Ölüm astanasındakı fenomenal hadisələrin səbəbi nədir?

Ürək dayanması təcrübəsi yaşamış bir çox xəstələr ölümün astanasında keçirdikləri həyəcanlı anları unuda bilmirlər. Onlar, ya sonu parlaq işıq saçan tunel gördüklərini, ya vəfat etmiş qohumları ilə ünsiyyətdə olduqlarını, ya da özlərini kənardan müşahidə edib, otaqda baş verən hər şeyi eşitdiklərini deyirlər. Bunun, iki dünya arasındaki keçid mərhələsi olduğuna əminliklərini bildirən teoloqların sayı az deyil.

Mütəxəssislərin dediyinə görə, belə bir hadisənin səbəbi ürək fəaliyyəti yavaşladıqda beyin aktivliyinin sürətlə artmasıdır. Alimlər apardıqları tədqiqatda doqquz siçovulu asfiksiyaya məruz qoyaraq, xüsusi cihazlarla onların vəziyyətini öyrənməyə çalışıblar. Bu xüsusi qurğu elektrokardioqraf və ya elektroensefaloqrafı xatırladır. Məlum olub ki, ürək dayandıqdan və beyin aktivliyi ani olaraq artdıqdan sonra bu fenomenal prosesi cəmi 30 saniyə ərzində müşahidə etmək olar. Beynin qısamüddətli aktivliyi qlükoza və oksigen axınının dayanmasından sonra meydana gəlir.

Tədqiqatçılar beyin və ürək arasında yeni əlaqə aşkar etdiklərini qeyd edirlər. Belə ki, ürək aktivliyinin yavaşlamasından sonra beyin siqnalları və ürək döyüntüləri arasında sinxronluq olduğunu açığa çıxarıblar. Hər iki fəaliyyətin üst-üstə düşdüyü bu mərhələdə qəribə görmələr müşahidə oluna bilər.

2012-ci ildə ölüm anı həyəcanları araşdırmaları mərkəzindən olan alimlər "işıqlı tunel" və digər oxşar hadisələrin spontan olaraq meydana gələn "ayıq" və ya şüurlu yuxu görmələri olduğunu qismən sübut etməyə nail olmuşdular. Şüurlu yuxular və ölüm anında yaşanan həyəcanların hər ikisində də eyni beyin mexanizmləri işə düşürdü.

Alimlər siçovulların beyin siqnallarını susduraraq, beyin mədəciklərinin fibrillyasiyasını yavaşlada biliblər, nəticədə qan dövranı dayanıb. Beyin və ürəyin bu "duetinin" nəticəsi olaraq meydana gələn görmələr bəzi hallarda insanlara yaşamaq ümidi verə bilər - bunu, bir növ, ölümlə mübarizə kimi də adlandırmaq olar, alimlər deyir. Bununla belə geriyə daha bir neçə vacib sual qalır ki, gələcək araşdırmalarda yekun nəticələr alınacağı güman edilir.

Həmçinin oxuyun:

* Yuxularımıza necə nəzarət edə bilərik?
* Həyat və ölüm arasındaki "sərhəd" nədir?
* Niyə stress infarkta səbəb olur?

daha ətraflı...

Britaniya üç valideynli uşaqları qanuniləşdirdi

Tarixdə ilk dəfə olaraq Böyük Britaniyada üç valideyndən olan körpələr dünyaya gələcək. Britaniya parlamenti uzun sürən debatlardan sonra nəhayət qanunvericiliyə əlavə düzəlişlər edilməsini təsdiqləyib.

Süni mayalandırma ilə bağlı qanuna edilmiş dəyişikliklər Lordlar palatası tərəfindən dəstəklənib (48-ə qarşı 280 səslə). Fevral ayının əvvəlində Britaniya İcmalar palatası da bu təşəbbüsü təqdirəlayiq qiymətləndirmişdi. Beləliklə, süni mayalandırma üsulunda əsas valideynlər və ikinci donor-ana olmaqla, artıq üç insanın genlərindən istifadə etmək mümkündür. Bu sayədə alimlər körpələrdəki irsi xəstəliklərin qarşısını ala biləcəklərinə ümid edirlər.

Konsepsiya "mitoxondri ötürülməsi" adlanan metodika əsasında inkişaf etdirilib. Ata və anaya aid genetik materialla yanaşı, körpə kənar qadından da genetik informasiya ala biləcək. Hər il mitoxondri genlərində pozulmalar rast gəlinən körpələr dünyaya gəlir ki, bu da onların müxtəlif ciddi xəstəliklərdən əziyyət çəkməsilə nəticələnir. Yeni texnologiya köməyilə isə təhlükəli gen mutasiyası daşıyıcıları olan qadınlar dünyaya tam sağlam körpələr gətirə biləcəklər.

Yeni metodika sözsüz ki, mübahisələrdən yan keçməyib. Konsepsiyaya qarşı çıxanlar arasında siyasətçilər, hüquq müdafiəçiləri və katolik kilsəsi var. "Üç valideynli uşaqlara" əks düşərgədə yer alanlar bu gedişlə insanlar üzərində hətta genetik modifikasiyaların da təşkil ediləcəyindən ehtiyatlandıqlarını bildirirlər. Hüquq mudafiəçiləri isə tədqiqatçılarda yetərli təcrübə olmadığını əsas gətirərək, bu addımın qarşısıalınmaz nəticələrə səbəb ola biləcəyini vurğulayırlar.

Bütün bu xəbərdarlıqlara baxmayaraq Britaniya parlamenti yekun qərarını verib. İlk üç valideynli körpənin artıq gələn il dünyaya göz açacağını gözləmək olar.

Həmçinin oxuyun:

* Üç valideyndən olan uşaqlar gəlir
* Süni DNT-ə sahib orqanizm yaradıldı
* Y-xromosomu və kişilər yox olmayacaq

daha ətraflı...

Viaqraya alternativ hörümçək zəhəri

Koreyalı alimlər Phoneutria cinsindən olan hörümçəyin zəhərində bu gün apteklərdə satılan potensiya artırıcı preparatları gələcəkdə sıxışdıraraq, əvəz edə biləcək zülalı aşkar ediblər.

Phoneutria cinsindən olan braziliyalı gəzərgi hörümçəyin (Brazilian wandering spider) zəhərini cinsi zəifliyin müalicəsində istifadə etmək olar, alimlər hesab edir. Koreyalı mütəxəssislərin əldə etdiyi nəticələrə görə, Phoneutria nigriventer-in zəhəri insanın qanına düşdükdə ağız sulanmasının artımı və bir neçə saatlıq tənəffüs çətinliklərinə gətirib çıxara bilər. Lakin zəhərin insan orqanizminə ən maraqlı təsiri budur ki, priapizmə, yəni seksual coşma ilə əlaqəsi olmayan uzunmüddətli ereksiyaya səbəb olur.

Alimlərin dediyinə görə, sonuncu "əlavə" effekt bununla izah olunur ki, penisin erektil toxumasının kavernoz cisimləri bolluca qanla doludur. Bu təsirə isə Phoneutria cinsindən olan hörümçəyin zəhərinin tərkibində yer alan PnTx2-6 zülalı səbəb olur.

Koreyalı alimlər artıq siçovullar üzərində bir sıra təcrübə həyata keçiriblər. Qeyd edilir ki, toksik zülal heyvanlara müsbət təsir göstərib, onların erektil funksiyaları əhəmiyyətli dərəcədə artıb. Qana azot-oksid (NO) azad olması ilə əlaqəlidir ki, qan damarlarını genişləndirərək, qan dövranını yaxşılaşdırır.

Hal-hazırda mütəxəssislər PnTx2-6 zülalı əsasında yeni preparatın hazırlanması işi üzərində işləyirlər. İmpotensiyaya qarşı yeni dərmanın əvvəlkilərdən fərqli olaraq daha az əks təsirə səbəb olacağı hesab edilir. Alimlər viaqra qəbulundan sonra belə müsbət nəticə əldə etməyən kişilərə yeni preparatın yardım edəcəyini güman edirlər.

Həmçinin oxuyun:

* Seks beyin fəaliyyətini gücləndirir
* QİÇS-ə qarşı mutasiya
* İlk avtonom süni ürək köçürüldü

daha ətraflı...

2015-ci il daha bir ölümcül xəstəliyin son ili olacaq

1980-ci ildə Ümumdünya Səhiyyə Təşkilatı (ÜST) qədim ölümcül çiçək xəstəliyi üzərində qələbə çalındığını açıqlamışdı. Genişmiqyaslı vaksinasiya proqramları və dünya həkimlərinin səyi nəticəsində bir vaxtlar milyonlarla insanın ölümünə səbəb olan xəstəliyin təhlükəsi aradan qaldırılmışdı. Mütəxəssislərin rəyinə görə, 2015-ci il daha bir ölümcül xəstəlik üçün son ola bilər. Bu xəstəliyin adı drakunkulyozdur.

Elə də ölümcül olmasa da, uzun müddət davam edir və adətən əlilliyə səbəb olur. Bu, orqanizmə əsasən kirli su vasitəsilə düşən rişta qurdlarının yoluxdurduğu helmintoz parazitidir. Sürfələr bağırsağa düşdükdə onun divarını gəmirməyə başlayır və limfatik sistem yoluyla bədənə yayılırlar. İnkişaf edib, artaraq, dişiləri dərialtı toxumaya miqrasiya edir. Burada onlar hətta 80 sm-ə qədər uzana bilərlər. Daha sonra dərini deşib, bədənlərinin bir ucunu çölə çıxararaq, yeni sürfələrini suya atırlar.

Yaxın keçmişdə drakunkulyozun olduqca yayılmış xəstəlik olmasına baxmayaraq, bu gün bu xəstəliyə sadəcə Afrika və Asiyanın tropik ölkələrində rast gəlmək olar. ÜST-ün 1986-ci ildəki statistikasına əsasən, hər il nematodlar (yumru qurdlar) ümumilikdə 21 ölkədən 3,5 milyon insanı məhv edirdi. Xəstəliklə mübarizə üçün misilsiz səylər göstərildi və artıq 2000-ci ildə xəstələrin sayı 75 minə düşdü. Ötən il isə bu xəstəlikdən əziyyət çəkən insanların sayı rekord miqdara - cəmi 126 nəfərə endirildi. ÜST mütəxəssisləri tezliklə, bəlkə də bir neçə ay sonra drakunkulyozun tamamilə məhv edildiyini açıqlayacaqlarını deyirlər.

Xəstəlik üzərində qələbə bir sıra yollarla əldə edilib. Bu xəstəliyi cəmi bir parazit növü meydana gətirir. Yoluxma prosesi elmə məlum olduğundan, onunla mübarizə də çətin keçmir. Sadəcə yoluxma yolunu bağlamaq kifayətdir ki, infeksiya dayansın. Drakunkulyozla mübarizə strategiyası da olduqca ağıllı idi. Belə ki, pandemik ərazilərdə yaşayan sakinlərin, xəstəlik yayılması ilə bağlı xəbərdarlıq etməsi tələb olunur, onlara çoxlu sayda ucuz su təmizləyən filtrlar təklif olunur və hər yeni xəstəlik yayılması hadisəsi xəbərinin çatdırılması müqabilində 100 dollar dəyərində mükafat ödənilirdi. Bütün bu addımlar nəticəsiz qalmadı - tezliklə bəşəriyyətin düşmənlərinin sayı bir az da azalacaq.

Həmçinin oxuyun:

* Bağırsaq bakteriyaları insanı manipulə edir
* Xərçəng xəstəliyi müalicəsinin yeni strategiyası təqdim edildi
* Şizofreniyanın təbiəti genetikdir

daha ətraflı...

İnsan embrionu yaradılması işində irəliləyiş

Alimlər laboratoriya şəraitində erkən cinsi hüceyrə olan qonositi yaratmağa nail olublar. Bu irəliləyiş çox böyük ümidlər vəd edir - hələlik elmi fantastik mövzular olan süni uşaqlar və ya uşağın cinsinin əvvəlcədən təyin edilməsini mümkün edəcək tibbi metod, ola bilsin ki, tezliklə reallığa çevriləcək.

Qonosit - embrionun formalaşmasındaki ən erkən mərhələlərdən biridir. Britaniyanın Kembric və İsrailin Veytsman universitetlərindən olan alimlər insanın kök hüceyrələri əsasında bu vacib hüceyrəni yaratmağı bacarıblar.

Daha əvvəllər də erkən cinsi hüceyrələrin yaradılması ilə bağlı irəliləyişlər əldə edilmiş olsa da, hər bir cəhddə yalnız siçan və siçovulların kök hüceyrələrindən yararlanılmışdı. İki ölkədən olan alimlərin yeni nailiyyəti isə elm tarixində bir ilkdir.

Kök hüceyrələri (sələf və ya ilkin hüceyrə kimi də adlandırılır) - bir çox çoxhüceyrəli orqanizmlərdə olan yetişməmiş hüceyrələrdir. Bu hüceyrələrin özünü bərpa etmə və müxtəlif orqan və toxumaların hüceyrələrinə çevrilmə xüsusiyyəti var.

Tədqiqatçıların əldə etdiyi daha bir maraqlı nəticəyə əsasən, siçan və siçovulların qonosit hüceyrələrinin formalaşması prosesində heç bir rola malik olmayan SOX17 geni insan orqanizmi üçün olduqca mühümdür. Bununla yanaşı alimlər qonositi təkcə kök hüceyrələri ilə deyil, həm də kök hüceyrələrinə yenidən proqramlaşdırılmış, misal üçün, dəri hüceyrələri kimi hüceyrələr köməyilə də yaratmağın mümkün olduğunu sübut ediblər.

Həmçinin oxuyun:

Üç valideyndən olan uşaqlar gəlir
Spermatozoid və yumurtanın "sirli tanışlığı" aydınlaşdırıldı
İbtidai cinsi bölünmə geni aşkar edildi

daha ətraflı...

Stiven Hokinqin xəstəliyinin səbəbi tapıldı

Tomas Cefferson Universitetindən olan alimlər dünya şöhrətli fizikin uzun illərdir əziyyət çəkdiyi xəstəliyinin nədən qaynaqlandığını açıqlayıblar.

Britaniyalı nəzəri fizik Stiven Hokinq yan amiotrofik skleroz (YAS) diaqnozu ilə yaşayır. Bu, kiçik addımlarla proqressivləşən və bu gün sağalmaz hesab edilən, mərkəzi sinir sisteminin degenerativ xəstəliyidir. YAS üst və alt hərəkət neyronlarını zədələyərək, iflic və əzələ atrofiyasına səbəb olur. Xəstəlik həyati təhlükə daşıyır -  nəfəs yollarının infeksiyaya yoluxması və ya nəfəs muskulaturası problemlərinin ölümlə nəticələnə biləcəyi ehtimalı olduqca yüksəkdir.

ABŞ-dan olan mütəxəssislərin gəldiyi qənaətə görə, xəstəliyin meydana gəlməsi C9orf72 geninin mutasiyaya uğraması ilə əlaqəlidir. Belə mutasiya nəticəsində orqanizmdə beyin neyronlarını məhv edən zülal yaranmağa başlayır. Təcrübədə yoxlanılan nümunələrin hər birisi 72 saat müddətinə ölüblər. Başda Devid Trotti olmaqla, alimlərdən ibarət qrupun əldə etdiyi mühüm məlumatlar xəstəliklə mübarizədə yeni ümidlər vəd edir. İndi tədqiqatçıların qarşısında növbəti hədəf dayanır. Belə ki, onlar təhlükəli zülalın hasilinin qarşısını ala biləcək mexanizmi hazırlamaq niyyətindədirlər.

Bir müddət əvvəl alimlər YAS diaqnozu qoyulan insanların vəziyyətinin, ilk növbədə, beyin kürəsinin motor neyronlarından asılı olduğu ilə bağlı qərar qəbul etmişdilər. Daha əvvəl isə bunun onurğa beynin motor neyronlarından asılı olduğu hesab edilirdi.

Həmçinin oxuyun:

Stiven Hokinq sağala bilər
Hokinq: "Sağalmaz xəstələrə intihar hüququ verilməlidir"
Stiven Hokinq: "İntellektual maşınlar bizi qabaqlayacaq"

daha ətraflı...

Fiziologiya və Tibb üzrə 2014-cü ilin Nobel mükafatı qalibləri bəlli oldu

Fiziologiya və Tibb üzrə 2014-cü ilin Nobel mükafatı laureatları adını Con O'Kif, May-Britt Mozer və Edvard Mozer qazanıblar. Onlar, beyində mövqeləşdirmə sisteminə nəzarət edən hüceyrəni aşkar etməyə nail olublar.

Mükafatın verilməsi ilə bağlı Stokholmda yerləşən Karolinska İnstitutunun Nobel komitəsi xəbər yayıb. Alim Con O'Kif mükafatı Norveçdən olan evli cütlük May-Britt və Edvard Mozerlərlə bölüşməli olub. Onların hər birisi açıq məkanda istiqamətlənməyə cavabdeh olan beyin sistemi üzərində işlər aparıblar. Bu, müəyyən mənada "daxili GPS-dir": insanlara və heyvanlara lazım olan yolu tapmağa yardım edir. Mükafatın yarısı evli cütlüyə, digər yarısı isə O'Kifə verilib.

Nobel komitəsi rəsmilərinin dediyinə əsasən, alimlərin apardığı elmi işlər beynin sinir hüceyrələrinin nə dərəcədə mürəkkəb proseslər yerinə yetirdiyini aydın şəkildə göstərir.

1971-ci ildə Con O'Kif öz kəşfinə ilk addımı atır. O, otağın müəyyən bir hissəsində olan siçovulun hippokampında yerləşən sinir hüceyrələrinin aktivizasiyasını aşkar edir. Heyvanın durduğu yerdən asılı olaraq bu və ya digər hüceyrə tipi aktivləşirdi. 2005-ci ildə isə evli cütlük olan alimlər kəşfin son halqasını da açdılar - yəni, koordinat neyronlarını.

Con O'Kif ABŞ-da anadan olub, onun Böyük Britaniya vətəndaşlığı da var. London Universitet Kollecində dərs deyir. Mozer cütlüyü isə Tronheymdə yerləşən Norveç texnika və təbii elmlər Universitetində işləyirlər. Bunu da qeyd etmək lazımdır ki, May-Britt Mozer tibb üzrə Nobel premiyasına layiq görülən tarixdəki on birinci qadın alim adını alıb.

Nobel mükafatı qaliblərinə qızıl medal və diplom təhvil edilir. Medalın pul ekvivalenti dəyəri 1,1 milyon dollar təşkil edir. Bu il mükafata cəmi 263 namizəd göstərilib.

Həmçinin oxuyun:

Fizika üzrə 2014-cü ilin Nobel mükafatı qalibləri açıqlandı
Üç valideyndən olan uşaqlar gəlir
Anabioz həyata keçir: Xəstələr dondurularaq müalicə ediləcək

daha ətraflı...

Bağırsaq bakteriyaları insanı manipulə edir

Bağırsaq mikroflorası insan beyninə təsir edə bilir, üstəlik xüsusi üsullarla - bu və ya digər bakteriyaların yaşaması üçün zəruri olan qidalar hansıdırsa, məhz onları qəbul etməyimizi məcbur edir. Bio Essays jurnalında dərc edilmiş məqalədə bakteriyaların inanılmaz xüsusiyyətindən bəhs edilir.

Başda Co Elkok olmaqla amerikalı alimlərdən ibarət qrup tərəfindən aparılmış yeni tədqiqat göstərir ki, bağırsağımızdaki bakteriyalar xüsusi əlaqə kanalları ilə insanın davranışına təsir göstərə bilir. Beləliklə bizi ehtiyac duyduqları qidaya təşviq edərək yaşamağa davam edirlər, "sözlərinə qulaq asmadıqda" isə bizi toksinlərlə cəzalandırmağa məcbur qalırlar.

"İçimizdəki bakteriyalar manipulyatordurlar. Ümumilikdə mikroflorada müxtəlif bakteriya növləri arasında müxtəlif qida zövqləri yer alır. Bunlardan bəziləri seçim etdiyimiz rasiona uyğun gəlir, digərləri isə gəlmir", - Kaliforniya Universitetindən olan Karlo Meyli izah edir.

Alimlər bu problemə həsr olunmuş külli miqdarda elmi ədəbiyyat təhlilinə əsaslanaraq belə qərara gəldiklərini bildirirlər. Hələlik bakteriyaların bu xüsusiyyətini şərh etmək mümkün görünmür. Lakin alimlər maraqlı versiya təklif edir: bakteriyalar, böyük ehtimalla, ətraf aləmə siqnal molekulları ötürürlər. Bağırsaq immun, endokrin və sinir sistemləri ilə əlaqəli olduğu üçün bu siqnallar davranışımıza bakteriyalara sərf edən formada təsir edə bilər.

"Bu mikroblar Azan sinirdəki sinir siqnallarının dəyişdirilməsi yolu ilə qida seçimimizə müdaxilə edərək halımıza və davranışlarımıza nəzarət etmək bacarığına sahib olurlar. Beləcə dad reseptorlarına yiyələnərək sağlamlığımıza neqativ təsir göstərən toksinləri buraxır və ya özümüzü yaxşı hiss etməyimizi təmin edən kimyəvi "mükafatı" istehsal edirlər", - Arizona Ştatı Universitetindən olan Afina Aktipis qeyd edir.

Hər nə qədər kədərli səslənsə də, alimlər bu təsirin ikitərəfli xarakter daşıdığında israrlıdırlar. Əgər fərqli rasiona keçid alsaq mikrofloranın tərkibi bir neçə sutkaya başdan sonra dəyişə bilər. Lakin bu, bakteriyaların yalnız bir hissəsinin məhvi ilə nəticələnəcək. Prebiotik, probiotik və antibiotiklər köməyilə insan üçün daha "sağlam" və əlverişli mikroflora yaratmaq olar, alimlər əlavə edir. Bağırsaqdaki bəzi təhlükəli bakteriyaların xərçəngi inkişaf etdirə biləcəyi məzmununda bunların xüsusilə vacib olduğunu vurğulamaq lazımdır.

Həmçinin oxuyun:

Lenski təcrübəsi hələ də davam edir
Bakteriyaların təkamülünü 2 mutasiya təmin etdi
Ən məşhur elmdən kənar əfsanələr

daha ətraflı...

Hokinq: "Sağalmaz xəstələrə intihar hüququ verilməlidir"

Sağalmaz xəstəlik olan yan amiotrofik sklerozdan əziyyət çəkən nəzəri fizik Stiven Hokinq hesab edir ki, həkimlər sağalmaz xəstələrə preparatların ölümcül dozasını təyin etməlidirlər - sözsüz ki əgər onlar buna ehtiyac duyursa.

Stiven Hokinq "yaşamaq yoxsa yaşamamaq?" sualındaki seçim azadlığına səsləyir. Məşhur fizik hesab edir ki, intihar - seçimdir, hansının ki hüququna hər kəs malik olmalıdır, xüsusilə də sağalma ehtimalı olmayanlar. Fizikin dediyinə görə, bununla əlaqəli olaraq, həkimlər sağalmaz xəstəliklərdən əziyyət çəkən insanlara ölümcül dərman dozaları yazaraq, son günlərində onlara dəstək olmalıdır.

Böyük Britaniyada 18 iyul tarixində assistentli ölüm üzrə qanun layihəsinin ikinci oxunuşu baş tutub. Evtanaziyadan fərqli olaraq burada xəstə razı olduqda özü-özünə ölümcül doza yeridir. Evtanaziyada isə bu işi xəstənin razılığı ilə həkim yerinə yetirir.

Assistentli ölüm üzrə Britaniya qanun layihəsinə əsasən, xəstəliyin terminal mərhələsində həkimlər, ölümünə yarım ildən az müddət qalmış insanlara ölümə səbəb olacaq güclü preparat dozaları təyin edə biləcəklər.

Həkimlər tənəffüs borusu yeridilməsi əməliyyatı zamanı Stiven Hokinqin də intihar etmək arzusu olduğunu qeyd edirlər.

Həmçinin oxuyun:

Stiven Hokinq sağala bilər
Hokinq: "Süni intellekt bəşəriyyətin ən böyük səhvi ola bilər"
Hokinq sayəsində öyrəndiklərimiz

daha ətraflı...

Niyə stress infarkta səbəb olur?

Alimlər niyə xroniki stressin infarkta səbəb olduğuna aydınlıq gətiriblər. Məlum olub ki, stress orqanizmdə kəskin leykosit istehsalına səbəb olur, bu da öz növbəsində damar tıxanıqlığı ilə nəticələnir.

Həkimlər uzun müddətdit ki xroniki stressin ürək-damar xəstəliklərinə səbəb olduğunu bilirdi, lakin belə təsirin mexanizmi sirr olaraq qalırdı. Stressin səbəb olduğu həddən artıq ağ qan hüceyrələri hasili qan damarlarının içəri divarlarında "tıxac" meydana gətirərək, qan dövranını yavaşladır və laxtalanma miqdarını artırır.

Harvard Tibb Məktəbindən olan Mattias Narendorf qeyd edir ki, ağ qan hüceyrələri müxtəlif infeksiyalarla mübarizədə böyük rola malik olsa da, miqdarı həddindən artıq olduqda zərər də verə bilər.

Harvardlı alimlər təcili yardım şöbəsindən olan 29 tibb işçisindən aldıqları qan nümunəsini araşdıraraq, stress və infarkt arasındaki əlaqəni aydınlığa çıxarmağa çalışdılar. Məlumdur ki, belə müəssisələrdə iş şəraiti təcili davranmaq və sair məsuliyyətlər səbəbindən davamlı stresslə əlaqəlidir.

İş və boş vaxtlarında həkim və tibb bacılarından alınmış qan nümunələrini yoxlayaraq, tədqiqatçılar stress və immun sistemi vəziyyəti arasındaki əlaqəni aşkar etməyə nail olublar. Nəticəyə əsasən, güclü stress sümük iliyinin kök hüceyrələrini aktivləşdirərək, çoxlu miqdarda ağ qan hüceyrələri - leykosit hasilinə gətirib çıxarır. Alimlər bundan başqa siçanlar üzərində də bir sıra təcrübələr aparıb. Nəticələr oxşarlıq təşkil edib: güclü stress əlamətləri olan siçanlarda da çoxlu leykosit istehsalı müşahidə edilirdi.

Mütəxəssislər qeyd edir ki, stress infarkta səbəb ola biləcək faktorlardan yalnız biridir. Bunlar arasına həm də orqanizmdə yüksək xolesterin səviyyəsi, yüksək təzyiq, siqaret istifadəsi və bəzi genetik faktorlar əlavə edilə bilər.

Həmçinin oxuyun:

Anabioz həyata keçir: Xəstələr dondurularaq müalicə ediləcək
Üç valideyndən olan uşaqlar gəlir
Süni qan erası başlayır

daha ətraflı...

Üç valideyndən olan uşaqlar gəlir

Tezliklə Böyük Britaniyada üç valideyndən olan uşaqlar doğula bilər. Belə ki, mayalanma prosesində uşağın iki gələcək valideyni ilə birlikdə sağlam mitoxondriyə sahib "ikinci ana" da iştirak edəcək. Belə dölləndirmə texnologiyası anadan ötürülən DNT qüsurlarının səbəb olduğu ölümcül xəstəliklərlə mübarizə üçün inkişaf etdirilib. Bu xəstəliklər anadan balaya ötürülən mitoxondri qüsurları ilə ortaya çıxır. Statistikaya əsasən mitoxondri içərisində daşınan xəstəliklər yeni doğulan hər 6500 uşaqdan birində görülür, hansılar ki əzələ distrofiyası, korluq, ürək çatışmazlığı və digər bir çox təhlükəli xəstəlikləri meydana gətirir.

Britaniya insan embriologiyası və dölləndirilməsi idarəsi (HFEA) iki qadının yumurta hüceyrəsi və bir kişinin sperması istifadə ediləcək yeni mayalanma üsulu üçün şərtlər təqdim edir. Belə mayalandırma ilə doğulacaq uşaqlara hər üç valideyndən genetik irsilik ötürüləcək.

"Getdiyimiz istiqamət metodun təhlükəsizliyini təsdiq edir, amma yenə də bizi nələrin gözlədiyini dəqiq proqnozlaşdıra bilmirik, bu səbəbdən hələlik diqqətli olmağa çalışırıq. Sağlam uşaq doğulmayanadək bu texnologiyaların 100% təhlükəsiz olduğunu ifadə edə bilmərik", - HFEA-nın bir yerə topladığı elmi konsiliumun iştirakçılarından olan Robin Lovel-Bac qeyd edir.

Bu üsul həmçinin yeni gen terapiyası növünə qapı açır. Genetik dəyişiklikləri mühim edən metod sayəsində dəyişdirilmiş informasiya nəsillər ərzində ötürülə biləcək. Gen terapiyası əleyhdarları isə bunun gələcəkdə insan üzərində genetik modifikasiyalar aparılmasına qədər inkişaf edəcəyini deyərək, etirazlarını bildirirlər. Buna baxmayaraq alimlər yeni mayalandırma üsulunun nə qədər tez həyata keçsə, insanlar üçün bir o qədər faydalı ola biləcəyini deyirlər. Səhiyyə Nazirliyindən olan Salli Devisin sözlərinə görə, bu, həm də uşaqları ölümdən xilas etməyin çarəsidir.

Yaxın perspektivdə hökümətin dəstəyi ilə tədqiqatlar aparılacaq. Yalnız bundan sonra qanunvericiliyə ediləcək dəyişikliklərin vaxtı aydınlaşdırıla bilər.

"Mitoxondri donorluğu sistemi ağır mitoxondrial xəstəlikləri olan qadınlara da gələcəkdə irsi genetik xəstəliklərdən əziyyət çəkməyəcək uşaqlara sahib olmağa şans yaradacaq", - Səhiyyə Nazirliyi nümayəndəsi sözlərinə əlavə edir.

Həmçinin oxuyun:

Anabioz həyata keçir: Xəstələr dondurularaq müalicə ediləcək
Spermatozoid və yumurtanın "sirli tanışlığı" aydınlaşdırıldı
Yeni nəsil spermalar: Transgenik heyvanlar

daha ətraflı...

Anabioz həyata keçir: Xəstələr dondurularaq müalicə ediləcək

Xəstəyə ölüm diaqnozu qoyulduqda xəstə həqiqətən də ölü olur? Belə vəziyyətdə xəstəni diriltməyin hər hansı bir üsulu var? Gələcəyin uzun sürən kosmik səyahətlərini 70-80 illik insan ömrü ərzində necə reallaşdıra bilərik? Mütəxəssislərin dediyinə görə, əldə edilmiş yeni tibbi metodika sayəsində bu suallar cavablandırılacaq.

ABŞ-dan olan alimlər tibb tarixində ilk dəfə insanlar üzərində anabiozla əlaqəli kliniki sınaqlar keçirməyi planlaşdırır. Sınaqlar Amerika Dərman və Qida Komissiyası tərəfindən dəstəklənib. Uğurlu nəticələr alınsa, cərrahlar hətta ən ağır yaralı və çoxlu qan itirmiş insanların belə həyatlarını xilas edə biləcəklər. Bununla yanaşı metodika digər sahələrdə - gələcəkdə uzun sürən kosmik səyahətlərdə də istifadə edilə bilər.

Anabioz - orqanizmin elə bir halıdır ki, bu zaman canlılarda bütün həyat prosesləri (maddələr mübadiləsi və s.) o qədər zəifləyir ki, həyat təzahürləri müşahidə edilmir. Termin ilk dəfə 1873-cü ildə alman alimi Uilyam Preyer tərəfindən təklif edilib.

Tədqiqatçıların əsas vəzifəsi ağır yaralı insanların həyatını xilas etməyin üsulunu tapmaqdır. İnsanı süni ölümə salan "bədənin dondurulması texnologiyası" məhz bu məqsədlə inkişaf etdirilir. Bədən dondurulduqda həyati orqanlar bir növ yuxuya dalır və ən mənfi nəticəsi qida çatışmazlığı olur. Bu prosesdə isə həkimlər əlavə vaxt qazanırlar, dolayısı ilə xəstəni xilas etmək şansı da artmış olur.

İnsanı anabioz vəziyyətinə salmaq üçün Pittsburqdan olan həkimlər xəstənin qanını xüsusi duzlu məhlulla əvəz etmək istəyirlər - bu, bədəni içəridən soyudacaq. Süni qan dövranı cihazı köməyilə isə qan sirkulyasiyasını bərpa edərək, insanı yenidən "diriltmək" mümkün olacaq.

Proses, texniki olaraq, belə tətbiq ediləcək. Xəstənin aortasına soyuducu məhlul yeridilir. Məhlul ürəkdən keçərək xilas edilməli olan ilk orqana - beynə çatır. 15 dəqiqə sonra isə xəstənin bədəni 10 dərəcə soyumağa başlayır. Nəticədə xəstə nəfəs almağı dayandırır, ürəyi döyünmür və beyin aktivliyi qeydə alınmır. Faktiki olaraq, ölür. Lakin belə vəziyyətdə hüceyrələrdə maddələr mübadiləsi, demək olar ki, baş vermədiyindən, oksigenə ehtiyac duyulmur. Oksigensiz reaksiyalar müəyyən bir miqdarda enerji hasil edilməsini təmin edir, hansı ki belə vəziyyətdə lazımlı hesab edilir. Normal temperaturlarda hüceyrələr bu cür anaerob vəziyyətdə 2 dəqiqədən artıq yaşaşa bilmir, dondurulmuş vəziyyətdə isə onlar bir neçə saat ərzində sağ qalmağa qadirdir.

Ardından xəstənin bütün aparatlarını söndürərək, onu əməliyyət otağına köçürürlər. Ağır yaraları sağaltmış həkimlər daha sonra duzlu məhlulu bədəndən xaric edərək, qanı geri qaytarır və ən mühim mərhələ hesab edilən "diriltmə" müalicəsinə keçid alırlar.

"Biz, həyatı dayandırırıq. Amma bunu anabioz adlandırmaq daha çox elmi fantasika kimi səslənir. Bunu, təcili qorunub saxlanma və bərpa adlandırardım", - tədqiqatın başında duran cərrah Semüel Tişerman qeyd edir.

"Əgər xəstə öldükdən 2 saat sonra xəstəxanaya gətirilirsə, onu dirildə bilməyəcəyik. Amma əgər xəstəni öldükdən əvvəl anabioz vəziyyətinə salsaq, anatomik problem aradan qaldırıldıqdan sonra xəstə həyata qayıdacaq", - tədqiqatın müəlliflərindən olan Arizona Universitetindən olan Piter Ri deyir.

Canlıları anabioz vəziyyətinə salma texnologiyası hələ 2000-ci ildə inkişaf etdirilib. O vaxt Piter Ri donuzlar üzərində eksperiment aparmışdı. Nəticədə ölümə məhkum olan laboratoriya canlılarının 90%-i uğurla həyata qaytarılmışdı.

"O vaxt eksperimentlər apardıqdan sonra ölümün tərifinin dəyişdiyini anladım. Hər gün işdə xəstələrə ölüm diaqnozu qoyuram. Onlarda heç bir həyat əlamətləri olmur, ürək döyünmür, beyin aktivliyi dayanır. Kağızlara imza atıram, amma yenə də qəlbimin dərinliklərində anlayıram ki, onlar əslində ölməyiblər. Mən, onları müvəqqəti söndürə bilərəm. Amma bunun əvəzinə onları morqa göndərməli oluram. Bunun həlli olduğunu bildiyim üçün çox kədərlənirəm. Biz ki artıq hüceyrələri dondura bilərik", - Piter Ri əlavə edir.

Anabiozla əlaqəli ilk kliniki təcrübələrdə çoxlu qan itirdikdən sonra koma vəziyyətinə düşmüş 10 xəstə iştirak edəcək. Onlar üzərində alınan nəticələr ənənəvi üsullarla sağaldılmağa çalışılacaq bir neçə anoloji xəstə ilə müqayisə ediləcək. Alimlər uğurlu nəticələr alındığı təqdirdə, bunu gələcəkdə digər sahələrdə də istifadə edilə biləcəklərini bildirirlər. Bədənin müvəqqəti dondurulub bir müddət sonra yenidən işlək hala salına bilməsi fikri hələlik yalnız elmi fantastika hesab edilən uzun kosmik səyahətlər mövzusunda yeni ümidlər təmin edir.

Həmçinin oxuyun:

Həyat və ölüm arasındaki "sərhəd" nədir?
İlk avtonom süni ürək köçürüldü
Yaşlanma prosesi dal-dalı getdi

daha ətraflı...

İnsan bədəninin yararsız rudimentləri

Əsrlər ərzində alimlər insanın orqanizmindəki, ilk baxışdan lazımsız kimi görünən müəyyən orqanların hansı funksional rolları oynadığını aydınlaşdırmağa çalışırdılar. Bunlar arasında ən yararsızları appendiks, büzdüm sümüyü, tük cildi və ya örtüyü, kişilərdəki məməcik və s. orqan və üzvlər hesab edilir.

Çarlz Darvin öz məşhur "Növlərin Mənşəyi" kitabında təkamül müddətində qorunub qalmış insan orqanizminin "rudimentlərini" qeyd etmişdir. Darvin bu rudimentar orqanların, banisi olduğu təkamül nəzəriyyəsinin ən parlaq dəlillərindən olduğunu iddia edirdi: bu orqanlar əcdadlarda sağ qalmaq üçün vacib idisə, zamanla funksionallıqları itmişdi.

Bioloqlar qeyd edir ki, müxtəlif növlərin orqanizmlərindəki oxşar orqanların varlığı, onların bir vaxtlar ortaq əcdadı bölüşdüklərini göstərir. Rudiment orqanlar növlərarası qohumluq əlaqəsini müəyyənləşdirməyə yardım təmin etməklə yanaşı, həm də hər bir növün təkamül tarixini izah edir.

Rudiment orqanizmin degenerativ və ya korlaşmış formada qorunub qalmış artıq orqan və strukturlarına deyilir. Rudimentlərin təzahürünü alimlər uzunmüddətli təkamül fəaliyyəti ilə açıqlayır: bu orqanlara olan ehtiyac itirilsə də, onların funksionallığına nəzarət edən genlər insan DNT-sində hələ də mövcudluğunu davam etdirir.

Tədqiqatçılar artıq uzun müddətdir ki belə orqanların sirlərini açmağa çalışırlar. Bir çox hipotez və nəzəriyyələr hazırlanır. Hər şeydən əvvəl alimləri rudiment orqanın hər hansı bir əlavə funksiyasının qalıb-qalmadığı ilə bağlı suallar maraqlandırır. Təkamülün müəyyən bir mərhələsində onların hansı rolları olduğunu aydınlaşdırmaq üçün də az zaman israf edilmir.

Appendiks

Otyeyən onurğalı heyvanlarda appendiks orqanı bizdəkindən daha iri və inkişaf etmiş formadadır. Əsas vəzifəsi heyvanlarda çoxlu bitki mənşəli qidaların həzminə yardım etməkdir. İnsan appendiksi isə nəzik bağırsağın yoğun bağırsağa keçidində yerləşən kiçik çıxıntıdan ibarətdir, hansı ki digər canlılardan fərqli olaraq, bizim həzm prosesində iştirak etmir.

Bioloqlar bu rudiment orqanın otyeyən əcdadlarımızdan miras qaldığına artıq əmindirlər. Paleontoloq Alfred Şervud Romerin "Onurğalıların Orqanizmi" kitabında qeyd etdiyi kimi, appendiksin əsas faydası hər il çoxlu sayda appendektomiya əməliyyatı edən cərrahlaradır.

Kişilərin məməciklərə nə ehtiyacı var?

Kişilərdə məməciklərin varlığı qədimdən zarafatlara səbəb olmuşdur. Bir çox skeptiklər, təkamül nəzəriyyəsini şübhə altına salaraq kinayə ilə deyir: "Bəs siz necə düşünürsünüz, əgər kişilərdə məməciklər varsa, bu o demək deyilmi ki, onlar qadınlardan yaranıb?"

Sözsüz ki, bu belə deyil. Sadəcə qadınlar kimi kişilər də embrionun erkən mərhələsində məməciklərə sahib olur. Bu mərhələdə uşağı cinsiyyətsiz hesab etmək olar, çünki yalnız sonraki embrional mərhələlərdə "hormon partlayışı" baş verir və cinsiyyət formalaşır. Lakin embriondaki məməciklər bundan əvvəlki mərhələlərdə meydana gəlir.

Ümumiyyətlə süd vəzilərinə, cinsiyyətdən asılı olmayaraq, bütün məməlilərdə rast gəlinir. Kişilərdəki məməcikləri rudiment hesab etmək olar, baxmayaraq ki onlar da seksual coşma prosesində müəyyən rol oynaya bilər. Həmçinin kişilərin sinəsinin süd istehsal etdiyi ilə bağlı hadisələr qeydə alınıb. Süd vəziləri səbəbinən həm də kişilərdə döş xərçəngi olur - təbii ki, çox nadir hallarda.

Büzdüm

Büzdüm insan və digər quyruqsuz heyvanların onurğasının aşağı hissəsində yerləşir və özü ilə birlikdə bağlı bir neçə rudimentar fəqərələr təqdim edir. Bu rudiment bizə quyruqlu meymunabənzər əcdadlarımızdan qalmışdır. Əcdadlar bu üzvü tarazlığı saxlamaq, ünsiyyət qurmaq və obyektləri tutmaq üçün istifadə edirdi.

Şüurlu insanın əcdadlarının düz yeriməyi öyrəndiklərindən bu yana quyruğa olan ehtiyac azalmış və çıxıntısı təbii seçmə prosesində zamanla yox olmuşdur. Bəzi alimlər büzdüm sümüyünün insan orqanizmindəki əlavə funksiyalarından bəhs edir: bu üzv fiziki yükün distribusiyası, əsasən də oturaq vəziyyətdəki insanın əyilməsində müəyyən rola malikdir. Lakin büzdümün uğurlu cərrahi çıxarılmasına dair kifayət qədər təcrübələr var və belə bir addım xəstələr üçün heç bir mənfi nəticələrə səbəb olmayıb.

Bəzən uşaqlar büzdümdə bir neçə artıq fəqərələrlə doğulur, yəni atavizm hesab edilən kiçik quyruqla. Belə hadisələr insanın sağlamlığına hər hansı bir təsir göstərmir. Buna baxmayaraq orta əsr Avropasında Kilsə belə uşaqlara "İblisin balası" adı verərək, onları anaları ilə birlikdə yandırmağı əmr edirdi.

Piloereksiya effekti

Piloereksiya periferik sinir sonluqlarının stimulyasiyasından yaranır, hansı ki tük follikullarının əzələ sıxılmasına nəzarət edir. Belə olduqda insan bədənindəki tüklər qalxaraq "qaz dərisi" effektini meydana gətirir.

Dərisi qatı tüklə örtülü heyvanlarda bu proses olduqca vacibdir: aqressiya və ya qorxunun səbəb olduğu stimullaşdırmada (təşviq etmə) heyvanın tükləri "biz-biz durur". Bu üsulla potensial rəqib və ya qurbanına sanki daha iri və güclü olduğunu göstərmiş olur.

Təkamül müddətində təbiətdən kənar çıxmış və tük cildinin böyük miqdarından azad olmuş insan isə artıq "tük ürpəşməsinə" və ya " biz-biz duran tüklərə" ehtiyac duymur, lakin rudimentar effekt öz reaksiyaları ilə hələ də qorunur.

Şübhəsiz ki, insan bədənindəki bəzi tüklü hissələr bu gün də əhəmiyyətlidir, bu səbəbdən funksionallıqları olduğu kimi qalır. Məsələn, qaşlar gözü tər damlalarından qoruyur, kişi üzündəki qatı tüklər isə təbii seçmə prosesində üstün seksual xüsusiyyət olaraq qalmışdır. Bundan başqa son tədqiqatların nəticələrinə görə üz tükləri soyuq və şüaya qarşı qoruyucu funksiya yerinə yetirir.

Orijinal məqalə buradadır

Həmçinin oxuyun:

Saqqal dəbi Darvinin təbii seçməsinə əsaslanır
Darvinin iki əsri: Onun və bizim səhvlərimiz
Y-xromosomu və kişilər yox olmayacaq

daha ətraflı...

Həyat və ölüm arasındaki "sərhəd" nədir?

115 yaşlı qadından alınan qan hüceyrələrinin araşdırılması, həyatla ölüm arasındaki "sərhədin" müəyyənləşdirilməsi işində yardım təmin etdi. O sərhəd ki, yaş artdıqca hətta ən sağlam insanlarda belə peyda olur.

Ölüm - həyatın qaçılmaz hissəsidir. Bununla, elə ya belə, hamı razılaşır. Lakin bəzi insanlar risk edərək, ölümün də aşıla biləcək bir hadisə olduğunu deməkdən çəkinmirlər. Dünyanın ən yaşlı qadınından alınan qan hüceyrələri üzərində aparılan tədqiqatlar bizi, yaşlanma və ölümün sirrini açmağımıza bir qədər də yaxınlaşdırdı.

Hendrike van Andel-Şipper 1890-cı ildə doğulmuş və müəyyən bir dövrdə dünyanın ən yaşlı qadını olmuşdur. O, 2005-ci ildəki ölümünə qədər yaddaş və şüurunu itirməmiş, sağlam olmağı ilə fərqlənmişdir. Onun qan dövranı sistemində heç bir xəstəlik qeydə alınmamışdır. Qohumlarının dəstəyi ilə van Andel-Şipper bədənini tədqiqatlar üçün elmə miras qoymuş və öz qalıqları vasitəsilə əldə edilmiş hər bir elmi tapıntının öz adı ilə dərc edilməsini israr etmişdir.

Alimlər, qadının qanı və digər toxumalarını diqqətlə araşdıraraq, onların yaş artdıqca hansı dəyişikliklərə uğradığını anlamağa çalışdılar. Əldə etdikləri nəticələrə görə, insan ömrünün uzun və ya qısa olması kök hüceyrələrinin yeni toxumalar istehsal etmə bacarığının müddətindən asılıdır, orqanizmin sağlamlığı ideal vəziyyətdə olsa belə. Kök hüceyrələri tükənmə mərhələsinə, başqa deyimlə, öz "həyatlarının" sərhədinə yaxınlaşdıqda, yavaş-yavaş ölməyə başlayır. Bununla da əlaqəli olaraq, insan orqanizminin həyat üçün vacib toxuma və hüceyrələri bərpa etmə bacarığı zəifləyir.

Nəticələrə əsasən, van Andel-Şipperin ağ qan hüceyrələrinin (leykositlər) təxminən üçdə ikisi yalnız iki kök hüceyrələri tərəfindən istehsal olunurdu. Bütün digər hüceyrələrsə, orqanizm yaşlandıqca tükənib məhv olurdu.

Yeni doğulmuş insan təxminən 20 000 qan hüceyrəsinə sahib olur, bunlardan 1000-i isə aktiv vəziyyətdə qalaraq, davamlı yeni qanı istehsal edir. Lakin orqanizm yaşlandıqca aktiv kök hüceyrələrinin sayı azalır; hüceyrənin tam tükənmə mərhələsinə çatmasına qədər telomerlər "ixtisar olunmağa" davam edir.

Həmçinin oxuyun:

Yaşlanma prosesi dal-dalı getdi
Süni qan erası başlayır
Ölüm riskini proqnozlaşdırmaq mümkündür

daha ətraflı...

Spermatozoid və yumurtanın "sirli tanışlığı" aydınlaşdırıldı

Yumurta hüceyrə və spermatozoid bir-birini necə tanıyır? Hansı mexanizm sayəsində yumurta hüceyrə bir spermatozoidi qəbul etdikdən sonra digərləri üçün "bağlanır"? Müasir dövrə qədər sirləri açılmamış bu suallar nəhayət cavablandırıldı.

Yumurta hüceyrə və spermatozoid qarşılaşıb birləşdikdə döllənmə baş verir, daha sonra embrion meydana gəlir. Lakin bu "tanışlıq" prosesinin hansı üsulla baş verdiyi bu günə qədər sirr olaraq qalırdı.

İndi isə tədqiqatçılar yumurta hüceyrə üzərindəki proteini müəyyənləşdirməyə nail olublar, hansı ki spermatozoidin üzərindəki digər bir proteinlə qarşılıqlı əlaqəyə girərək, nəticədə hər iki hüceyrənin bölünməsinə gətirib çıxarır.

Yumurta hüceyrə proteini qədim romalıların nigah və məhsuldarlıq tanrıçasının şərəfinə "Yunona", kişi proteini isə sintoistlərin ziyarətgahının şərəfinə "İdzumo" adlandırılıb. Hər iki proteinin, insan da daxil olmaqla, məməlilərin artımında ən vacib rolu oynadığı məlum olub. Onların xarakterinin aydınlaşdırılması gələcəkdə sonsuzluğun müalicəsi metodikasının inkişaf etdirilməsi ilə yanaşı, həm də yeni kontraseptiv vasitələrin hazırlanmasını təmin edə bilər.

"Yunona və İdzumonun qarşılıqlı əlaqə proseslərini araşdıraraq, yumurta hüceyrə üzərindəki reseptor-proteinlərlə spermatozoid üzərindəki proteinlərin qaynaşması anında nəyin baş verəcəyini artıq dəqiqləşdirdik", - Sanger İnstitutundan olan Qevin Rayt qeyd edir.

Hal-hazırda alimlər sonsuz qadınların yumurta hüceyrələrini araşdıraraq, onların Yunona reseptorlarında qüsur olub-olmadığını öyrənməyə çalışırlar. Bu günə qədər sonsuzluq hadisələrinin cəmi 20%-i müasir tibb tərəfindən izah edilmiyib.

İdzumo proteini 2005-ci ildə yapon alimlər tərəfindən tapılıb, amma qadın yumurta hüceyrəsində onun ortağını aşkar etmək indiyə qədər mümkün olmamışdı. Sanger İnstitutundan olan mütəxəssislər İdzumonun süni versiyasını yaradaraq, onun hansı yumurta hüceyrə proteini ilə qarşılıqlı əlaqəyə girdiyini təcrübi olaraq göstərməyə nail olublar. Alimlər həmçinin əlavə edirlər ki, döllənmə prosesi baş verdikdən dərhal sonra Yunona proteini yumurta hüceyrədə "yoxa çıxaraq", sanki digər spermatozoidlərdən özünü qorumağı təmin edir.

Həmçinin oxuyun:

Süni qan erası başlayır
Yeni nəsil spermalar: Transgenik heyvanlar
Körpələr sağ qalmaq üçün gecələr oyanır

daha ətraflı...

Süni qan erası başlayır

Alimlər ilk dəfə insan orqanizminə uyğun gələn süni qan əldə etməyə nail olublar. Qırmızı qan hüceyrələri yaradılması metodikasının inkişafı üçün alimlər bir neçə il sərf ediblər. Mütəxəssislərin rəyinə görə, 20 ildən sonra süni qan donor qanı əvəz edə bilər. 

Aparılmış tədqiqatların nəticəsinə əsaslanaraq, alimlər ilk dəfə real xəstələrə kök hüceyrələrindən hazırlanmış süni qan köçürməyi planlaşdırır. 2016-cı ildə yerinə yetiriləcək eksperiment uğurlu alınsa, süni qanların sənaye səviyyəsindəki istehsalına yeni qapı açılacaq.

"Tibb tarixində ilk dəfə insan orqanizmi tərəfindən qəbul edilən qırmızı qan hüceyrələri yaratmağa nail olduq", - Edinburq Universitetindən (Böyük Britaniya) olan Mark Törner qeyd edir.

Sınaqlarda talassemiyadan əziyyət çəkən üç xəstə iştirak edəcək. Belə xəstələr davamlı qan transfuziyasına (köçürülməsi) ehtiyac duyur. Qan hüceyrələrinin orqanizmdə normal yerləşib-yerləşmədiyini aydınlaşdırmaq üçün xəstələrdən hər birisinə ilk öncə 5 ml qan köçürülməsi planlaşdırılır.

Mark Törner ən yaxşı halda yalnız 20 ildən sonra süni qanın donor qanı tam əvəzləyəcəyini bildirir. Bu səbəbdən, minlərlə insanın həyatını xilas edən donor qan fəaliyyətinin hələlik dayandırılmayacağı qeyd edilir.

Həmçinin oxuyun:

Kök hüceyrələrini əldə etməyin yeni üsulu tapıldı
Yeni nəsil spermalar: Transgenik heyvanlar
Nanomühərriklər canlı hüceyrə içərisində işlədi

daha ətraflı...

Xərçəng xəstəliyi müalicəsinin yeni strategiyası təqdim edildi

Göteborg, Uppsala, Linçepinq, Stokholm universitetlərindən və Karolinska İnstitutundan olan isveçli alimlər xərçəng xəstəliyinin yeni müalicə strategiyasını təqdim ediblər. Onlar, MTH1 adlı zülalı yatırdıqda, xərçəng şişinin də məhv olduğunu aydınlaşdırıblar. Bu zülal yalnız xərçəng hüceyrələrində funksionaldır - onların oksidativ stressi aradan qaldırmalarına yardım edir.

Xərçəng şişini məhv etmək üçün alimlər MTH1 zülalının inqibitorlarını istifadə etdilər, hansılar ki şişin aktivliyini aradan qaldıraraq xərçəng hüceyrələrini qorunmasız hala salır.

Son illərdə xərçəng xəstəliyi müalicəsindəki irəliləyişlər xərçəng hüceyrələrində yaranan genetik mutasiyalara istiqamətlənən target terapiyasına işıq tuturdu. Lakin bu üsulda da şiş dəyişilərək dərmanları yeni mutasiyalara qarşı təsirsiz edirdi. Başqa deyimlə, şişin dözümlülüyü təkmilləşirdi.

MTH1 zülalı inqibitorları isə baş verəcək mutasiyalardan asılı olmayaraq istənilən xərçəng hüceyrələrində təsirlidir. Alimlərin rəyinə görə, belə dərmanlara qarşı dözümlülük meydana gəlmir. Bu tapıntı MTH1 zülalının xərçəng hüceyrələrindəki spesifik rolunun aydınlaşdırıldığından sonra əldə edilib

"Konsepsiya bundan ibarətdir ki, xərçəng hüceyrələri dəyişgən maddələr mübadiləsinə sahibdir. MTH1 inqibitorları xərçəng hüceyrələrinin məhv olmasını təmin edir. Xərçəng hüceyrələrindəki bu spesifik mexanizmin kəşfi xərçəng müalicəsində yeni cığır açır", - Karolinska İnstitutundan olan Tomas Heldey qeyd edir.

Yeni strategiya hələlik yalnız laboratuar mühitdə tətbiq edilib, lakin tədqiqatın müəllifləri bir neçə ildən sonra müalicə üsulunun klinikaya qədər gələ biləcəyini bildirirlər.

Həmçinin oxuyun:

Yaşlanma prosesi dal-dalı getdi
Süni xromosom hazırlanaraq hüceyrəyə yerləşdirildi
İmmun sistemi geninin deaktiv edilməsi uzun ömürlülük təmin etdi

daha ətraflı...

Mumiyalarda yüksək xolesterin və tatu aşkar edildi

Kompüter tomoqrafiyası üsulları ilə qədim misirlilərin yaşayışı ilə bağlı bir çox maraqlı faktlar aşkar edilib - nə ilə qidalandıqları, hansı xəstəliklərdən əziyyət çəkdikləri və bədənlərinin müxtəlif hissələrinə hansı tatuları döydürdükləri ilə bağlı.

Aparılmış son tədqiqatların nəticələrinə əsasən, qədim misirlilər bu gün bizim yoluxduğumuz xəstəliklərdən əziyyət çəkirdilər. Bunlardan bəziləri qandaki yüksək xolesterin miqdarı, yağlı qida rasionu və dişlərlə bağlı problemlər idi.

Alimlər kompüter tomoqrafiyası köməyilə səkkiz mumiyanı araşdırdılar. Əldə edilmiş radiokarbon analizi və infraqırmızı reflektoqrafiya şəkilləri qədim insanların yaşayışı ilə bağlı vacib məlumatlar təmin etdi.

Mumiyalardan ikisinin ayağında əsasən xolesterin və kalsiumdan ibarət səpgilər aşkar edildi, bu da onların həddindən artıq yağlı qida rasionu üzündən ürək-damar xəstəliklərindən əziyyət çəkdiklərini təsdiq edir.

Əksər mumiyaların çənə və dişlərinin vəziyyəti heç də ürəkaçan deyildi. Boğazlarında irinlərə rast gəlindi, hansılar ki yaxşı müalicə edilmədikdə iltihablara və ardından boğulma ilə ölümə gətirib çıxara bilərdi.

Şəkillərdən birində mumiyanın bud nahiyyəsində açıq-aşkar mələk təsvir edilən tatu döydürüldüyü görünürdü. Fərziyyələrə görə tatudaki mələk hər üç səmavi dində məşhur olan baş mələk Mikayıla aiddir. Lakin burada qədim Misir və səmavi dinlərin tarixi arasındaki zaman ziddiyyəti meydana gəldiyi də bildirilir.

Araşdırılmış mumiyalar fərqli sosial təbəqələrdən olmuş insanlara aid idi. Mumiyalardaki qida qalığı analizi nəticələri qədim misirlilərin həmçinin balıq, çörək, şirin meyvələrlə qidalandıqlarını, içkilər arasında isə pivəyə üstünlük verdiklərini göstərdi.

Həmçinin oxuyun:

"Qədim misirlilər elektrik istifadə edirdilər" cəfəngiyyatı
Zəmilərdəki sirli dairələrin müəllifi tapıldı
Qədim avropalı mavi gözlü və qarabəniz idi

daha ətraflı...

Qan analizi ilə Altshaymer proqnozlaşdırılacaq

Amerikalı alimlər insanın növbəti 3 il ərzində Altshaymer və digər neyrodegenerativ xəstəliklərdən əziyyət çəkib-çəkməyəcəyini dəqiq proqnozlaşdırmağın üsulunu kəşf ediblər. Bu tapıntı xəstələrin intellektual və bioloji həyatlarını uzatmağa kömək edə bilər.

Corctaun Universitetindən olan Hovard Federoff və həmkarları beş illik tədqiqatların nəticəsi olaraq Altshaymer xəstəliyinin ilk simptomlarının meydana gəlməsini hələ 3 il əvvəldən proqnozlaşdırmağın üsulunu öyrəniblər. Tədqiqatda 70 yaşdan yuxarı 500-dən artıq kişi iştirak edib. Tədqiqatçılar davamlı olaraq onların qan nümunələrini toplayaraq neyrodegenerativ gərginliklərin yaranıb-yaranmadığını yoxladılar.

Araşdırmaların ilk 3 ilində alimlər kifayət qədər məlumat əldə edərək, bunları yaddaşı güclü olaraq qalmış və Altshaymerə tutulmuş yaşlı kişilərinki ilə müqayisə etdilər. Nəticədə on fosfolipid (fosfor və yağ birləşmələri) ayırd edildi, hansılar ki neyrodegenerativ xəstəliklərin inkişafı ilə əlaqələndirilir.

Növbəti 2 tədqiqat ili ərzində isə alimlər bu birləşmələrə xəstəliyin ilk simptomlarının yaranmasından əvvəl insanların qanlarında rast gəlinib-gəlinmədiyini və bunun nə vaxt baş verdiyini aydınlaşdırmaq qərarına gəldilər. Nəticələr göstərdi ki, əksər insanlarda xəstəliyin inkişaf edəcəyini 3 il əvvəldən proqnozlaşdırmaq mümkündür. Alimlər yaxın gələcəkdə bir çox neyrodegenerativ xəstəlikləri əvvəldən proqnozlaşdırmağın və müalicə etməyin mümkün olacağını qeyd edirlər.

Həmçinin oxuyun:

Altshaymerin mənşəyi tapıldı
Yaşlanma prosesi dal-dalı getdi
Bakteriyaların bütöv genomu yenidən kodlaşdırıldı

daha ətraflı...

Ölüm riskini proqnozlaşdırmaq mümkündür

Finlandiya və Estoniyadan olan alimlərin iddialarına görə, sadə qan analizi ilə insanın növbəti 5 il ərzində ölüm riskini proqnozlaşdırmaq mümkündür. Plos Medicine jurnalında dərc olunan məqaləyə əsasən, tədqiqatçılar qəfil ölüm riski ilə dörd biomarker - albumin, alfa-1 turş qlikoprotein, sitrat və aşağı sıxlıqlı lipoproteid arasındakı əlaqəni müəyyən etməyə nail olublar.

Araşdırmada heç bir xəstəliyi olmayan 17000 insanın qanlarındakı 100 fərqli biomolekul yoxlanılmış və bu insanlar 5 il ərzində nəzarətdə saxlanılmışdır. Nəzarət müddətində onlardan 700-ü müxtəlif xəstəliklərdən ölmüşdür. Ölənlərin hamısında 4 biomarkerin oxşar səviyyədə olduğu müəyyənləşmişdir.

Bu araşdırma nəticəsində çox sayda insanın həyatını xilas etməyin mümkün olacağı düşünülür.

Həmçinin oxuyun:

Gözdə əks olunan sifətləri tanıya bilərik
Ruhları biz yox, beynimiz görür
İlk avtonom süni ürək köçürüldü

daha ətraflı...