Yeni element kəşf edildi

İsveçdə yerləşən Lund Universitetindən olan tədqiqatçılar əvvəllər məlum olmayan bir kimyəvi elementin varlığını təsdiqləyən yeni dəlillər əldə etdilər. Bu yeni və olduqca ağır olan elementə hələ ki ad verilməmişdir.

Lund Universitetindən olan fiziklər tərəfindən aparılan tədqiqatda atom nömrəsi 115 olan və yeni olduğu hesab edilən elementin mövcudluğu təsdiqləndi. Təcrübə Almaniyadakı GSI tədqiqat mərkəzində aparıldı. Çıxan nəticə daha əvvəllər Rusiyadakı tədqiqat qruplarının etdiyi təcrübələri bir daha təsdiqlədi.

Lund Universiteti Fizika bölməsindən olan prof. Dirk Rudolph: 

''Bu çox müvəffəqiyyətli və eyni zamanda yaxın tarixdə bu sahədə edilən ən əhəmiyyətli kəşfdir.''

Yeni kimyəvi elementin müşahidələri xaricində tədqiqatçılar eyni zamanda super-ağır olan atom nüvənin quruluşuna və xüsusiyyətlərinə daha dərin bir dünyagörüşü təqdim edən məlumatlara yiyələnə bildilər.

Bu yeni super-ağır elementə hələ ki ad verilməmişdir. Fizik və kimyaçılar birliyini meydana gətirən üzvlərdən ibarət olan komitə tapılan bu yeni elementin tam təsdiqlənməsi üçün son elmi kəşfləri nəzərdən keçirəcəkdir.

Atom nömrəsi 115 olan bu kimyəvi element üçün dəlillər 27 avqust tarixində The Physical Review Letters adlı elmi jurnalda təqdim edilmişdir.

Qaynaq: LundUniversity

daha ətraflı...

Balina təkamülünü maraqlandıran tapıntı

ABŞ-ın Virginia ştatında Miosen dövrünə aid 15 milyon illik balina kəllə sümüyü tapıldı. Fosil köməyi ilə gələcəkdə balinaların təkamülü haqqında ətraflı məlumata yiyələnəcəyi bildirilir.

Virginia ştatındaki Potomac çayının sahili Miosen dövrü (23,03-5,33 milyon il əvvəli) balinalarının təkamülünə işıq tuta biləcək əhəmiyyətli bir kəşfə ev sahibliyi edir.

Calvert Dəniz Muzeyi üzvlərinin dediyinə görə, 15 milyon yaşında olduğu təxmin edilən "dişsiz balina" növündən olan bir balinanın kəllə sümüyü dəqiq araşdırılmışdır. Paleantoloq John Nance, təxminən 7,5 metr uzunluğunda olduğu hesab edilən bu balinanın hələlik yalnız kəllə sümüyünə rast gəldiklərini bildirdi.

Paleantoloji qrupun başında duran John Nance, balina kəllə sümüyünü "yeni kəşflərin başlanğıcı" olaraq xarakterizə etdi. Miosen dövründə iqlimin bu günlə müqayisədə daha mülayim olduğunu və okeanın bu gün örtdüyü sahədən daha çoxuna yayıldığını deyən Nance, uçurumun Miosen dövrünə aid olan başqa heyvan fosillərini də bünyəsində saxlayır ola biləcəyini irəli sürdü.

Qaynaq: Washingtonpost

daha ətraflı...

7500 illik ayaqqabı

İran, Ermənistan və Türkiyə sərhədinə yaxın bir ərazi olan Vayots Dzor'da bir mağarada ən qədim dəri ayaqqabısı tapılmışdır. Miladdan əvvəl 5500-ci ilə aid olan ayaqqabı mağarada torpağa basdırılmış halda idi. Torpaq altında qaldığı üçün ayaqqabının bağları dövrümüzə qədər möhkəm qala bilmişdir.

Ayaqqabının bir qadına aid olduğu hesab edilir. Ayaqqabının ölçüləri araşdırıldıqdan sonra 38 nömrə olduğu məlum olmuşdur.

Cork Universitetindən olan arxeoloq Ron Pinhasi "Əvvəl ayaqqabı qalıqlarının Miladdan əvvəl 600 ya da 700 il əvvəlinə aid olduğunu düşünürdük. Çünki ayaqqabı çox yaxşı qorunmuş vəziyyətdə idi" deyir. Karbon testi nəticəsində e.ə. 5500-ci ilə tarixlənən ayaqqabının tapıldığı Vayots Dzor bölgəsindəki dağlarda o dövrdə xırda əkinçilik birlikləri mövcud idi.

daha ətraflı...

Timsahların Təkamülü

Bəzi elmdən kənar qaynaqların iddialarında tez-tez müraciət etdikləri bu arqumentlərə yəqin ki rast gəlirsiniz: timsahlar və tarakanlar milyon illər ərzində "təkamülləşməyiblər", bu səbəbdən də Təkamül Nəzəriyyəsi etibarsızdır. Bu yazımızda timsahlara və timsahların təkamülünə toxunmaq istəyirik, daha sonrakı yazılarımızda isə tarakanlardan da bəhs edəcəyik.

İlk olaraq terminlər haqqında bir məlumatlandırma ilə başlayaq: "timsah" əslində yalnızca bir ailədir.

daha ətraflı...

Tiktaalik roseae timsah deyil!

Tiktaalik roseae 2004-cü ildə Kanadanın şimalındakı Ellesmere adasında tapılmışdır. Tiktaalik'in balıqlar kimi primitiv çənəsi, pulları və üzgəcləri var idi, üzgəclərini quruda hərəkət etmək üçün istifadə edirdi. Quruda yaşayan heyvanlar kimi inkişaf etmiş bir sinə qəfəsi, boynu və müasir timsahlardakına oxşayan başı var idi. Yəni həm suda, həm də quruda yaşayan canlılara aid bir çox xüsusiyyətin qarışıq halına sahib idi.

Təkamül əleyhdarları Tiktaalik'in başının Alligator sinensis timsahına aid olduğunu və fosilin digər hissələrinin eyni yer qatında tapılan balıqlara aid olduğunu deyirlər. Tiktaalik'in başı bu timsahınkına oxşasa da, çənə quruluşu olduqca primitivdir. Həmçinin bir neçə institut və universitetlərdə aparılan araşdırmalarda fosilin bütün parçalarının bir-biriylə uyğun olduğu və qətiliklə tək bir növə və eyni canlıya aid olduğu təsdiq edilmişdir. Diqqət ediləcək başqa bir məqam da budur ki, Tiktaalik fosili 375 milyon illikdir, timsahlar isə ilk dəfə müasir dövrümüzdən 84 milyon il əvvəl yaranmışdırlar. Bu səbəbdən Tiktaalik cinsinin heç bir timsah ilə əlaqəsi olmadığını, amma dənizlərdən quruya çıxan ilk canlıların çox dəqiq bir nümayəndəsi olduğunu rahatlıqla deyə bilərik.

Qaynaqlar: 

Edward B. Daeschler, Neil H. Shubin and Farish A. Jenkins, Jr (6 April 2006). "A Devonian tetrapod-like fish and the evolution of the tetrapod body plan". Nature 440 (7085): 757–763. doi:10.1038/nature04639. PMID 16598249

Jennifer A. Clack, Scientific American, Getting a Leg Up on Land

John Noble Wilford, The New York Times, Scientists Call Fish Fossil the Missing Link

Niedzwiedzki, G., Szrek, P., Narkiewicz, K., Narkiewicz, M and Ahlberg, P., Nature 463(7227):43–48, 2010, Tetrapod trackways from the early Middle Devonian period of Poland, 7 January 2010.

daha ətraflı...

Kembri Partlayışı

900 - 635 milyon il əvvəl

Kembri dövründən əvvəlki dövr Yer tarixinin ən uzun dövrüdür və Yer kürəsinin ilk meydana gəldiyi zaman olan 4.6 milyard il əvvəlindən, 542 milyon il əvvəlinə qədər davam etmişdir. Bu, dünyanın dövrümüzə qədərki bütün ömrünün 88%-ə bərabərdir. Canlılıq (ilk konservatlar), Yer kürəsinin meydana gəlməsindən təxminən 600-800 milyon il sonra, 3.8-4 milyard il əvvəl ortaya çıxmışdır. Çox uzun illər (Kembri dövrünə qədər) dünyaya yalnız tək hüceyrəli bakteriyalar hökm etmişdir. Ən qədim bakteriyalar 3.8-3.46 milyard il əvvəlinə aiddir.

İlk çox hüceyrəli canlılara isə ilk dəfə təxminən 700-900 milyon il əvvəl rast gəlirik. Yəni təxminən

daha ətraflı...

Qeyri-adi dinozavr növü tapıldı

Bir qrup Amerikalı paleontoloq, ABŞ-ın Utah ştatında apardıqları qazıntı işlərində yeni bir dinozavr növünə aid fosilə rast gəldi.

75 milyon il əvvəl Təbaşir (Kretase) Dövrünə aid olan, Şimali və Mərkəzi Amerikada yaşadığı düşünülən, dimdik formasında böyük bir burnu və buynuzlarıyla diqqət çəkən yeni
bir dinozavr növünə aid fosillər elm dünyasına təqdim edildi. Boyu 4,5 metr, çəkisi isə 1,8 tonna çatan "Nasutoceraptops Titus" adı verilən yeni dinozavr növü Nature adlı məşhur elmi jurnalda yayımlandı.

Dinozavr haqda məlumat yayan Utah Universitetinin "Milli Utah Muzeyi" işçiləri yeni növün xüsusilə çox böyük, dimdikvari burnu və gözlərinin üzərində qeyri-adi ölçülərdə uzun, irəliyə doğru uzanan buynuzları olduğunu bildirdilər. Triceratops ailəsinə mənsub olan yeni növə uzun illər fəaliyyət göstərən paleontoloq Alan Titus'un soyadı birləşdirilərək qoyuldu.

Nature'da yayımlanan tədqiqatda yer alan Denver Təbiət və Elm Muzeyindən olan paleontoloq Scott Sampson, Nasutoceratops növünün asta yeriyən, qorunmaq üçün gur kolluqların arasında gəzişən bir dinozavr olduğunu dedi. Erkəklərinin, dişilərlə birlikdə olmaq üçün "başlarıyla döyüşdüklərini" (marallar kimi) bildirən Sampson, həmçinin qıvrım buynuzlarını döyüşlərdə qalib gəlmək üçün istifadə etdiklərini də açıqladı. Fosilin kəllə sümüyü hissəsi istifadə edilərək 3 ölçülü vizual rekonstruksiya proqramlarıyla fotoşəklin sağında görülən model yaradıldı.

Qaynaq: Nature

daha ətraflı...

Təkamül Nöqteyi-nəzərindən Dinlər və Tanrılar

Bu dəfə sizlərə təkamül nəzəriyyəsi nöqteyi-nəzərindən dinin inancların və tanrıların varlığını, insanların təkamülündə hansı əhəmiyyətə sahib olduqlarını ətraflı şəkildə izah etməyə çalışacağıq. Başlamadan əvvəl, düşünürük ki, bunları əlavə etməliyik.

Niyə belə bir yazı hazırlayırıq?

Bu suala çox əhatəli, heç bir müzakirəyə girmədən və heç bir şəxsi inanca və bu inancların spesifik iddialarına toxunmadan cavab verəcəyik. Biz işin elmi tərəfindəyik və əlbəttə ki, bu mövzu da, bizə görə, təbiətdəki hər bir fakt kimi elmi olaraq açıqlana bilər. Dediyimiz kimi, bu yazıda heç bir elmdən kənar müzakirəyə girməyəcəyik.

daha ətraflı...

Tısbağa çanaqlarının təkamülü

Tısbağaların çanaqlarının necə bir təkamül müddəti sonunda meydana gəldiyi elm adamlarını uzun müddətdir maraqlandıran bir elmi sirr idi.

Nature jurnalında nəşr olunan yeni bir tədqiqat, 'bağa​​' adı verilən sümük çanağının formalaşması haqqında yeni məlumatlara çatılmasını təmin etdi. Tədqiqatçılar, nəsli tükənmiş bir Cənubi Afrika sürünəninin fosilləşmiş skeletinin 30-55 milyon illik təkamül dövrüylə əlaqədar məlumatlar verdiyini açıqladılar.

Təxminən 260 milyon illik olduğu hesab olunan fosil, tısbağaların əcdadı olaraq təyin olunan Eunotosaurus'a aiddir. Bu fosilin eyni nəsildən gələn bir başqa fosillə diqqətə çarpan fərqliliklər göstərdiyi bildirilir.

Eunotosaurus təxminən yüz il əvvəl kəşf edilmişdi, lakin son tədqiqata qədər bu sürünənin digər tısbağa fosilləriylə hər hansı bir müqayisəsi edilməmişdi. Tısbağaların çanaqları təxminən 50 sümükdən ibarətdir. Qabırğalar, çiyin sümükləri və onurğalar bir-birinə bağlanaraq bu bərk çanağı meydana gətirir.

Bu çanağın necə meydana gəldiyi tısbağa embrionları araşdırıldığında açıq şəkildə görülür. Əvvəl çiyin sümükləri genişlənir, ardından da onurğaların genişlənməsi tamamlanır. Son olaraq bütün bu sümüklər bir xarici membrana ilə sarılır və bərkiyir.

Tədqiqatı aparan qrupun lideri "Yale Universiteti"ndən olan prof. Tyler Lyson "Tısbağa çanaqları olduqca kompleks bir quruluşa sahibdir. İlk dəfə 260 milyon il əvvəl Perm Dövründə meydana gəlməyə başladığı məlumdur" dedi.

Bundan 210 milyon il əvvəl yaşamış bir tısbağa fosili, meydana gəlmə prosesini tamamlamış bir çanağa sahibdir. Amma təxminən bu tısbağadan 10 milyon il əvvəl yaşamış və Çində tapılmış, Odontochelys semitestac olaraq adlandırılmış bir başqa fosildə isə çanağın tam meydana gəlmədiyi açıq-aşkar görülür.

Tyler Lyson, "Eunotosaurus'un kürəyində eynilə indiki vaxtda yaşayan tısbağalardakına bənzər T şəklində 9 böyük qabırğa sümüyü var idi. Amma Eunotosaurus'un onurğaları ilə qabırğaları bir-birinə bağlanmamışdı və qabırğaların arasında digər heyvanlarda müşahidə edilən əzələlər tapılmırdı" deyə fikirlərini açıqlayır.

Qabırğaların tənəffüs sistemində əhəmiyyətli bir funksiyaya sahib olduğunu deyən Lyson, "Özünü qorumaq üçün qabırğalarından imtina edən tısbağaların nəfəs almaq üçün başqa bir yol tapmaları lazım idi. Bunu da qarın hissəsində bənzəri olmayan bir əzələ bağı inkişaf etdirərək bacarmışdılar. Bu bağ, tısbağa ağciyərləri ilə digər orqanlarını sararaq nəfəs almalarına  dəstək təmin edirdi" deyə həmçinin bildirdi. Lyson, qorunma təmin edən çanağın eyni zamanda ehtiva etdiyi dəmir, kalium və maqneziumun laktik turşu yığılmasını önləməsi nəticəsində tısbağanın digər onurğalılara nisbətdə su altında daha uzun müddət qalmasına dəstək olduğunu da açıqladı.


Qaynaq: YaleNews, Cell, NCBI

daha ətraflı...

90.000 İllik Neandertal Məzarı

İspaniyadan olan bir qrup antropoloq Mərakeş - Kasablanka şəhəri yaxınlığındakı bir mağarada 90 min il əvvəl torpağa basdırıldığı aydın olan bir Neandertal adamına aid skelet tapdı.

The Journal of Fossil jurnalında online olaraq nəşr olunan tədqiqatda Kasablanka yaxınlığında "Kortes" adlı bir mağarada 90 min il əvvəl yaşamış bir Neandertal adamının diqqətlə bir məzar qazılaraq basdırıldığı yazılmışdır. Tapılan Neandertal adamının təxmini 40 yaşlarında bir kişi olduğu aydın oldu. Həmçinin məzarın içində kişi Neandertalın əl baltası da tapılmışdır. Bu onun qəbiləsində məşhur bir kişi olduğuna dair məlumatlar verə bilər. Skelet üzərində aparılacaq yarılma işləri nəticəsində ölümünün səbəbi daha dəqiq olaraq bildiriləcək. Lakin elm adamlarını bu fosildə əsl həyəcanlandıran hadisə

daha ətraflı...

İnsan xromosomuna sahib olan siçan

ABŞ-ın Maryland ərazisində Xərçəng İnstitutundan olan elm adamları hər hüceyrəsində insan xromosomu olan bir siçan yaratmağı bacardıqlarını açıqladılar. Bu inkişafın gələcəkdə genetik xəstəliklərin müalicəsində istifadə edilə biləcəyi məlum oldu.

Tədqiqatlarda istifadə olunan insan xromosomlarının laboratoriya mühitində kimyəvi quruluş daşları istifadə edilərək yaradıldığı bildirilərkən, əldə edilən nəticələrin sintetik biologiya sahəsində əhəmiyyətli inkişaflara səbəb olması gözlənilir.


İnsan xromosomuna sahib olan siçanı yaradan qrupdan olan Natalay Kourpina, "Sintetik insan xromosomu yaratmaqdaki məqsədimiz insan hüceyrələrinə gen köçürmək üçün bir üsul tapmaq və insan hüceyrələrində genlərin necə işlədiyini araşdırmaqdır. Gələcəkdə bu şəkildə əldə etdiyimiz məlumatları irsi genetik xəstəliklərin müalicəsini mümkün edəcək bir gen müalicəsi inkişaf etdirməkdə istifadə edə bilərik" dedi.

Prof. Kourpina sintetik insan xromosomunun "xromosom 47" olaraq adlandırıldığını, çünki insanlarda təbii olaraq 46 xromosom olduğunu açıqladı. Kourpina sintetik biologiyanın ən müvəffəqiyyətli istiqamətinin xromosom 47'nin geri qalan xromosomlara təsirinin olduğunu söylədi.


Sintetik biologiya xaricindəki genetik müalicələrdə insan genomuna kənardan genlər əlavə olunur. Prof. Kourpina "Əvvəlki genetik müalicələrdə viruslarla genoma əlavə olunan yeni genlər problem yaradırdı. Lakin sintetik gen müalicəsində əlavə edilən xromosom digər genlərlə problemli təsirlərə girmir" deyə açıqlama verdi.

İnsan xromosomu daşıyan siçan yaratma xəbəri, İngitərə hökumətinin bir çox sintetik biologiya araşdırmalarına 60 milyon sterlinq vəsait ayıracağını açıqadığının ardından yayıldı. Dövlətdən kömək alacaq layihələr arasında 16 fərqli xromosomu laboratoriya mühitində sintetik olaraq yaradacaq dünyanın ilk sintetik orqanizmini yaratma layihəsi də var.

İnsan istehsalı olacaq sintetik mayanın gələcəkdə antibiotiklər və peyvəndlər kimi yeni bioloji materiallar yaratmaq üçün bir platforma meydana gətirə biləcəyi bildirilərkən, sintetik insan xromosomları sayəsində xəstə toxuma və orqanlara sağlam genlərin köçürülməsi fikri də açıqlandı.

Qaynaq: biyomuhendislik

daha ətraflı...

7,5 santimetrlik Dinozavr Dişi Tapıldı

Argentinanın Rio Negro bölgəsində bir qrup paleontoloq dünyanın ən böyük dinozavr növü olan Sauropodlara aid 7,5 santimetr uzunluğunda bir diş fosili tapdı.

Dişi tapan Milli Rio Negro Universitetindən Rodolfo Garcia, Sauropodların çox uzun boyunlu və quyruqlu bitki yeyən dinozavrlar olduğunu, dişin bu növün ən təkmilləşmişi olan Titanozavr'a aid olduğunu bildirdi. "New Scientist" elm jurnalında yer alan xəbərdə, Titanozavrların bilinən uzunluğunun 30 metrə, ağırlıqlarının isə 80 tonna çata bildiyini bildirən Garcia, Titanozavrların boyunun bu kəşflə yüzdə 32 daha uzun ola biləcəyini də həmçinin dedi. Garcia, bu dişin yalnız çox böyük bir kəllə sümüyünə və nəhəng bir bədən quruluşuna sahib bir Titanozavra aid ola biləcəyinə deyərək, bu dişə sahib olan dinozavrın bu günə qədər yaşamış ən böyük heyvan ola biləcəyini vurğuladı.

Londonun Imperial Universitetindən olan Philip Mannion isə bu günə qədər "ən böyük Titanozavra" aid yaxşı qorunmuş bir fosilin hələ ki tapılmadığını, amma əldə olan diş nümunəsinin belə bir dinozavra aid ola biləcəyini təsdiqlədi. Dişin tapıldığı bölgədə daha çox qazıntı işləri aparılması lazım olduğunu deyən Mannion, belə bir fosilin tapılması halında paleontoloqların bu növə yeni bir ad tapmaları lazım olacağını sözlərinə əlavə etdi.

Qaynaq: NewScientist

daha ətraflı...

İnsan Doğan Məməli Canlıdır

İnsan (Homo sapiens) növü, Məməli Heyvanlar (Mammalia) sinfinə daxil olan, plasentalı Heyvanlar (Placentalia) dəstəsi içərisində yer alan bir canlı növüdür. Eynilə digər bütün plasentalı məməli heyvanlar kimi doğaraq artır. Doğuşu digər doğaraq artan məməlilər ilə eynidir. Bu da, ortaq əcdaddan gəldiklərinin minlərlə dəlillərindən yalnız bir dənəsidir.

Məməlilər sinfində 3 böyük klad var. Bunlar, yumurtaqoyan Məməlilər (Monotremata dəstəsi), kisəli Məməlilər (Marsupialia infrasınıfı) və plasentalı Məməlilər (Placentalia infrasinfi) qruplarıdır. Kisəlilər və plasentalı

daha ətraflı...