March 15, 2018

Ən yaxşı təhsil sistemləri nəyi doğru edir?

Cənubi Koreya və Finlandiya 50 il əvvəl bərbad təhsil sistemlərinə sahib idi. Finlandiya, iqtisadi baxımdan Avropanın ögey övladı münasibəti ilə qarşılaşma riski yaşayırdı. Cənubi Koreya isə vətəndaş müharibəsindən əziyyət çəkirdi. Ancaq son yarım əsrdə həm Cənubi Koreya həm də Finlandiya, məktəblərdə böyük yeniliklər reallaşdırdı və indi hər iki ölkə də bunun müsbət nəticələrini görür. Yaxşı biz, bu iki müvəffəqiyyətli, amma bir-birinə zidd təhsil modellərindən nə öyrənə bilərik? Gəlin bu ölkələrin təhsildə atdığı doğru addımlara birlikdə baxaq.

Koreya Modeli: Dayanıqlılıq və çox, çox, çox çalışmaq


Cənubi Koreya, Asiya ölkələri arasında ən müvəffəqiyyətli ölkə olaraq digərlərindən önə çıxır. Ölkədəki oxuma/yazma göstəricisi 100%-dir.  Ayrıca Koreya, beynəlxalq müqayisəli uğur testlərində ön sıralarda yer alır. Buna tənqidi düşünmə və analiz testləri də daxildir. Amma bu uğur şagirdlərə asan başa gəlmir: Müvəffəqiyyət əldə etmək üçün onlar çox güclü və mərhəmətsiz təzyiq altında yaşayır. Qabiliyyət çox da diqqətə alınmır, çünki ölkə mədəniyyəti ilk növbədə çalışqanlığa böyük əhəmiyyət verir. Uğursuzluq üçün heç bir bəhanə qəbul edilmir. Uşaqlar il ərzində həm məktəbdə, həm də xüsusi müəllimlərdən dərs alır. "Əgər çox çalışsanız, kifayət qədər ağıllı ola bilərsiniz" inancı hakimdir.

Beynəlxalq Tələbə Qiymətləndirmə Proqramının (PISA) təhsil direktoru və İqtisadi Əməkdaşlıq və İnkişaf Təşkilatının (OECD) təhsil məsləhətçisi Andreas Schleicher deyir: "Koreyalılar parlaq gələcəyə sahib olmaq üçün bu çətin dövrü sovuşdurmalıyam deyə düşünür. Bu bir, qısa müddətli çətinlik və uzun müddətli xoşbəxtlik vəziyyətidir". Bu yalnız ailələrin övladlarına təzyiq etməsi deyil. Bu mədəniyyət, ənənəvi olaraq uyğunluğu və nizamı müqəddəs hesab etdiyi üçün digər şagirdlərin təzyiqi də səmərəlilik gözləntilərini artıra bilər. Georgia Universitetinin məktəbəqədər təhsil üzrə professoru Joe Tobin deyir: "Bu cəmiyyət davranışı, erkən uşaqlıq dövrü təhsilində belə özünü göstərir". Digər Asiya ölkələrində olduğu kimi Koreyada da siniflərin sayı olduqca çoxdur. Ancaq Koreyada hədəf, müəllimin sinifə bir cəmiyyət kimi liderlik etməsi və qarşılıqlı əlaqələrin inkişaf etdirilməsidir. Halbuki Amerikada, müəllimlər şagirdlərlə fərdi münasibət yaratmağa üstünlük verdiyi üçün, qarşılıqlı əlaqələrin inkişafı diqqətdən kənarda qala bilir.

"Düşünürəm ki, övladlarımızı öyrətməyin daha yaxşı və ya daha pis yolları olduğu çox açıqdır. Əgər orta Amerika təhsili ilə orta Koreya təhsili arasında seçim etmək məcburiyyətində qalsam, istəmədən də olsa Koreya modelini seçərdim. Reallıq budur ki, müasir dünyada uşaqlar necə öyrənmək, necə çalışmaq və müvəffəqiyyətsizlikdən sonra yola necə davam etmək lazım olduğunu öyrənmək məcburiyyətindədir. Və Koreya modeli tam da bunları öyrədir" deyə "Dünyanın Ən Ağıllı Uşaqları" (The Smartest Kids in the World) kitabının müəllifi Amanda Ripley bildirir.

Finlandiya Modeli: Məktəbdənkənar alternativ, daxili motivasiya


Finlandiyada isə, şagirdlər ciddi və çevik olmağın faydalarını öyrənirlər. Fin modeli, pedaqoqların fikrinə görə utopiyadır. Finlandiyada məktəb cəmiyyətin mərkəzində iştirak edir. Məktəb yalnız təhsil xidməti deyil, ictimai xidmətlər də təqdim edir. Təhsilin məqsədi şəxsiyyət yaratmaqdır.

Fin mədəniyyəti, daxili motivasiyanı və fərdi maraqları qiymətləndirir. Finlandiya təhsil sistemində nisbətən daha qısa və məktəb tərəfindən maliyyələşən məktəbdənkənar fəaliyyətlərlə zənginləşdirilmiş bir məktəb günü keçirilir. Yeganə istisna, məktəblər tərəfindən deyil, şəhər idarəetmə strukturları tərəfindən maliyyələşən idman sahəsidir. Onlar, ən əhəmiyyətli öyrənmənin sinifdən kənarda reallaşdığına inanır. Yuxarı sinif şagirdlərinin aldığı dərslərin 3-də 1-i könüllüdür və ali məktəbə qəbul olmaq üçün hansı imtahana girəcəklərinə belə özləri qərar verir.

Finlandiyalı pedaqoq və yazıçı Pasi Sahlberg'ə görə bütün bunlar, Avropanın təzyiqi və ölkənin tarixi keçmişi arasında sıxışmış vəziyyətdə qalan bu gənclərdə təkbaşına motivasiya, bir işə yaramır: "Finlər Finlandiya xaricində boy göstərə bilməzlər. Bu da insanların təhsili daha ciddi qəbul etməsini təmin edir. Məsələn kimsə bizim danışdığımız komik dili istifadə etmir. Finlandiya iki dillidir və hər şagird həm Fin həm də İsveç dilini öyrənir. Və müvəffəqiyyətli olmaq istəyən hər Finli mütləq başqa bir dil də öyrənməlidir. Bu əsasən İngiliscədir. Bundan əlavə Almanca, Fransızca, Rusca və başqa dilləri də öyrənir. Ən kiçik uşaq belə özlərindən başqa kimsənin Fin dilində danışmadığını anlayır. Əgər həyatda fərqlənmək istəyirlərsə, dil öyrənmək məcburiyyətindədirlər".

Finlandiyalılar ilə Cənubi Koreyalıların ümumi bir ortaq nöqtəsi var: Müəllimlərə və onların akademik uğurlarına göstərilən dərin hörmət. Finlandiyada təhsil proqramı müraciətlərinin yalnız 10-da 1-i qəbul edilir. 1970-ci illərdə müəllim kolleclərinin 80%-nin bağlanmasından sonra yalnız ən yaxşı universitet təhsil proqramları qaldı. Bu da ölkədəki müəllimlərin statusunu yüksəltdi. Finlandiyada müəllimlər ildə 600 saat dərs verir. Qalan vaxtlarını peşə inkişafına, iş yoldaşları, şagirdlər və ailələr ilə görüşməyə ayırırlar.

Nəticə olaraq dünyanın uğurlu təhsil mədəniyyətlərində şagirdlərin müvəffəqiyyətlərinə yalnız ailə, şagird ya da müəllim deyil, əsasən sistem cavabdehdir. Sistemi isə ölkənin mədəniyyəti yaradır.


Mənbə: ideas.ted.com
daha ətraflı...

March 9, 2018

1.6 milyard illik fosilləşmiş oksigen qovuqları


Yuxarıdakı şəkildə, bir zamanlar gənc Yerdə haradasa dayaz bir dənizdə yaşayan kiçik mikroblar tərəfindən yaradılan 1.6 milyard yaşlı fosilləşmiş oksigen qovuqlarını görürük. Qovuq şəkilləri, erkən Yerdə həyat izlərini araşdıran alimlər tərəfindən çəkildi və tədqiq edildi. 

Mikroblar xüsusi maraq doğurur: Onlar yalnız Yer üzündə ilk həyat formaları deyildi. Bu canlılar eyni zamanda planetimizi bitkilər və heyvanlar üçün tolerant mühitə çevirdilər və buna görə də onların fəaliyyəti bu günkü həyat üçün yol açdı.

Bu erkən mikrobların bəziləri, erkən dayaz sularda ortaya çıxmış sianobakteriyalar idi. Onlar fotosintez qabiliyyəti sayəsində oksigen istehsal etdilər və bəzən də oksigen yapışqan mikrob kütləsi daxilində qovuq şəklində qapalı qaldı.

Aşağıdakı şəkildə görülən fosil nümunəsi olduqca yaxşı qorunmuş və 1.6 milyard il sonra bu gün belə müşahidə edilə biləcək formada bir növ həyat imzası olan sənəd xüsusiyyəti daşıyır.

Dr. Therese Sallstedt və Cənubi Danimarka Universitetindən, İsveç Təbiət Tarixi Muzeyindən və Stockholm Universitetindən olan həmkarları, Hindistanda tapılmış fosilləşmiş çöküntü üzərində araşdırmalar apardı və qeyd edilən mikrob yatağında kürəvi oyuqlar formasındakı izləri analiz etdi.

Therese Sallstedt, bu fosilin 1.6 milyard yaşlı sianobakteriya biokütləsindəki oksigen qovuqları olduğunu və oksigen yaratmağı bacaran sianobakteriyaların Yerdəki ilk həyat formaları olduğunu müəyyən etdiklərini ifadə etdi.


Sianobakteriyalar, Yer səthini geriyədönməz şəkildə dəyişdi. Çünki onlar atmosferin oksigenləşməsinə cavabdeh olan canlı qrupu idi. Eyni zamanda, sianobakteriyalar stromatolit adlanan çöküntü strukturlarının da meydana gəlməsinə səbəb olmuşdur və bu strukturlar Yer üzərindəki varlığını hələ də davam etdirir.

Alimlər sianobakteriyaların fosforitlərin dayaz sularda meydana gəlməsi üzərində əvvəl düşünüləndən daha böyük təsirə sahib olduqlarını irəli sürür. Belə görünür ki, bunu irəli sürməkdə də haqsız deyillər. Bu yeni kəşf, ilk ekosistemlərə baxışımıza xüsusi və əhəmiyyətli pəncərə açır. 

Araşdırmanın nəticələri "Geobiology" jurnalında nümayiş olundu.



Mənbə: sciencedaily.com
daha ətraflı...
 
Copyright © 2014 Həyatın Təkamülü • All Rights Reserved.
Distributed By MyBloggerThemes | Design By Templateure
back to top