bu genomların təxminən 30-38 min il yaşı olduğu hesab edilir.

İsveçli təkamülçü bioloq Svante Pääbo və həmkarları yeni tədqiqatda daha da qədimlərə gedərək, 400.000 il əvvəl yox olan Homo heidelbergensis növünün genomunu canlandırdılar. Bunun üçün Matthias Meyer tərəfindən hələ 2012-ci ildə inkişaf etdirilmiş paleogenomların ardıcıllığı üsuluna müraciət edən alimlər, qədim insanın mitoxindrial DNT-sini canlandırmağa və oxumağa nail oldular.

Qədim mağara insanının mitoxondrial DNT-sini neandertallar, denisovalar və müasir insanlarınkiylə müqayisə edən tədqiqatçılar, növün neandertallardan çox "Altay" homolarına oxşar olduğunu gördülər. Altay ilə İspaniya arasında uzun məsafə olduğu faktı yeni suallar doğurdu. Sualların cavablarının gələcək tədqiqatlarla öyrəniləcəyi hesab edilir.

Qaynaq: Nature
daha ətraflı...

Məməlilərin son əcdadı tapıldı

Paleontoloqlar Mozambik ərazisində Perm dövrünə aid sinapsid (məməli xüsusiyyətlərinə sahib olan sürünənlər) fosili tapdıqlarını açıqladılar. "Niassodon mfumukasi" adı verilən yeni növün bütün məməlilərin ortaq əcdadı olduğu kimi, həmçinin ortaq əcdada ən yaxın nümayəndə ola biləcəyi də hesab edilir. Tədqiqatın nəticələri 4 dekabr 2013 tarixində PLoS One jurnalında dərc edildi.

Məməlilərin istiqanlı əcdadlarının Perm dövrünün sonunda və Trias dövrünün başlanğıcında, yəni terapsidlərin nəsli kəsildikdən sonra təkamülləşdiyi hesab edilir. Həmin dövrlərə aid məməli təkamülünün bəzi hissələri sirr olaraq qalsa da, ilk tam məməlilərin Yura dövründə meydana gəldiyi elm dünyasına məlumdur.

Oeiras şəhərində yerləşən Gulbenkian İnstitutundan (Portuqaliya) olan Rui Castanhinha və həmkarları 2009-cu ildə Mozambikdə yerləşən Niassa gölü yaxınlığında apardıqları tədqiqat işlərindən sonra məməlilərin təkamülündəki keçidi tapdıqlarını bildirdilər. Bu ərazidəki qayalıqların təxminən 256 milyon il yaşı var və Perm dövrünün sonlarından məlumat verir.

Paleontoloqlar bu qayalıqlarda məməlilərin əcdadları olan disinodontlara aid yaxşı qorunmuş fosilə rast gəldikdən sonra, fosil sayəsində növün beynini araşdırdılar və mikrokompyuter tomoqrafiyası köməyiylə əcdadın strukturlarını 3D formatda bərpa etdilər. 3D strukturları sayəsində alimlər növün beyninin necə göründüyünü öyrəndilər və mikroskopik qulaq sümüklərini araşdırdılar. Bu üsullar ilk məməlilərin təkamülünü öyrənmək baxımından olduqca əhəmiyyətlidir.

Alınan nəticələrlə növün beyin atlasını hazırladıqlarını deyən elm adamları, bunlar sayəsində yaxın zamanda sinapsid və terapsidlərin, həmçinin ilk məməlilərin təkamülünə dair məlumatlara yiyələnəcəklərini qeyd etdilər.

Qaynaq: PLoS One ScienceDaily
daha ətraflı...

December 4, 2013

Su izləri daşıyan beş planet tapıldı

Alimlər Hubble teleskopu sayəsində suya sahib olan 5 müxtəlif planet kəşf etdikləri xəbərini yaydılar. İlk dəfə bir tədqiqatda, birdən çox planetdə təyin edici nəticələr təqdim edən ölçü işləri aparıldığı açıqlandı.

İki ayrı tədqiqat qrupunun apardıqları işlər atmosferlərində su izləri saxlayan beş planetin tapılmasını təmin etdi. Astrophysical Journal'da dərc edilən araşdırmanın müəllifi, NASA Goddard Kosmik Uçuş Mərkəzindən olan Avi Mendell deyir:


"Bir çox planetdə su izinə rast gəldiyimizə əminik. Apardığımız işlər isti və soyuq planetlərdə nə qədər su olduğunu müqayisə etmək üçün böyük əhəmiyyət daşıyır."


Tədqiatçılar planetlərin atmosferlərini analiz etmək üçün ulduzlarıyla Yer arasından keçərkən əldə edilən məlumatları istifadə edirlər. Bu müddətdə peyk və teleskoplar ulduzlar tərəfindən yayılan dalğa uzunluqlarından hansılarının blok edilmədiyini qeydə aldı. Ən son mərhələdə Hubble'ın tapdığı trilyonlarla kilometr uzaqlıqdaki planetlərin atmosferlərini araşdıra bilən Wide Field Camera 3-dən əldə edilən məlumatlara müraciət edildi.

Su izlərini göstərən infraqırmızı dalğa uzunluqlarını araşdıran tədqiqatçılar bu məlumatlardan faydalanaraq dalğaları gözdən keçirdilər. Tədqiqatda iştirak edən Maryland Universitetindən olan L. Drake Deming "Xarici planetlərin atmosferini araşdırmaq olduqca çətindir. Amma tədqiqatda kifayət qədər dəqiq siqnal əldə etməyi və suyun izini tapmağı bacardıq" dedi.

Tədqiqatçılar siqnal sıxlığının gözlənildiyi qədər yüksək olmadığını və bu vəziyyətin planetlərin dumanla örtülü olmasından qaynaqlandığını bildirdilər. Buludlu atmosferlərdən sisli havalarda çəkilən fotoşəkillərdə rənglər bulanıq olur və planetlərdən alınan siqnalların sıxlığı azalır. Həmçinin su siqnallarının profili və əhəmiyyətli molekulların siqnalları dəyişikliyə uğrayır.

Hər biri ulduzuna yaxın olan WASP-17b, HD209458b, WASP-12b, WASP-19bXO-1b adı verilən planetlərin bir növ "istiyupiterlər" olduğu deyildi. Kaliforniya Texnologiya İnstitutundan olan Heather Knutson araşdırma məqaləsində bunları dedi:


"Hubble və digər tədqiqatlarla əldə edilən məlumatlar bir çox nəhəng sistemlərdə su siqnallarının aşağı və ya heç olmadığını göstərdi. İstiyupiterlər üçün sisli atmosfer ümumi vəziyyət ola bilər."


Qaynaq: NASA
daha ətraflı...

December 3, 2013

Marsın ilk sakinləri uşaq doğmayacaqlar

"Mars One" layihəsinin təsisçisi, hollandiyalı Bas Lansdorp Marsın nəsil artırmaq üçün nə dərəcədə əlverişli olduğunu aydınlaşdırmaq üçün ilk öncə heyvanlar üzərində tədqiqatların aparılmalı olduğunu açıqladı.

Hollandiyalı kəşfçi Bas Lansdorp 2023-cü ildə Marsa köçəcək insan koloniyasının sağlam nəsil artıra biləcəyini təsdiqləmək üçün ilk öncə oraya heyvanları göndərib, yalnız onlar üzərində tədqiqatlar apardıqdan sonra qırmızı planeti koloniyalaşdırmağın nə dərəcədə mümkün olacağına dair açıqlamalar verdi. Marsın qarşımıza qoyduğu şərtlərin nəsil artırmaq üçün uyğun olub-olmadığı aydın olmayanadək orada insan uşaqlara sahib olmayacaq.

Lansdorp Moskvada təşkil olunan konfransda bunları dedi:


"Uşaq doğmağı tövsiyə etməzdim. Biz hələ ki orada hamiləliyin necə davam edəcəyi və embrionun nə qədər sağlam inkişaf edəcəyini bilmirik."


"Mars One" layihəsi qarşıya 2023-cü ildə Marsda ilk pilotlu təcrübə keçirmək məqsədi qoyur. O vaxtadək seçiləcək 4 könüllü üçün Marsda yaşamağı mümkün edən bütün texnologiyalar düşünülmüş və yol xəritəsi hazırlanmışdır. Marsın ilk sakinləri olacaq könüllülər həyatlarının sonuna qədər orada yaşayacaqlar, hər saniyələri də Yerdə canlı yayımlanacaq. Artıq 200.000-dən çox insan layihədə iştirak etmək üçün müraciət etmişdir.

Layihə haqda daha ətraflı: "Mars One" layihəsi

Qaynaq: RİA Novosti
daha ətraflı...
 
Copyright © 2014 Həyatın Təkamülü • All Rights Reserved.
Distributed By MyBloggerThemes | Design By Templateure
back to top