Hokinq: "Bəşəriyyət yerli amerikanların taleyilə üzləşə bilər"

Məşhur britaniyalı fizik və kosmoloq Stiven Hokinq növbəti dəfə bəşəriyyətə xəbərdarlıq edib. Alimin dediyinə görə, yüksək sivilizasiya səviyyəsinə çatmış yadplanetlilər Yer planeti üçün təhlükə daşıyır və onlardan uzaq durmalıyıq.

CuriosityStream portalında nümayiş olunan qısametrajlı sənədli filmdə Stiven Hokinq özünün də nəzarət etdiyi Breakthrough Listen layihəsi haqda danışıb. Filmdə tədqiqatçı Günəşdən 16 işıq ili uzaqlıqda yerləşən Qliza 832 planeti üzərində virtual ekskursiya keçirib. Ekzoplanetin kütləsi Yerinkini 5,4 dəfə üstələsə də, doğma planetimizlə bir sıra vacib xarakteristikalarda oxşarlığı var.

Hər nə qədər oxşar olsa da, Hokinq Qliza 832-də texnologiya yaratmağa qadir intellektual canlıların yaşadığına inanmır - əks təqdirdə özləri haqda məlumatı bizə illər əvvəl ötürmuş olardılar. Sözün qısası, alimin rəyinə görə orada yalnız aşağı səviyyəli canlılar inkişaf edə bilər ki, bu da hələ ehtimal nəzəriyyəsidir. Buna baxmayaraq nəzəri fizik Qliza 832-yə oxşar digər ekzoplanetlərdə yadplanetli sivilizasiyaların mövcudluğu ehtimalını yüksək dəyərləndirir.

Stiven Hokinqin xəbərdarlığı bundan ibarətdir ki, əgər günlərin bir günü həmin planetlərin hər hansı birindən ünvanlı siqnal alsaq, bütün texnika və avadanlıqlarımızı söndürüb, dərhal gizlənməyə tələsməliyik. "Çox inkişaf etmiş yerdənkənar irqlə görüş insanlara yaxşı heç nə vəd etmir", - Hokinq deyir. - "Belə halda bəşəriyyət, avropalı kaloniyaçıların ələ keçirdiyi yerli amerikanların taleyilə üzləşə bilər."

Bununla belə məşhur kosmoloq bildirir ki, bütün risklərə göz yumaraq, yadplanetliləri özümüz tapmağa çalışmalıyıq. Yüz milyon dollara başa gələn Breakthrough Listen layihəsi elə məhz bu mövzuya həsr olunub.

Stiven Hokinq ilk dəfə deyil ki, insanları yadplanetlilərdən çəkinməyə çağırır. Daha əvvəlki açıqlamasında alim planetimizlə birgə insanların kosmik "köçəri" həyat tərzi yaşayan yad sivilizasiyaların qurbanı ola biləcəyini bildirmişdi. Nəinki kosmik köçərilər, ümumiyyətlə yadplanetli həyatına aid heç bir konkret dəlil olmasına baxmayaraq, yaşadığımız kainatın şərtləri bu xoşagəlməz versiyanın diqqətə layiq olduğunu göstərir.

Həmçinin oxuyun:

* Hokinq: "Süni intellekt bəşəriyyətin ən böyük səhvi ola bilər"
* Stiven Hokinq: Dünyanın sonu mümkündür
* Hokinq: "Sağalmaz xəstələrə intihar hüququ verilməlidir"

daha ətraflı...

Baş köçürülməsi üzrə sınaq əməliyyatı həyata keçirilib

İtaliya, Turindən olan neyrocərrah Serco Kanavero siçan və it üzərində baş transplantasiyası üzrə sınaq əməliyyatı apardığı ilə bağlı video yerləşdirib.

Serco Kanavero unikal əməliyyat həyata keçirməyi planlaşdırır. Onun məqsədi tibb tarixi ərzində ilk dəfə bir insana baş köçürməkdir. Əməliyyat üçün könüllü də tapılıb - radikal müalicəsi olmayan ağır irsi xəstəlik olan kürək əzələ atrofiyasından (SMA) əziyyət çəkən rusiyalı proqramist Valeri Spiridonov. Tarixi əməliyyatın 2017-ci ildə keçiriləcəyi güman olunur.

Bütün elm ictimaiyyəti Kanaveronun fəaliyyətini böyük maraqla izləyir. İtalyan neyrocərrah indi də siçan və it üzərində apardığı əməliyyatın görüntülərini təqdim edib. Kanavero heyvanların başını tam ayırmayıb, yalnız onurğalarını kəsməklə məhdudlaşıb. İş burasındadır ki, insan üzərində ilk həqiqi baş transplantasiyası üçün ən böyük maneə məhz onurğanın sonraki mərhələdə bərpası hesab olunur. Neyrocərrah qeyd edir ki, eksperiment çərçivəsində polietilenqlikoldan yararlanıb: onu, onurğa beynin zədələnmiş nahiyələrinə yeritdikdən sonra neyronlararası əlaqə bərpa olunub.

Eksperimentə səkkiz siçovul və bir it cəlb olunub. Kanaveronun dediyinə görə siçovullar bir neçə həftə sonra iməkləməyə başlayıblar, it isə sınaqdan üç həftə sonra ayaqları üzərində duraraq, yeriməyə davam edib.

Bununla belə bəzi mütəxəssislər Kanaveronun təcrübəsinə skeptik yanaşır. Amerikalı neyrobioloq Cerri Silverin sözlərinə görə, itin üzərində aparılmış əməliyyat nəzarət qrupu olmadan həyata keçirildiyindən lazımi qədər məlumat təmin etmir. Nyu-York universitetindən olan tibbi etika mütəxəssisi Artur Kaplan isə insan üzərində belə bir əməliyyat keçirə bilmək üçün hələlik kifayət qədər təcrübə toplanmadığından oxşar uğurun yalnız təxminən yeddi-səkkiz ildən sonra həyata keçirilə biləcəyini hesab edir.

Rusiyalı Valeri Spiridonovdan başqa iflic vəziyyətində olan çinli Van Xuanmin də baş köçürülməsi əməliyyatı üçün namizəddir.

Videonu izləmək üçün klikləyin

Həmçinin oxuyun:

* İlk avtonom süni ürək köçürüldü
* Bionik beyin hazırlanacaq
* Qaranlıq mühit eşitməni gücləndirir

daha ətraflı...

Yuxusunu almamış insan ictimai təhlükədir

Yuta ştatı universitetindən olan alimlər qeyd edir ki, yuxusunu lazımi qaydada ala bilməmiş insan cəmiyyət üçün təhlükəlidir.

Tədqiqatda iştirak etmiş 839 könüllülər iki qrupa bölünüb. Birinci qrupdan olan iştirakçılara sutkada 6 saat, ikincdən olanlara isə bundan daha az yuxu vaxtı verilib. Daha sonra onların hər birisi tomoqrafiya üsulu ilə araşdırılıb.

Hər iki qrupda da görünüşcə ayıq, lakin beyinləri yuxulu olan şəxslər olduğu aşkar edilib. Alimlər bu şəxslərin kifayət qədər adekvat göründüyünü, buna baxmayaraq beyinlərinin fəaliyyətində güclü tormozlanma müşahidə ediliyini deyirlər.

Yuxuya lazımi qədər vaxt ayıran insanlar istirahət zamanı əvvəlcə mürgüləmə fazasına keçir, daha sonra isə dərin yuxuya dalır. Müntəzəm olaraq yuxu ala bilməyən və yuxudan doymayanlar isə mürgüləmə mərhələsini ötürüb, birbaşa möhkəm yuxu halına keçid alır. Belə insanlarda reaksiya zəifləyir. Onlar, hətta ani olaraq konsentrasiyanı itirə və yuxuya dala bilərlər. Belə vəziyyət isə digər insanların həyatı üçün təhdiddir, xüsusilə də əgər onlar hər hansı bir nəqliyyat vasitəsinin sükanı arxasındadırlarsa.

Daha əvvəlki araşdırmalardan məlum olmuşdu ki, yuxuda olarkən insan və heyvanların beynində "təmizlik işi" aparılır. Sağlam və müntəzəm yuxu da gün ərzində öyrənilən bilikləri beyində daha yaxşı saxlamağa kömək edir. Təxminən bir il əvvəl aparılan tədqiqatın nəticələri isə səhər 10-dan erkən işə və dərsə başlayan insanlarda yorğunluq, diqqətsizlik və həvəssizlik olduğunu göstərmişdi ki, bu da həm karyera, həm də təhsil üçün əlverişsizdir.

Yuxuda olarkən beyin sinaps adlanan neyronlararası əlavə birləşmələrdən təmizlənərək, yeni təəssüratlar üçün yer azad edir. Bu fakt yuxusunu almamış insanın niyə diqqətini toparlaya və yeni informasiyanı mənimsəyə bilməməsini izah edir.

Həmçinin oxuyun:

* "Bəs yatmasaq necə olar?"
* Körpələr sağ qalmaq üçün gecələr oyanır
* İlk dəfə insanın şüuru "söndürüldü"

daha ətraflı...

Alimlər: "Tezliklə insanlar özlərini mayalandıra biləcəklər"

Britaniyalı molekulyar bioloqlar ilk dəfə toxum hüceyrənin mayalanması və onun spermatozoidlə qovuşması mərhələsini ötürərək tam embrion yaratmağa nail olublar ki, bu da gələcəkdə klonlaşdırma prosesini xeyli asanlaşdırmış olacaq.

Bata Universitetindən olan mütəxəssis Toni Perri qeyd edir ki, əldə etdikləri uğur doqma halını almış 150 illik fikri şübhə altına alır. Məlum olduğu kimi, yumurta hüceyrə yalnız spermatozoidlə mayalansa yararlı embrion formalaşdırıb, sağlam nəsil təmin edir. "İndiyə qədər embrionun normal inkişaf edə bilməsi üçün yumurta hüceyrənin spermanı ancaq yenidən proqramlaşdırmalı olduğunu düşünürdük", - deyə Perri bildirir.

Kərtənkələ, balıq və bir çox həşəratlar kimi bəzi canlılar partenogenez bacarığına malikdirlər - iki yumurta hüceyrənin bir-biri ilə qovuşması ya da dişi cinsi hüceyrənin, "natamam" xromosom dəstinə baxmayaraq, spontan olaraq inkişaf etməsi nəticəsində özlərini dölləndirirlər. Belə çoxalma növü məməlilərə qətiyyən xarakterik deyil və hətta nəzəri olaraq belə buna qadir heyvan növü tapmaq qeyri-mümkündür.

"Süni partenogenez" eksperimentlərinə 2000-ci illərin əvvəllərindən başlanılıb. Alimlər toxum hüceyrəni "kimyəvi" yolla aldatmağa çalışırdılar. Onlar, qida mühitinə stronsium xloridi əlavə edərək, embrionun inkişafı proqramına təkan verirdilər. "Fokus" özünü doğrultsa da, bu "natamam" embrionlar bir neçə bölünmə mərhələsindən sonra ölürdülər.

Bu səbəbdən alimlər belə qənaətə gəlmişdilər ki, yumurta hüceyrə yeni həyatın yaranması prosesinə başlanğıc verə bilən və ata/ana DNT-sini qovuşduran, həmçinin onları epigenetik izlərdən təmizləyən xüsusi və unikal mexanizmlərə malikdir.

Mütəxəssislərin yeni tədqiqatı nəticəsində isə məlum olub ki, bu özəlliklər yumurta hüceyrəyə spermatozoidləri və hətta hazır kişi cinsi hüceyrələrini "yenidən proqramlaşdırmağa" kömək edir, onları partenogenotların "natamam" DNT-silə qovuşdurub, artıq yararlı embrion halında inkişafı prosesini sürdürür. Alimlər izah olunan prosedurun müvəffəqiyyətlə həyata keçirildiyi və təcrübələrin 24%-ndə sağlam, praktiki olaraq digərlərinən heç nə ilə fərqlənməyən siçan balalarının doğulduğunu, bunun da klonlaşdırma işinə yeni töhfələr verəcəyini deyirlər.

Təbii və "süni" siçanlar indi bir-biri ilə eyni çəki, ölçü, intellekt göstəriciləri nümayiş etdirib, eyni müddətdən bir eyni xəstəliklərə tutulub, uğurlu şəkildə cütləşir və sağlam nəsil təmin edirlər. Onları təbii siçanlardan fərqləndirən yeganə detal genlərinin nə qədər müddətdən bir oxunmasıdır - görünür, partenogenez "atadan" alınan DNT-də epigenetik izlərin təmizlənməsinə gətirib çıxarmır ki, bu da genomlarının bəzi hissələrinin oxunmasını dəyişdirir.

Perri və həmkarları prosedurun qazandırdığı uğurun tezliklə insanın özünü dölləndirə biləcəyi texnologiyanın yaradılmasına yol açacağını qeyd edirlər. Tibbdə belə irəliləyiş bunun üçün vacibdir ki, sağlam döllərin öldürülməsi ilə bağlı etik problemlərə yol açmadan "təmiz" embrional kök hüceyrə xəttləri əldə etmək mümkün olacaq. Bununla yanaşı partenogenez nadir xəstəliklərin mənşəyinin daha tez öyrənilməsi kimi mövzularda yaxşı vədlər verir. Əgər yaşasaydı Firidun İsfəndiyari bütün bunlara heyranlığını gizlədə bilməzdi.

Həmçinin oxuyun:

* Yeni nəsil spermalar: Transgenik heyvanlar
* Spermatozoid və yumurtanın "sirli tanışlığı" aydınlaşdırıldı
* Britaniya üç valideynli uşaqları qanuniləşdirdi

daha ətraflı...

Təsdiq olundu: Mobil telefonlar spermanın sağlamlığı üçün təhlükəlidir

Cins və digər şalvarların cibində smartfon gəzdirmək heç də təhlükəsiz deyil, alimlər deyir. Avstraliyalı alimlərin apardığı metaanaliz işləri nəticəsində məlum olub ki, radioşüalanma spermatozoid miqdarının stabil şəkildə azalmasına yol açır.

Smartfonlar gündəlik həyatımızda mühim rol oynayır. Mobil əlaqə vasitələri bir vaxtlar iddia edildiyi kimi beyinə zərər yetirməsə də, onların insan orqanizminə bir çox təsiri hələ də yaxşı öyrənilməyib. Nyukasl Universitetindən olan Con Eytken və həmkarları radioşüalanmaların reproduktiv sistem üzərindəki təsirləri ilə bağlı daha əvvəl aparılmış 27 tədqiqatın nəticələrini bir yerə toplayıb, bir daha gözdən keçirmək qərarına gəliblər.

Reproduction jurnalında dərc edilən məqalədə alimlər təxminən 1500 kiçik eksperimentdən ibarət 27 iri tədqiqatdan 21-in nəticələrinin neqativ olduğunu qeyd edirlər. Məsələn, bu araşdırmaların 15-də spermatozoidlərin hərəkətindəki dəyişikliklər öyrənilib və bunların da 11-i hərəkətin yavaşladığını göstərib. Yeddi təcrübə işində aktiv oksigen formaları araşdırılıb ki, bunların da hər birisində artım müşahidə olunub. Beş təcrübədən dördü hüceyrələrdə yüksək DNT zədələnməsi səviyyəsinin olduğunu sübut edib.

Mütəxəssislərin araşdırdığı işlərin əksəriyyəti spermatozoidlərin hərəkətinin 8%, sağlamlığının isə 9% düşməsi ilə müşayiət olunub. Bununla belə alimlər radioşüalanmanın neqativ təsirlərinin əsasında yer alan molekulyar mexanizmləri hələlik yaxşı anlamadıqlarını əlavə edirlər.

Həmçinin oxuyun:

* Elektron siqaretlər almağa dəyməz
* Y-xromosomu və kişilər yox olmayacaq
* Alkoqol gözdə cəlbediciliyi artırır

daha ətraflı...

Yupiter nə dərəcədə qonaqpərvərdir?

Günəş sisteminin ən böyük planeti olan Yupiter son günlər elm ictimaiyyətinin diqqət mərkəzindədir. "Yunona" adlı avtomatik planetlərarası stansiya beş il davam edən kosmik səyahətin nəticəsi olaraq 5 iyul 2016 tarixində planetin orbitinə çatdıqdan sonra, Yerə dərəyli fotoşəkillər göndərmişdi. Kosmik cihaz nəhəng qaz planeti olan Yupiter ətrafında elliptik orbitlə dövrə vurur (atmosferindən beş min kilometr uzaqlıqdan) və oradan yeni məlumatlar ötürməyə davam edir.

Yupiter əbəs yerə nəhəng adlandırılmır. Əgər qaz planetinin içi boş olsaydı oraya 1300 Yer ölçüsündə planet sığdırmaq olardı. Kütləsi Günəş sisteminin bütün digər planetlərinin toplam kütləsindən 2,5 dəfə artıqdır. Onlarla peyki ətrafında fırladır, çox güclü maqnit sahəyə malikdir və beləliklə də özü üçün bir növ "miniatür Günəş sistemi" formalaşdırır.

Gəlin dürüst olaq: Yupiter səfər üçün elə də yaxşı məkan deyil. Bundan başlayaq ki, "qaz şarına" eniş etməyə doğru-düzgün bir yer belə tapa bilməzsiniz. O, praktiki olaraq hidrogen və helium kimi yüngül elementlərdən təşkil olunub.

Əgər səthi olaraq onun strukturunu təsvir etməyə cəhd etsək, təxminən belə görünəcək: qalın və hərəkətli buludlar altında 25 kilometrlik qalınlıqda olan helium qatqılı hidrogen təbəqəsi uzanır. Getdikcə artan təzyiq və temperaturun təsirilə qaz halından maye fazaya keçid alır. Fazalar arasında dəqiq sərhədlər yoxdur və bütün bunlar daha çox od üstündə qaynamaqda olan hidrogen qazanını xatırladır. Planetin atmosferi elə bir səviyyədə "coşğundur" ki, istənilən kosmik gəmini asanlıqla qaranlığa qərq edə bilər.

Yupiterin xarici görünüşünün xarakterik özəllikləri zolaqları və ammiak buludlarından ibarət dəhşətli qasırğalarıdır. Planetin diski artıq bir neçə yüz ildir ki Yer ölçülərində olan nəhəng ləkəni tamamlayaraq, onun görkəmini zənginləşdirir. Bu məşhur atmosfer formasiyası Böyük qırmızı ləkə adlanır. Yupiteri cənginə alan bu qasırğa haqda hələ 17-ci əsrdən məlumdur.

Əsasən helium və hidrogendən təşkil olunmuş Yupiter atmosferi zəhərlidir. Planetdəki radiasiya səviyyəsi isə insan üçün ölümcül hesab olunan miqdardan 1000 dəfə çoxdur. Alimlərin fikrinə görə, Yupiterin "ürəyi" olan nüvəsi Yerdən 1,5 dəfə böyük və kütləcə 10-15 dəfə ağırdır. Hesablamalara əsasən, nüvənin temperaturu 50 000 dərəcəyə qədər qalxa bilər.

Yupiterin, məlum olduğu qədərilə, 67 peyki var ki, bu da Günəş sistemi planetləri arasında mütləq rekorddur. Lakin astronomlar bu peyklərdən yalnız ən böyük dördü ilə yaxından maraqlanır - İo, Europa, Qanimed və Kallisto. Bu peyklər Qalileo Qaliley tərəfindən 16-cı əsrdə kəşf olunub.

Bu dördlü haqqında bu gün bildiklərimizi eşitsəydi, məşhur italyan alim heyrətə gələrdi. Məsələn, İoda aktiv vulkanlar müşahidə olunur, Kallisto presslənmiş buz və qayalıqlar qarışığından təşkil olunub, Europa isə yaraşıqlı buz səthinin altında gizlədiyi maye okeanı ilə fəxarət hissi duya bilər.

Həmçinin oxuyun:

* Yer Yupiterin qoyub getdiyi "tullantılardan" yaranıb
* Fantastikanın belə təxmin edə bilmədiyi 5 qeyri-adi planet
* Qanimeddə həyat ehtimalı yüksəkdir

daha ətraflı...

Nostradamus: peyğəmbər yoxsa şarlatan?

Bəşəriyyət tarixinin bütün dövrlərində peyğəmbərlər və falçılar, sirr deyil ki, elm xadimlərindən daha məşhur olublar. Gələcəkdən xəbər verənlər arasında bir şəxs var ki, digərlərindən daha çox marağa səbəb olur. O, beş əsr əvvəl yaşamış Nostradamusdur. Həqiqətənmi bu insan inanılmaz bacarıqlara malik olub? Yoxsa Nostradamus sadəcə işini yaxşı bilən şarlatandan artığı deyil?

Kahinin həyatı

Nostradamusun proqnozlarının sirrini anlamaq üçün onun şəxsiyyəti və yaşadığı dövrü araşdırmaq lazımdır. Kahin XVI əsrin əvvəllərində, Fransada notarius ailəsində anadan olub. Həyatından qaranlıq məqamlər çoxluq təşkil edir. Nostradamusun adı belə həqiqi deyil. Katolisizmi qəbul etmiş yəhudilərin nəslindən olan Nostradamusun əsl adı Mişel de Nostrdam olub. Məşhur fransızın hələ uşaqlıq dövrlərindən başlayaraq gələcəkdən dəqiq xəbərlər verməsi ilə bağlı şayələr var.

Gənc olarkən Mişel de Nostrdam əsas fəaliyyəti kimi tibb sahəsini seçib. 1529-cu ildə Monpelye universitetinin tibb fakültəsinə qəbul olur. Müəllimləri ilə elə də yaxşı yolda getməyi bacarmasa da, təhsilini başa vurur. Artıq 1534-cü ildə o, doktor dərəcəsi alır. Təsdiqini tapmamış versiyalara əsasən, valideynləri də həkim olduğundan və hersoqun sarayında xidmət etdiyindən belə uğura nail olur. Ehtimal olunur ki, məşhur valideynləri bacarıqlı mistifikatorun sadəcə beynində olub, yəni onları uydurub. Həqiqət nə olursa olsun yalnız bir məqamı dəqiqliklə vurğulamaq olar: Nostradamus hərtərəfli və bilikli adam olub. Tibblə yanaşı o, yaşadığı dövrdə hələ psevdoelm hesab edilməyən əlkimya və astrologiya ilə də yaxından maraqlanırdı. XVI əsrdə əlkimya və kimya, astrologiya və astronomiya arasındaki radikal fərqləri ayırd edə bilmirdilər.

Nostradamus çətin dövrdə yaşayırdı. Aclıq, müharibələr, xəstəliklər, inkvizisiya - bütün bunlar XVI əsr Fransasının ayrılmaz hissəsi idi. Dövrün ən böyük fəlakətlərindən olan və avropa əhalisinin üçdə birini qırmış taun xəstəliyindən 1537-ci ildə Nostradamusun həyat yoldaşı və iki övladı vəfat edir. Bütün bunlar doktor Mişel de Nostrdamın təkcə tibblə deyil, eyni zamanda okkultizmlə də məşğul olmağına yekun təsirlərini edə bilərdi.

Əminliklə demək olar ki, Nostradamus bütün həyatını bu xəstəliklə mübarizəyə həsr edib. O, xəstəliyin profilaktikası ideyalarını müdafiə edərək, Eks-an-Provanse şəhərinin epidemiyaya yoluxmasının qarşısın alıb. Bununla yanaşı "qara ölümün" dərmanını tapmağa çalışsa da, təcrübələrində uğura nail ola bilməyib. Onu təcrübələri ilə ən ciddi maraqlanan isə sözsüz ki, Müqəddəs inkvizisiya olub. Kilsə nümayəndələrinə izahat verməkdən çəkinən Nostradamus Fransanı tərk edərək, bir neçə il Almaniya və İtaliyada gizlənmək məcburiyyətində qalır. Fransaya geri döndükdən sonra təbiblik sahəsinə davam edir. Tezliklə Mişel de Nostrdam ikinci dəfə Anna Ponsard Jemelye ilə ailə həyatı qurur və bu nigahdan altı uşağı doğulur.

Mistik irs

Heç də təəccüblü deyil ki, Nostradamus hələ həyatında şöhrət sahibi olur. 1555-ci ildə ilk işi olan "Kəhanətləri" dərc etməyə nail olur. Bu kitab Senturi adlanan seçmələr təqdim edirdi. Kitab on Senturidən ibarətdir, hər birisi özündə yüz katreni (poetik formada yazılan dördmisralı rübai) cəmləşdirir.

Yeri gəlmişkən. Katrenlər elə bir dildə yazılıb ki, Nostradamusun müasirləri belə onu tam anlaya bilmir. Nəsihətnamələrin dili olduqca bərbəzəklidir. Beləliklə də katrenlərdəki istənilən söz bir neçə məna verə və müxtəlif formalarda şərh edilə bilər. Nostradamusun düşüncələrinə nəyə görə bu qədər təmtəraqlı don geydirdiyini anlamaq olmur. Ehtimal etmək olar ki, Kilsənin diqqəti mərkəzinə düşməmək üçün, lakin daha sadə versiya var. Mişel de Nostrdam bilərəkdən, proqnozlarının daha dumanlı və mistik olmasından ötrü, anlamaqda çətinlik yarada biləcək dildə yazmış ola bilər. Bu versiyanı dəstəkləyən bir vacib fakt mövcuddur: Nostradamusun işlərinin xarakterik özəlliyi proqnoz edilən hadisələrin konkret tarixinin olmamasıdır.

1555-ci ildə tale kahinin üzünə gülür. Belə ki, həmin il kral II Henrixin şəxsi münəccimi kimi saraya dəvət olunur. Nostradamusun bu monarxın adı ilə bağlı proqnozu ən məşhurlarındandır. 1559-cu ildə iki toyun üst-üstə düşdüyü səbəbindən təntənəli şənliklər keçirilirdi. Henrixin qızı II Filipplə, bacısı isə Savoyya hersoqu ilə nigaha daxil olurdu. Əlamətdar olaraq, zadəgan dueli təşkil olundu, kral özü də burada iştirak etdi. Dueldə kralın rəqibi olan qraf Qabriel de Montqomerinin sınmış nizəsinin qəlpəsi onu başını zədələdi. Ağır travma alan monarx beləliklə vəfat etdi.

Nostradamus birinci Senturinin otuz beşinci katrenində yazırdı:

"Döyüş meydanında, tək savaşda  

 Gənc şir Qoca şiri əvəz edəcək.
 Rəqib gözlərini birində iki yara ilə qızıl qəfəsdən keçcək deşəcək,
 Daha sonra əzablı ölümlə vəfat edəcək."

Bu katrenin fərqli təfsirləri də var, lakin mənaları çox oxşardır. Kralın dəhşətli ölümü Nostradamusa şöhrət qazandırır. Xüsusilə bu kəhanətdən sonra bir çoxları Nostradamusun fövqəltəbii istedada malik olduğuna inanmağa başlayır.

Elə isə bu məşhur dördmisralı proqnoz nəyi gizlədir? Həqiqətən də qraf Montqomeri "köhnə şirdən" - II Henrixdən cavan idi, iki yaşlıq fərqləri var idi. Ən maraqlısı isə "qızıl qəfəs" və "göz"-dür. Məlum olduğu qədərilə, duel vaxtı kral qızılı zirehdə döyüşüb, nizə isə onun gözlərini deyil, sağ gözünün üst nahiyəsini deşərək, kəlləyə daxil olub. Kəhanətə elə də böyük əhəmiyyət verməmək üçün başqa bir səbəb budur ki, həmin dövrlərdə adlı-sanlı şəxslərin bir-birini duelə dəvət edərək, dəyərli qiyafələrdə döyüşməsi və ölməsi nadir hal deyildi. Beləliklə peyğəmbərin kəhanətini istənilən zadəgan döyüşünə aid etmək olar.

Nostradamusun sonuncu gələcəkdən xəbəri ən məşhuru hesab olunur. 1566-cı ilin 1 iyulunda Mişel de Nostrdam öz tələbəsi olan Jan-Eme de Şavinyiyə deyir: "Günəş doğanda məni artıq diri görməyəcəksən!" Ertəsi gün də vəfat edir. Onun sözlərinin xüsusi bacarıq, yoxsa kor təsadüf olduğunu ola bilsin ki heç vaxt öyrənməyəcəyik.

Dəccalın gəlişi

Nostradamusun işləri çoxlu sayda  apokaliptik kəhanətdən ibarətdir. Yaşadığı dövrü və şərtləri nəzərə alsaq, dini mövzuya tez-tez müraciət etməsini anlamaq olar. Bununla yanaşı onun proqnozlarında bir çox müəmmalar yer alır.

Nostradamus ənənəvi dinlərin iddia etdiyindən fərqli olaraq bir deyil, üç dəccalın gələcəyini yazırdı. "Pau Nay Oloron damarlarında alov çoxdur, nəinki qan..." - kəhanətlərindən biri belədir. Hesab edilir ki, Pau Noy Oloron anaqrammadır və dəccallardan birinin adını gözləyir. Əgər hərflərin yerini lazımi qaydada dəyişsək, Napaulon Rai (Napoleon Roi) alınacaq. Bonapart haqqında Nostradamusun başqa bir kəhanəti də var:

"İtaliya yaxınlarında hökmdar doğacaq,
 İmperiyaya baha başa oturacaq.
 Ətrafındaki insanlara baxcaq, deyəcək,
 O, şahzadə deyil ki, qəssab."

Korsika (Napoleonun doğum yeri) Fransadan daha çox İtaliyaya yaxındır. Nostradamus royalist idi və özünü imperator elan edən şəxsə qarşı xoş münasibət bəsləyə bilməzdi.

Alimlər bu gün də Nostradamusun əsərlərinin həqiqi olub olmadığını müzakirə edirlər. Ehtimal olunur ki, bir çox dördmisralı qeydlər müəllifin ölümündən sonra davamçıları tərəfindən əlavə olunub. Fransız tarixçisi Piter Lemesurye Nostradamusun gələcəyi görən olmadığını bildirir. Onun əsərləri əsasında alim belə qənaətə gəlib ki, bütün proqnozları tsikliklik (təkrarçılıq) nəzəriyyəsinə dayanır. Tədqiqatçılar bununla yanaşı Nostradamusun bəzi kəhanətlərini özündən əvvəlki daha qədim yazıçılardan oğurlamış ola biləcəyini istisna etmirlər.

Peyğəmbər ikinci dəccalın gəlişini belə təsvir edir:

"Ac heyvanlar çayları aşacaq,
 Düşərgənin böyük hissəsi Hister'ə qarşı çıxacaq,
 Reyn Almaniya uşağına diqqət verdikdə
 Nəhəngi dəmir qəfəsdə daşıyacaqlar."

Katrenin mümkün tərcümələrindən biri məhz belə səslənir. Müəmmalı Hister obrazı Üçüncü reyxin lideri Adolf Hitleri simgələyir, bir çoxları belə düşünür. Tənqidçilər isə vurğulayır ki, söhbət Dunay çayının qədim adından gedir - İstr. Dəqiq tərcümə olmadığından və mənası anlaşılmaz olaraq qaldığından bu katreni anlamaq çətin məsələdir. Şəkk-şübhəsiz bu kəhanətin doğruluğuna inanmış yeganə insanlar nasistlər özləri olub.

"İl 1999, yeddinci ay.
Böyük kral Anqolmuanı diriltməkçün və
Marsdan əvvəl də, sonra da xoşbəxt olmaqçün
Səmadan iri dəhşət kralı enəcək."

1999 tarixi aydındır ki, mistik çalarlıq daşıyır. Üç doqquzu çevirsək, 666 alacağıq ki, bu da Şərin rəqəmi hesab olunur. Nostradamusun yazdıqlarına əsasən, dəccal iyirmi yeddi illik qanlı müharibədən sonra məhv ediləcək. Əsərlərində dəccalın adını Mabus deyə qeyd edir. Naməlum əlçatmaz üsullarla bəziləri bu sözdə Səddam Hüseyn adını görməyi bacarır. Nəzəriyyəni dəstəkləyən ən böyük fakt iraqlı liderin hakimiyyətdə olduğu müddətin iyirmi yeddi il təşkil etməsidir. Banan respublikalarından birinin adi diktatorunun necə dəccal olduğunu anlamaq çətindir. Eyni uğurla Pol Potu, Kim İr Seni və İdi Amini də iblisin nökərləri adlandırmaq olar.

Nostradamusun boynuna atılan kəhanətlərdən bəziləri də bunlardır: 11 sentyabr, Xirosima və Naqasaki bombardmanı və hətta Kennedinin qətli. II Henrixin ölümü ilə bağlı proqnozda yenə hər hansı bir məntiq görmək olardı, orta əsr Fransasında gündəmdə ABŞ gələcəyi və prezidentlərindən birinin qətli mövzusu olduğunu təsəvvür edə bilmək üçünsə xüsusi istedad tələb olunur.

Uydurulmuş peyğəmbər

Nostradamusun gələcəklə bağlı dedikləri niyə bu qədər diqqətə səbəb olur? Görünür ki, sualın cavabı bir o qədər Nostradamusda deyil, əsasən insan şüurundadır. Diqqət edilsə, Mişel de Nostrdamın işləri bütövlüklə neqativ çalarlıqdadır. O, müharibələri, qətlləri, dağıntıları və fəlakətləri təsvir edir. Bu tematika isə hər zaman cəmiyyətin maraq dairəsindədir.

Kəhanətlərə skeptik yanaşmağa daha bir səbəb var. Nostradamusun tərəfdarları bəlkə kobud bir səhvə yol verirlər. Onlar, Nostradamusun uzaq gələcəyi təsvir etdiyini düşünürlər. Lakin Nostradamusun ismarıclarını, onun yaşadığı zaman kontekstində dəyərləndirmək daha məntiqli olardı. Yazdıqları anlaşılması çətin olan cümlələr həmin dövrün hadisələrinin "qapalı proqnoz cəhdləri" ola bilərdi. XVI əsrdə yaşamış bir insan çətin ki XX əsrin taleyi ilə maraqlansın.

Mişel de Nostrdamın dünyaca məşhurlaşmasının əsas səbəbi isə adi təsadüfilikdir. Onun ölümündən sonra tələbəsi Jan-Eme de Şavinyi əlindən gələni edir ki, ustadının kəhanətləri nəşr olunsun və populyarlaşsın. Şavinyinin səyləri olmasaydı, böyük bir ehtimalla Nostradamus yaddaşlarda sıravi kral münəccimi kimi qalacaqdı.

Orijinal məqalə buradadır

Həmçinin oxuyun:

* Nostradamusdan daha az məşhur Azimov...
* Alim: "Xristianlığın yaranması meteorit düşməsi ilə əlaqəlidir"
* İllüminatlar kimdir?

daha ətraflı...

Rusiyalı alimlər qəribə kosmik siqnal qeydə alıblar

Rusiyalı alimlər qəribə kosmik siqnal qeydə alıblar. Siqnalın təbii mənşəli ola bilməsinə ehtimal yoxdur.

Rusiyadan olan astronomlar HD164595 ulduzundan müəmmalı siqnal alıblar. Siqnal RATAN-600 teleskopu köməyilə 2,7 sm dalğa uzunluğunda aşkar edilib. Bu hadisə hələ 2015-ci ildə baş vermişdi. Siqnalın qeyri-adiliyi bundan ibarətdir ki, həddindən artıq güclüdür: siqnal tipik pulsardan 8-10 dəfə güclü olub. Alimlər hadisəyə şərh verməkdə çətinlik çəkir və siqnalın təbii mənşəli olmasının mümkünsüzlüyünü bildirirlər.

Alimlər maraqlı nəticələr əldə etdikdən sonra dünyadaki həmkarları ilə bölüşmək qərarına gəliblər. Rusiyalı alimlərdən məktub alan astronom Pol Qilster siqnal barədə ictimaiyyətə danışıb.

HD164595 ulduzu Günəşin analoqu hesab edilir və astronomik ölçülərlə yaxınlıqda - 95 işıq ili uzaqlıqda yerləşir. 2015-ci ildə astronomlar ulduz ətrafında "yanar neptun" adlı planeti kəşf etmişdilər. Kütləsi Yerdən 13 dəfə artıq olan ekzoplanet, ulduzu ətrafındaki tam dövrünü 40 Yer günü müddətinə başa vururdu. Mütəxəssislərin rəyinə görə, "yanar-neptunda" həyatın inkişafı mümkün deyil. Buna baxmayaraq, SETI və METI (yerdənkənar sivilizasiyalara əlaqə yaratmağa çalışan tədqiqat mərkəzləri) siqnalla maraqlanıb, ATA teleskopu köməyilə HD164595-i izləməyə başlayıblar.

Siqnalın həddindən artıq güclü olması onun təbiət mənşəli və ya yerəoxşar sivilizasiyalar tərəfindən buraxıldığı versiyasını istisna edir (əgər əlbəttə siqnal bilərəkdən Yerə göndərilməyibsə). Alimlərin rəyinə görə, "məktubun" müəllifləri yalnız Kardeşev şkalasındaki II və III kateqoriyalı sivilizasiyalar ola bilər. Söhbət doğma ulduzunun enerjisinə bütövlüklə yiyələnməyi bacarmış ya da qalaktika səviyyəsində elektik istehlakı olan yüksək sivilizasiyalardan gedir.

Həmçinin  oxuyun:

* Alimlər: "Nə olursa olsun, yadplanetli sivilizasiyalarla əlaqə yaratmalıyıq"
* 20 il sonra yadplanetlilərlə ilk əlaqə yaradılacaq
* Marsda həyatın ilk sübutları - alimlər isə tələsmir

daha ətraflı...

Yer qədimdə supernova partlayışına məruz qalıb

2,7 milyon il əvvəl baş vermiş supernova partlayışı Yerdəki qlobal buzlaşma dövrü və ilk insan əcdadlarının peyda olması ilə üst-üstə düşüb. Okean çöküntüləri analizi maraqlı nəticələr təmin edib.

Cəmi bir neçə milyon il əvvəl, Yerdən 300 işıq ili uzaqlıqda supernova (ifrat yeni ulduz) partlayıb. Uzaq əcdadlarımız olsa bilsin ki, partlayışın gur işartısını izləyib, ondan zövq alıblar. Lakin tezliklə partlayışın atdığı hissəciklər buludu Günəş sistemini zəbt edib. Həmin partlayışın izlərini bu gün də tapmaq olar: 2004-cü ildə alimlər Sakit okean dərinliklərindən çıxarılmış çöküntü süxurlarında supernova tozları aşkar etmişdilər.

Münhen Texniki Universitetindən olan Şon Bişop və həmkarları süxurları yenidən analiz ediblər. Bu sayədə supernovanın dəqiq vaxtını müəyyənləşdirməyə nail olublar ki, bu da həmin dövrdə Yerdəki həyatın hadisədən necə təsirləndiyi mövzusundaki suallara cavab gətirə bilərdi. Məqalənin müəllifləri partlayışın 2,7 milyon il əvvəl baş verdiyi və növbəti 800 min il müddətində davam etdiyini qeyd edirlər.

Maraqlısı budur ki, həmin zaman aralığında (2,6 milyon il əvvəl) Yerdə kaynozoy erasının neogen dövrü başa çatmışdı. Qlobal temperatur nəzərə çarpacaq dərəcədə düşür, nəsilkəsilmələri baş verirdi. Xüsusilə Afrika meşə sahələrinin azalması ehtimalla insan növünün təkamül səhnəsinə çıxmasında böyük rol oynayıb.

Alimlər qədim çöküntü süxurları nümunələrinin tərkibindəki, yarımparçalanma dövrü 2,6 milyon il təşkil edən Fe60 radioaktiv izotop miqdarının qiymətləndirməsi işinə başlayıblar. Bu izotop yalnız supernovaların istilik-nüvə reaktorlarında meydana gəlir, lakin kimyəvi olaraq digərlərindən heç nə ilə fərqlənmir. Bu səbəbdən Yerə düşdükdən sonra izotop maqnetitin tərkibinə daxil olub. "Ulduz tozunun planetimizdə peyda olması və okean bakteriyaları tərəfindən sintezləşdirilmiş maqnetit kristallarına düşməsi fikri mənim üçün sadəcə heyrətamizdir," - deyə Şon Bişop qeyd edir.

Buna baxmayaraq Günəş və planetlərinin supernova qalığı buludları arasından keçdiyi uzun müddət sirr olaraq qalır. Müasir təsəvvürlərə əsasən, bu tip "ölüm ayağında olan" ulduzların atdığı maddə inanılmaz sürətlə yayılır - saniyədə 5-10 min kilometr. Bununla belə həmin maddəyə Günəş sistemi arasından keçmək üçün təxmini milyon il lazım olub? "Burada bir müəmma var", - Bişop sözlərinə əlavə edir. - "Bunu izah etməli və anlamalıyıq."

Həmçinin oxuyun:

* Qravitasiya dalğalarının mövcudluğu təsdiq edildi
* Kainatdaki həyatı qamma-partlayışlar məhv edir
* Antimaddə hara yox oldu?

daha ətraflı...

Mayaların astronomik bilikləri daha dərin idi

Məlum olub ki, mayalar Günəş sistemi planetlərinin hərəkəti sahəsində daha dərin biliyə malik idilər. Onlar, bir çox astronomik prinsipləri Kopernik və onun heliosentrik modelindən daha əvvəl anlamışdılar.

Məşhur Drezden kodeksi maya sivilizasiyasına aid tapılmış dörd əlyazma kitabdan biridir. Adıgedən sənədin 1200-1250-ci illərə aid olduğu güman olunur. Alimlərsə bu yazılının daha qədim tarixə söykənən orijinalın kopiyası olduğunu düşünürlər. Kitab 74 səhifədən ibarətdir: burada maya xalqının dini və elminə aid çoxsaylı məlumatlar yer alır.

Arxeoloq Gerardo Aldana Drezden kodeksindəki Venera lövhəcikləri ilə yaxından maraqlanıb. Lövhələrdə Veneranın hərəkəti və hindilər tərəfindən tərtib edilmiş təqvim təsvir olunub. Bu günə kimi bu məlumatlar alimlər üçün dəyərsiz olsa da, Aldana bunun belə olmadığını ortaya çıxarıb. O, maya heroqliflərinin yeni tərcümə üsullarından yararlanaraq, kiçik lövhələrdə yazılmış informasiyaların dərin astronomiya biliyi nümunəsi olduğunu anlayıb.

Məlum olub ki, Venera lövhəciklərində Venera planetinin fəzada uzunmüddətli vəziyyəti mövzusuna dair məlumatlar mövcuddur. Qeyd etmək vacibdir ki, yüz və min illər sonra meydana gələn səhvlər nəzərə alınıb. Mayalar hər necəsə bilirdi ki, Veneranın göydə dövrünü başa vuraraq, müşahidələrin başlandığı nöqtəyə qayıtması 584 yox, 583.92 gün davam edir. Planetlərin mövqelərini hesablamaq üçün istifadə olunan düsturlar bu məlumatlar əsasında yaradılıb.

Aldana hesab edir ki, belə hesablama sistemi planetlərin Günəş ətrafında dövr etdiyi ideyası olmadan yaradıla bilməzdi. O, maya alimlərinin bu biliklərlə avropalı həmkarlarını bir neçə əsr qabaqladığını bildirir.

Günəşi sistemimizin mərkəzi cismi kimi görən heliosentrik model ideyası hələ Qədim Yunanıstanda formalaşıb, lakin tam təsdiqi polşalı alim Nikolay Kopernikin (1473-1543) adı ilə bağlıdır. Onun yaratdığı sistem elmi inqilabın başlanğıcı hesab olunur.

Həmçinin oxuyun:

* Maya sivilizasiyasının yox olma səbəbi nədir?
* Cəhalət qurbanı olan filosof qadın: İsgəndəriyyəli Hipatiya
* Misir ehramlarının daşları necə daşınılırdı?

daha ətraflı...

ABŞ mütəxəssisləri Merkurini partlatmağı təklif edir

ABŞ-dan olan bir qrup mütəxəssis Merkuri planetini partladaraq, onun qırıntılarından Dayson sferası adlanan qurğunu yaratmağı təklif edib. Belə üsulla ulduz enerjisindən maksimal səviyyədə yararlana bilərik.

Merkuri - Günəşə ən yaxın mövqedə yerləşən planetdir. Ulduzuna çox yaxında, təxminən 0,4 a.v. (astronomik vahid) yerləşdiyindən planet çoxlu miqdarda günəş enerjisi ehtiyatına malikdir. Bu, Merkurini kaloniyalaşdıraraq, səthində iri günəş elektrostansiyaları inşa etməyimizə ən tutarlı səbəblərdən biridir.

PBS Space Time kanalı nümayəndələri daha da irəli gedərək, Günəşin ən yaxınlığında yerləşən planeti partlatmağı təklif ediblər. Popular Mechanics-ə istinadən xəbər verilir ki, yeni layihə çərçivəsində planetin səthini qazıb, nüvəsinə partlayıcı maddələr çatdıraraq Merkurini darmadağın etmək planlaşdırılır. İdeyaya əsasən, partlayış çoxlu sayda qırıntılar meydana gətirəcək ki, bunlar da öz növbəsində xüsusi kosmik cihazlar köməyilə mürəkkəb güzgülər sisteminə toplaşaraq, Günəş ətrafında dövr edib, onun boşuna sərf edilən enerjisini yığacaqlar. Bu sizə nəyisə xatırladır? Sözügedən qurğu məşhur Dayson kürəsi və Dayson sferasının analoqudur.

Dayson sferası, amerikalı nəzəri fizik Frimen Dayson tərəfindən irəli sürülən hipotetik astromühəndislik obyektidir. Mərkəzində ulduzu olan iri struktur sayəsində ulduz enerjisindən maksimum faydalanmaq mümkün ola bilər. Bununla yanaşı alimlərin rəyinə görə, belə qurğu köməyilə süni qravitasiya da əldə etmək olar.

Sferanın inşası olduqca mürəkkəb məsələdir. Lakin mütəxəssislərin dediyinə görə, yüksək inkişaf səviyyəsinə çatmış sivilizasiyalar üçün belə bir strukturun realizasiyası mümkündür. Günəşdən 1480 işıq ili uzaqlıqda yerləşən, müəmmalı şəkildə parlayan KIC 8462852 adlı ulduzun aşkar edilməsindən sonra Dayson kürəsi inşasının mümkün olub-olmadığı ilə bağlı mübahisələr yenidən canlanıb. Belə bir hadisəni şərh etmək çətindir, bu səbəbdən bir sıra mütəxəssis həmin ulduz ətrafında hər hansı bir astromühəndislik obyektinin inşası prosesinin ehtimal ola biləcəyini bildirib. Bu yaxınlarda isə alimlər növbəti dəfə çaşbaş qalıblar. Belə ki, KIC 8462852 ulduzunun bu dəfə parlaqlığını anidən itirdiyi müşahidə edilib.

Videonu izləmək üçün buraya klikləyin.

Həmçinin oxuyun:

* Yadplanetliləri "Dayson kürəsi" köməyilə tapa bilərik
* Yer Yupiterin qoyub getdiyi "tullantılardan" yaranıb
* Anabiozlu kosmik missiyalar erası başlayır

daha ətraflı...

Ən yaxın ulduz ətrafında "həyat zonasında" yerləşən planet tapılıb

ESO (Avropa Cənub Rəsədxanası) astronomları Proksima Sentavra ulduzu ətrafında dövr edən planetin tapıldığı iddiasını təsdiqləyiblər. Ulduzu ilə arasındaki uyğun məsafəni nəzərə alsaq, ekzoplanetdə maye halda su mövcud ola bilər - dolayısı ilə həyat da.

Avqustun 12-də Der Spiegel jurnalı Çilidə yerləşən ESO rəsədxanası alimlərinin bizdən təxminən 4 işıq ili uzaqlıqda yerləşən və Günəşə ən yaxın ulduz olan Proksima Sentavra ətrafında fırlanan, həyat üçün əlverişli hesab olunan ekzoplanet aşkar etdikləri xəbərini yaymışdı. Rəsədxana nümayəndəsi Riçard Huk isə jurnalistlərə müsahibəsində bildirmişdi ki, jurnalda dərc edilən məlumatın istinadı onlara məlum deyil. Bir həftədən çoxdur ki, KİV-lər böyük bir səylə yer tipində bir planet tapıldığı, lakin naməlum səbəblərdən gizlədildiyi ilə bağlı müzakirələri davam etdirirdilər.

Proksima Sentavra - ikili ulduz sistemi olan Alfa Sentavranın qonşusudur və onun ətrafında dövr edərək, müəyyən müddətdən bir Günəşə ən yaxın məsafədə yerləşən ulduz olur. Günəşlə Proksima Sentavra arasındaki məsafə 4,22 işıq ili təşkil edir. Solğun qırmızı cırtdan olan ulduz Günəşdən kiçik ölçüyə malikdir deyə adi gözlə müşahidə olunması mümkünsüzdür. Buna baxmayaraq Proksima Sentavra bir çox elmi qurğular tərəfindən izlənilir ki, bunlardan da biri Çilidə yerləşən ESO rəsədxanasının 3,6 metrlik teleskopudur.

Proksima Sentavra ətrafında ən azı bir planet olduğu ilə bağlı şübhələr hələ ilk dəfə 1998-ci ildə ortaya çıxmışdı. İddialar təsdiqini tapmasa da, zamanla yeni məlumatlar əldə edildi. Başda kraliça Mariya adına London Universitetindən olan Qilyem Anqlada-Eskude olmaqla, mövzu ilə maraqlanan bir sıra astronom Pale Red Dot adlı kampaniya başlatmışdı. Bəhrəsini də gördülər. "Layihənin ilk 60 günü ərzində dayanmadan yeni məlumatları izləməyə davam edirdim," - deyə Anqlada-Eskude qeyd edir. - "İlk on gün ərzində ümidlər böyük idi, ilk iyirmi gün gözləntilərimizi təsdiq etdi, ilk 30 gün ərzində isə hər şey o dərəcədə aydın oldu ki, dərhal rəsmi xəbər üçün hazırlıqlara başladıq."

24 avqust 2016 tarixində ESO-da təşkil olunmuş rəsmi press-konfransda alimlər siqnal əldə etdiklərini açıqlayıblar: Proksima Sentavra ətrafında tam dövrü 11 yer sutkasına bərabər olan planet mövcuddur. Astronomların rəyinə əsasən, kütləsi Yerdən az olan planetlə ulduzu arasındaki məsafə hesab ediləndən daha azdır - 7 milyon kilometr. Bu, Yerlə Günəş arasındaki orta distansiyanın heç 5%-i belə etmir. Lakin Proksima Sentavra qırmızı cırtdan ulduzlar kateqoriyasında yer alır. Dolayısı ilə, Proxima b adını almış yeni planet "həyat zonasında" yerləşir və səthində maye halda suyu qoruyub saxlamaq üçün lazımi miqdarda istilik alır. Nə dondurur, nə də buxarlandırır.

Bununla belə planet üzərində həm yaşayış, həm də maye su olduğunu vurğulamaq üçün hələlik tezdir. Maraq kəsb edən əsas məqam "həyat zonası" planetinin ən yaxınımızda, cəmi 4 işıq ili uzaqlıqda yerləşdiyidir. Planetin orbitlə hərəkəti və öz oxu ətrafında fırlanması özəlliklərindən asılı olaraq su cismin sadəcə səthinə yığıla, yalnız bir kürəyə (ulduzuna döndərilmiş) toplaşa və ya ancaq ekvator ərazisində saxlana bilər. Proksima Sentavra ətrafında planetin aşkar edilməsi hələ başlanğıcdır və indi alimlər onun iqlimini aydınlaşdırmaq üzərində işləyirlər. Hazırlanma mərhələsində olan E-ELT və James Webb kimi yeni nəsil teleskoplar alimlərin bu sahədə tezliklə uğur əldə edəcəyinə ümidləndirir.

Həmçinin oxuyun:

* "İkinci Yer" olmağa namizəd planet tapılıb
* 20 il sonra yadplanetlilərlə ilk əlaqə yaradılacaq
* İki ulduzlu sistemlərdə həyat ehtimalı yüksəkdir

daha ətraflı...

"İlk həqiqi cavanlaşdıran preparat" sınaqdan keçirilir

Vaşinqton və Keyo universitetlərindən olan nümayəndələr ilk dəfə nikotinamidmononukleotid-i (NMN) insan üzərində sınaqdan keçirməyə hazırlaşır. Adıgedən preparat daha əvvəl siçanlar üzərində yoxlanılmış (heyvanlar dərmanı qida ilə birlikdə qəbul edirdi) və onlarda görmədə normallaşma və maddələr mübadiləsi yaxşılaşması müşahidə edilmişdi.

Homo sapiens-lə 98%-ə qədər artan genetik uyğunluq daşıdığından, əksər təcrübələrdə siçanlar istifadə olunur. Bu gəmiricilərdə bizimki ilə oxşar xəstəliklər müşahidə olunur. Lakin bütün bunlar deməyə əsas vermir ki, preparat siçanlara təsir göstərdiyi kimi, bizi də yaxşılaşdıracaq.

Növbəti mərhələ üçün artıq hazırlıqlar gedir. Eksperiment üçün on sağlam könüllü seçilib: onlara NMN yeridildikdən sonra orqanizmlərindəki dəyişikliklər izləniləcək. Bununla yanaşı dərmanın əks təsirləri də müəyyənləşdirilmiş olacaq. Əgər neqativ nəticələr qeydə alınmasa, mütəxəssislərin rəyinə əsasən, "ilk həqiqi cavanlaşdıran məhsul" olan yeni preparat satışa çıxarılacaq.

Preparat sayəsində sirtuinlərin (bədən inkişaf etdikcə hasilatı zəifləyən zülallar) hasilatı stimullaşır. Nikotinamidmononukleotid, süd kimi müxtəlif qida məhsullarının tərkibində olan üzvi molekuldur.

Həmçinin oxuyun:

* Yaşlanma prosesi dal-dalı getdi
* İmmun sistemi geninin deaktiv edilməsi uzun ömürlülük təmin etdi
* Alçaqboylular daha uzunömürlüdür

daha ətraflı...

"Digər dünyaya" açılan mərhələ: kliniki ölüm və görmələr

Alimlər insanlarda kliniki ölüm vaxtı meydana gələn görmələrin təbiətini aydınlaşdırmağa cəhd ediblər. Məlumdur ki, bir çoxları belə halları "digər dünya" ilə əlaqələndirir.

Kliniki ölüm zamanı pasientin həyatı xilas oluna bilər. Bu ölüm mərhələsi həyatla bioloji ölüm arasındaki keçiddir. Xəstənin ürək fəaliyyəti və tənəffüs prosesi dayanır. Orqanizmin həyati funksiyalarının bütün xarici əlamətlərinin itməsi müşahidə olunur. Kliniki ölüm vaxtı bəzən qəribə hallar qeydə alınır ki, bunları da müasir elm dəqiq olaraq izah edə bilmir. Bu prosesdən keçmiş bir sıra insanlar öz bədənləri üzərində uçduqlarını xatırladığını iddia edirlər. Digərləri isə vəfat etmiş qohumları ilə görüşdüklərinə əminliyini bildirir. Belə halların atributlarından biri insanı sanki özünə çəkən gur işıqlı tunel ola bilər.

Elə isə bütün bunlar nədən qaynaqlanır? Belçikalı nevroloq Stiven Loureysin başçılıq etdiyi elmi komanda bu sualı cavablandırmağa cəhd edib. Alimlər kliniki ölüm təcrübəsi yaşamış 400 pasientin göstəricilərini analiz ediblər. Əldə edilmiş məlumatlar əsasında Loureys və həmkarları kliniki ölüm anında beynin nevroloji fəaliyyətinin gücləndiyi və bunun nəticəsi kimi beyində təkrar olunan müxtəlif həyat anlarından ibarət bir növ "film" nümayiş olunduğu qənaətinə gəliblər. Alimlərin fikrincə, oxşar görmələr şüuraltı fəaliyyətinin məhsuludur.

"Güman edə bilərik ki, komada olan və bizlərə cansız kimi görünən insanlar əslində səs-küylü nevroloji həyat yaşayır", - Loureys qeyd edir.

Nəticələr göstərir ki, görmələr baş verdikdə gicgah və təpə nahiyələrinin qovuşduğu beyin bölgəsində aktivləşmə meydana gəlir. Tədqiqatçılar iddia edirlər ki, belə vəziyyəti süni olaraq əldə etmək olar - bunun üçün hiperventilyasiyanın köməyi lazımdır. Kliniki ölüm zamanı pasientlərin gördüklərini alpinistlər və pilotlar da müşahidə edə bilər. Bir sıra pilotların havada özlərini təyyarədən kənarda hiss etmiş olduqları kimi hallara rast gəlinir.

Həmçinin oxuyun:

* Ölüm astanasındakı fenomenal hadisələrin səbəbi nədir?
* Xəyallara daldığınıza görə narahat olmağa dəyməz
* Həyat və ölüm arasındaki "sərhəd" nədir?

daha ətraflı...

Ayaq üstə su içmək zərərlidirmi?

Mif-1: "Ayaq üstə su içmək zərərlidir, çünki ayaq üstə dayanarkən içdiyimiz su birbaşa onikibarmaq bağırsağa keçir, mədədə kifayət qədər qalmır və bu səbəbdən mədə turşusu ilə qarışmır, içərisindəki bakteriyalar ölmür."

Mif-2: "Ayaq üstə dayanan bir insanın qəbul etdiyi maye qida birbaşa onikibarmaq bağırsağa keçir. Mədənin kiçik əyriliyinə uyğun gələn hissəsində Waldeyerin mədə yolu adlanan nov vardır. Maye qidalar bu yoldan keçərək kiçik bir açıqlığı olan mədə çıxacağından onikibarmaq bağırsağa keçir. Yəni insanların ayaq üstə qəbul etdikləri su və maye qidalar mədədə qalmadan birbaşa onikibarmaq bağırsağa keçir."

Həqiqət: Duruş vəziyyətiniz ilə su içməniz arasında heç bir əlaqə yoxdur. Bu tamamilə yanlış bir məlumatdır və ayaq üstə su içənlərin xəstəliklərə tutulma tezliyinin çox olduğunu göstərən heç bir elmi araşdırma yoxdur. Bu səbəbdən arqument uydurmadır və tamamilə mənasız bir fərziyyədir.

Məlumat-1: Su, son dərəcə axıcı bir mayedir. Mifi yaradanların iddia etdiyi şəkildə, bir qatı maddə kimi hərəkət etmir. Mədə hansı vəziyyətdə olursa olsun, qida borusundan keçib mədəyə çatan su turbulent axın nəticəsində çalxalanacaq və mədə turşusuyla normal bir şəkildə qarışacaq. Bəhs edilən "birbaşa keçid" yalnız qatı və kiçik parçalar üçün etibarlı ola bilər ki bu da mədənin formasından ötəri doğru olmayacaq. Aşağıda mayeylə dolu bir mədənin sxematik görünüşü göstərilməkdədir:

Məlumat-2: Mədədə "mayelərin keçdiyi" bir "Waldeyerin Mədə Yolu" adlı nov yoxdur. Bu tamamilə uydurma bir termindir. Anatomiya və bəzən cərrahi elmlərdə "Waldeyer Fassiyası" olaraq təyin olunan "fascia of Waldeyer" ya da "Waldeyer's Fascia" termini var. Ancaq bunun mədədə suyun axını ilə hər hansı bir əlaqəsi yoxdur və düz bağırsaq nahiyəsində yerləşir. Bəzi mənbələrdə, qida borusunun sonu (mədənin girişi) ilə onikibarmaq bağırsağ arasındakı ən qısa məsafə olaraq təyin olunsa da bu səhvdir. Bu iki nöqtə arasındakı ən qısa məsafə "curvatura ventriculi minor" adlanır. Bu səbəbdən mədədə tapıldığı iddia edilən yol və ya xüsusiləşmiş nov bir xəyal məhsuludur. 

Məlumat-3: Mədənin forması, duruş vəziyyətindən asılı olaraq demək olar ki heç dəyişmir. Əlbəttə, çəki miqdarına və orqanların anlıq vəziyyətilə əlaqədar olaraq hərəkətlərimiz müxtəlif orqanların bir qədər sıxılmasına və ya gərgin hala gəlməsinə səbəb ola bilər; ancaq bunun hər hansı bir prosesə nəzərəçarpan dərəcədə təsir etməsi mümkün deyil. Üstəlik bu dəyişmə olsa belə, su axışının və patogenlərin öldürülməsinin bununla bir əlaqəsi yoxdur. Ayaq üstə dayanan insanın mədəsi aşağıdakı kimi görünür və bu şəkildən də görülə biləcəyi kimi mədəyə düşən suyun, mədə turşusu ilə qarışması üçün çox zaman olacaqdır. Əgər bir mayenin udulduqdan sonra yolu necə keçəcəyi və qıvrımlardan necə sıçrayaraq axacağı düşünülsə, nə demək istədiyimiz (və arqumentin axmaqlığı) dəqiq bir şəkildə görüləcəkdir. Qaldı ki mədə forması, insandan insana olduqca dəyişir. Buna görə bir ümumiləşdirmə aparılması qeyri-mümkündür.

Məlumat 4: İnsanlar, təkamül müddətində sonradan iki ayaq üzərinə qalxmış növlərdir. Anatomiyamız hal-hazırda da 4 ayaq üzərində yeriməyə adaptasiyalıdır; iki ayaqlılığa hələ də tam olaraq uyğun deyilik (fəqərə yırtıqları, kürək ağrıları, bel ağrıları, vs. buna əyani misaldır). Bu vəziyyətdə, həzm sistemimiz də əsasən digər 4 ayaqlı heyvanlarınkına bənzəməkdədir və bu şəkildə adaptasiya olmuşdur. Belə olan halda, ən uyğun su içməyin 4 ayaq üzərində olduğunumu gözləmək lazımdır? Əlbəttə xeyr. Eynilə ayaq üstə su içmənin zərərli olduğunu söyləmək kimi, 4 ayaq üzərində su içmənin ən uyğun olduğunu söyləmək də axmaqlıq olacaq. Çünki mayelərin həzm edilməsinin və ya detoksikasiyasının duruş vəziyyəti ilə hər hansı bir əlaqəsi yoxdur.

İstinad buradadır

daha ətraflı...

Təkamül bizi nəyə çevirəcək?

Kent Universitetindən olan paleontoloq Metyu Skinnerin sözlərinə əsasən, təkamül bizi "məsxərəyə qoya bilər". Bu təbiət hadisəsinin üzərimizdəki təzyiqi nəticəsində insan suiti, morj və ya ördəyə oxşar canlıya çevrilə bilər. Fikirlər ilk baxışdan absurd kimi səslənsə də, alim dilə gətirdiyi sözlərini əsaslandıra bilir.

The Telegraph'a istinadən bildirilir ki, gələcəkdə insanın məruz qala biləcəyi metamorfozların səbəbi dəniz səviyyəsinin yüksəlməsi və bununla əlaqəli olacaq həyati qlobal dəyişikliklərdir. Gələcəyin insanı yeni şərtlərə uyğunlaşmalı olacaq və ola bilsin ki, onda inkişaf etmiş pərdəli üzvlər meydana gələcək. Buna oxşar nümunəni bu gün qurbağa, suiti, ördək və qunduzlarda görə bilərik. Belə bir təkamül dəyişikliyinin üstünlüyü bundan ibarətdir ki, artacaq dəniz səviyyəsi şərtlərində suda daha sürətli hərəkət etmə bacarığı təmin edə bilər.

Üzvlər uzana, ciyərlərin həcmi isə azala bilər. Bulanıq suda daha yaxşı görə bilmək üçün insanın gözləri transformasiyaya uğrayaraq, pişikkimilər yarımdəstəsi nümayəndəsinin gözlərinə oxşaya bilər. Sudaki zəif işıqlanma dərəcəsi şərtlərində gözdəki tor qişanın arxasında yeni toxuma qatı - "tapetum" meydana gələ bilər. Tapetum, qaranlıqda daha aydın görə bilmək üçün vacib, bir növ bioloji əks etdirmə sistemidir. Su əsasən soyuq olduğu üçün Homo sapiens bədən istiliyini qoruyub saxlamaq üçün əlavə piy qatı təkamülləşdirə bilər. Belə bir insan suitinə bənzəməyəcəksə, daha nəyə bənzəyəcək?

Lakin bu hələ son deyil. Alimin digər bir versiyasına əsasən, əgər yerüzünə asteroid düşsə, bu isə buz dövrünü başlatsa və atmosferin günəş şüası keçiciliyini azaltsa, vacib D vitaminini qəbul etmək üçün insanın dərisi və saçı daha açıq rəngə doğru təkamülləşəcək. Burun və sifət böyüyəcək, saçlarınsa miqdarı artacaq. Bütün bunlar həddindən artıq soyuq şərtlərdə sağ qalma şanslarını artırmış olacaq.

Əgər insan başqa planetə köç edib, məsələn, "marslı" olsa, bədən ölçüsü azalacaq. Qırmızı planetdə kaloniya qurası olsaq təbii rəqiblərimiz və fiziki yükdən məhrum olacağıq və hazır qida qəbulu səbəbindən çənəmiz kiçiləcək, dişlərimizsə, böyük bir ehtimalla, tamamilə yox olacaq. Yetkin marslı belə, alimin dediyinə görə, uşağa oxşayacaq. Bədənin ümumi ölçüsünün kiçilməsinə baxmayaraq, beynimiz artmağa və böyüməyə davam edəcək.

Mütəxəssislərin rəyinə görə, Homo sapiens yaxın zamanda çox da dəyişilməyəcək. Transformasiyaya ilk uğrayacaq əsas bacarığımızsa təhlükəli xəstəliklərə qarşı müqavimətin artması olacaq.

Həmçinin oxuyun:

* İnsanın təkamülü davam edir
* Gələcəyin seksi
* Maya sivilizasiyasının yox olma səbəbi nədir?

daha ətraflı...