Genetik oxşarlıq - iki növün və ya növ qrupunun genomlarının (bütün genlərinin cəminin) bir-birlərinə olan oxşarlıq nisbətidir.
Gen oxşarlığından bəhs edərkən, hansı üsulla oxşarlığın müəyyən edildiyini də izah etmək lazımdır. Çünki bir çox fərqli baxımdan oxşarlıq analizi edilə bilər. Məsələn, ən çox istifadə edilən üsullardan biri fərqli növlərin eyni genlərindəki hissələrində olan retrotranspozonların analizinə əsaslanır. Bir digər məşhur üsul müəyyən başlı zülalları kodlaşdıran genləri araşdırmaqdır. Daha geniş tədqiqatlarla məlum olan bütün nukleotidlərin bir-bir analizi də edilə bilər. Amma sonuncu üsul olduqca çətindir və ancaq kompyuter proqramlarıyla müəyyən edilə bilər. Bundan başqa bir zülal kodlaşdırmayan intron hissələr ilə bir zülal istehsalında istifadə edilən ekzon hissələrin müqayisəli analizləri də edilə bilər.
Bu məzmunda, gen oxşarlığından söz düşmüşdürsə, adətən ya homoloji genlərə, ya da müəyyən ədəddəki genlərin nukleotid müqayisələrinə baxıldığını deməyə ehtiyac var. Bütün canlılar ortaq əcdadlara sahib olduqları üçün ortaq genlər daşıyırlar. Fərqli canlılarda eyni vəzifələri boynuna götürən (ancaq eyni nukleotid ardıcıllığına sahib olmaq məcburiyyətində olmayan) bu genlərə homoloji genlər adı verilir. Məsələn, şimpanzelərlə insanlar arasındakı homoloji gen uyğunluğu 99,5%-ə yaxındır. Çünki bu növlərə xüsusiyyətlərini verən zülallar (və dolayısilə genlər) bir-birləriylə funksiya baxımından demək olar ki tamamilə eynidir; lakin nukleotid fərqlilikləri nəticəsində meydana gələn dəyişikliklər növlər arasındakı fərqlilikləri yaratmışdır.
Digər tərəfdən genom analizlərində yalnız genlərin funksiyaları deyil, o genlərin tək-tək nukleotidləri də araşdırılır. Nukleotidləri araşdırmaq daha çətin işdir, amma daha dəqiq nəticələr verir. Məsələn, insanla şimpanze arasında 18.000-dən çox genin (demək olar ki bütün genomu) tək-tək nukleotid ardıcıllığına baxaraq etdiyimiz təhlillərdə, iki növ arasındakı uyğunluğun 98,77% olduğunu görürük. Makaklarla bu oxşarlıq 93,56%, yeni dünya meymunlarıyla 89%, lemurlarla 80%, siçanlarla təxminən 40%-dir. Gördüyünüz kimi nukleotid fərqlilikləri təkamül qohumluğunu daha dəqiq göstərir.
Genom içərisində zülal kodlaşdıran ekzon hissələrində meydana gələn mutasiyalar, əsasən növə zərər verdikləri səbəbindən aradan qaldırılırlar; buna görə ekzonlardaki genetik oxşarlıq daha çoxdur. Amma ümumiyyətlə gen oxunmasını tənzimləyən və zülal sintezi olmayan intro hissələrdəki mutasiyalar (əksəriyyəti neytral olmaqla) daha asan saxlanıla bilər. Bu səbəbdən identik ekzon analizində genom fərqi 25% ikən, eyni bir intronda 60%-ə qədər çata bilər. Təbii ki, təkamül baxımından bir-birindən uzaq olan növlərdə bu fərqlər daha çoxdur. Belə ki, bir yerdən sonra (məsələn ortaq əcdadı 1-2 milyard il əvvəl yaşamış növlərdə) yığılan neytral mutasiyalar səbəbilə iki fərqli genomun intronlarındaki nukleotidləri yan-yana düzmək çox çətinləşir. Buna görə, bütün növlər tərəfindən ortaq olaraq paylaşılan bəzi ekzonlar üzərindən analizlər edilir (bütün növlər tərəfindən müəyyən genlərin paylaşılması da ortaq əcdadın qəti sübutudur).
Qısaca, genom analizləri - nukleotidlərin yan-yana düzülərək müqayisə edilməsidir. Bu analizlər növlər arası qohumluq əlaqəsini və ortaq əcdadları dəqiq şəkildə aşkar edir. Təkamül biologiyasının ən güclü qollarından biri olan Genetika elmi sayəsində, genetikanın bilinmədiyi dövrlərdən qalan bütün hipotezlərimizi test etmək və demək olar ki hamısını təsdiqləmək və bir qismini də düzəltmək imkanına sahibik. Genetik analizlərin də dəqiq şəkildə doğruladığı kimi, bütün növlər ortaq bir əcdaddan təkamülləşmiş və müasir dövrə qədər təkamül prosesi daxilində fərqliləşərək gəlmişdirlər.
Qaynaq:
Nature
Sciencemag
NCBI
daha ətraflı...
New South Wales Universitetindən olan alimlər 30 il əvvəl nəsli kəsilmiş bir heyvanın canlı rüşeymini meydana gətirməyi bacardıqlarını açıqladılar. Bu üsul nəsili kəsilmiş digər canlıları təkrar həyata qaytarmaqda istifadə edilə bilər.
Klonlaşdırılmış qoyun Dolly'də istifadə edilən üsula oxşar şəkildə, 1980-ci illərdə nəsli kəsilən Platypus qurbağasının cansız genetik materialı, DNT-si yaxın bir cins qurbağadan alınan yumurtaya aşılandı. Bir neçə gün sonra isə Platypus qurbağası embrionu ilk dəfə həyata geri dönmüş oldu.
Tədqiqatçı Mike Archer, ilk baxışda yumurtanın hərəkətsiz göründüyünü, ancaq anidən hüceyrələrdən birinin bölünməyə başladığını, sonra ard-arda bir neçə dəfə bölündüyünü izah etdi. Bioloq Michael Mahony:
"Bu texnika ilk dəfə nəsli kəsilən bir növdə müvəffəqiyyət qazandırdı."
Embrion tam inkişaf etməyi bacara bilməmiş olsa da, elm adamlarına görə, bu üsulun, yəni somatik hüceyrə nukleus transferi üsulunun yetkin fərdlər meydana gətirməsi sadəcə vaxt tələb edir. Archer:
"Bu qurbağa növünü əvvəlki kimi tullana bilən vəziyyətə gətirməyi gözləyirik."
İndiyə qədər yaşamayan heyvan növlərini həyata qaytarmaq fantastika hesab edilirdi, inkişaf etdirilən hüceyrə transfer üsulları isə nəsli kəsilmək üzrə olan və uzun illər əvvəl nəsli kəsilmiş növləri həyata qaytarma mövzusunda ümid verir.
Qaynaq: Treehugger
daha ətraflı...
Zülal kodlaşdıran genlərdəki silinmələr və əlavələr çərçivə sürüşdürücü mutasiyalara səbəb ola bilər. DNT 3-lü kodlar halında oxunduğu üçün 1 bazis cütünün silinməsi belə, kodların düzülməsini pozaraq mənasız zülal istehsalına yol açaraq genin funksiyasını pozur. Nadir hallarda baş verən bu mutasiyalar bütün genetik funksiyanı tamamilə silə bilər.
Möhkəm olun və kəmərlərinizi bağlayın: Hamımızın dişlərində mina təbəqəsi var, bunu hamımız bilirik. Mina təbəqəsi olduqca möhkəm təbəqədir və əsas vəzifəsi dişlərimizi xarici faktorlara qarşı qorumaqdır. Lakin, bəzi canlıların dişlərində mina təbəqəsi yoxdur. Müasir növlərə və aralarındakı təkamül əlaqələrinə baxdığımızda, belə nəticə ilə qarşılaşırıq: əgər təkamül nəzəriyyəsi doğrudursa və bütün heyvanlar ortaq əcdaddan gəlirsə, mina təbəqəsi olmayan heyvanların da əcdadlarında mina təbəqələri olmalıdır, çünki ən qədim dövrlərə aid növlərdə də bu təbəqəyə rast gəlinir. Bu səbəbdən, təkamül nəzəriyyəsinə görə bu mina təbəqəsi sonradan itirilmiş olmalıdır.
Bu hipotezi elmi olaraq test edək. Mina təbəqəsini yaradan başlıca zülalın adı enamelin zülalıdır. Bəzi balinalar, zirehlilər və qarışqayeyənlərin dişlərində mina təbəqəsi yoxdur və bu canlılar enamelin zülalını istehsal edə bilmirlər. Əgər canlılar ortaq əcdaddan gəldisə və mina təbəqəsi olmayan canlılar təkamül müddəti içərisində bu təbəqəni itirdilərsə, ''enamelin zülalı istehsal etməyən'' canlılarda funksiyasını itirmiş enamelin genləri olmalıdır. Çünki genlər anidən itə bilməzlər, əvvəlcə funksiyasız hala gələrlər, ardından vəziyyətə bağlı olaraq yox ola bilərlər.
Alimlər bir çox canlıların DNT-sini yaxşıca araşdırdılar və bütün məməlilərin enamelin zülalı kodlaşdıran ENAM geninə sahib olduğunu təsdiqlədilər. Enamelin zülalı istehsal etməyən zirehlilərdə funksiyası pozulmuş ENAM geni tapılmışdı. Aparılan tədqiqatlar nəticəsində gen üzərində təsiri olmuş çərçivə sürüşdürücü mutasiyalara rast gəlindi. Çərçivə sürüşdürücü mutasiyalar bu genləri əvvəllər pozmuşdu. Yəni bu canlılar ENAM geninə sahib olduqları halda, yığılan zərərli mutasiyalarla bu zülalı istehsal edə bilmirdilər. Buna görə də dişlərinin minası yox idi.
İndi isə daha möhkəm durun. Bəzi canlıların ENAM genlərinin, eyni nöqtədə meydana gələn çərçivə sürüşdürücü mutasiyalar səbəbindən pozulduğu məlum oldu. Çərçivə sürüşdürücü mutasiyalar olduqca nadir hallarda baş verir. Bir neçə canlının eyni geni, eyni nöqtədəki mutasiyalarla bir-birindən tamamilə ayrı olaraq pozulmuş ola bilməz, bu, riyazi olaraq çox aşağı ehtimaldır. Bu səbəbdən bu mutasiyalar təkamül müddətindəki ortaq əcdadlarda meydana gəlmiş və növlərə ötürülmüş olmalıdır. Məsələn, Manis pentadactyla və Manis tricuspis növlərinin ENAM geninin 1362-ci nukleotidində silinmə mutasiyası var. Bu mutasiya zülal istehsalını pozmuşdur. Digər heç bir canlı növündə bu mövqedə silinmə yoxdur. Bu silinmə, Manis növlərinin ortaq əcdadlarından qalmışdır və bu vəziyyət başqa heç cür izah oluna bilməz.
Bunun kimi ortaq paylaşılan silinmə mutasiyalara daha çox növdə rast gəlinir. Oxşar gen eyni səhv nəticəsində pozulmuşdur. Enamelin zülalını sintez edə bilməyən bu canlıların da ENAM geninə sahib olması, pozucu mutasiyaların tək-tək göstərilə bilməsi və bəzi mutasiyaların ortaq olması yalnız və yalnız təkamülə işarə edir.
Qaynaq: PLoS Genetics
daha ətraflı...
Şəkildə gördüyünüz Heliconius cydno və Heliconiu pachinus kepənəkləridir. Çikaqo Universitetindən olan Marcus Kronforst tərəfindən çəkilmişdir.
Yeni növləri təkamülə təşviq etmək sadəcə bir neçə genetik dəyişikliklə mümkün ola bilər. Təkamülün yaratdığı fərqliliklər əgər meydana gəlsə, çox sürətli şəkildə inkişaf edəcək və genetik olaraq tamamilə təcrid edilmiş növlərə səbəb olacaq.
Yeni bir tədqiqatın başında duran təkamülçü assistent prof. Marcus Kronforst deyir:
"Növyaranma təkamülün ən fundamental proseslərindən biridir, amma bir növün ikiyə ayrıldığında genom quruluşunun necə dəyişməsi cavabını tam bilmədiyimiz sualdır."
Meydana gələn genetik fərqliliklər növyranma prosesində kritik rol oynayır. Kronforst və həmkarları, son mərhələdə bir-birindən ayrılmış 2 yaxın qohum kəpənək növlərinin (Heliconius cydno və Heliconius pachinus) genomlarını analiz etdilər. Oxşar ekoloji həyat şərtlərini işğal etdikləri və hibridləşmənin baş verə bilməsi səbəbindən bu kəpənək növləri az miqdarda da olsa genetik dəyişikliklərə uğrayırlar.
Tədqiqatçılar bu nizamlı gen axışının növyaranma üçün əhəmiyyətli olmayan genetik variantları dayandırdığını gördülər və bu onlara təbii seçmədən təsirlənmiş açar genetik sahələrin təyin olunmasına imkan yaradır. Kəşf etdikləri kəpənək növlərinin genomlarında yalnız 12 kiçik hissələr bir-birindən fərqli idi, digər hissələr isə tamamilə eyni idi. Bunların 8-i cütləşmə və təbii seçmə təzyiqi səbəbiylə, həmçinin yem olmaqdan qorunmaq üçün olduqca əhəmiyyətli olan qanad rəngini kodlaşdırırdı. Digər 4 hissəyə isə hələ tərif verilməmişdi.
"Genomun digər hissələrinin irəli və geri yer dəyişməsinə məruz qalmalarına baxmayaraq, bu 12 hissə onların yaşadığı mühitdə daha funksionaldır və beləcə gen hovuzları arasındakı hərəkət aradan qaldırılır", - Kronforst belə izah edir.
Tədqiqatçı qrup eyni zamanda bu 2 növün genomlarını yaxın qohum olan, amma təkamül müddətində daha çox yox olmağa məruz qalan digər bir növlə müqayisə etdi. Nəticədə genetik ayrışmanın baş verdiyini göstərən yüzlərlə genomik dəyişiklik tapıldı. Kronforst açıqlamasında bunları dedi:
"Apardığımız işlər bəzi üstünlük təmin edən mutasiyaların təbii seçmə ilə gen axışı arasında meydana gələn və genom quruluşunda sürətli dəyişiklikləri gətirə biləcək "kəndir çəkmə yarışına" səbəb olmaq üçün yetərli olduğunu sübut etdi."
Populyasiyalar hələ təmas halında olsalar və yeni döllər meydana gətirsələr də yeni növlərin təkamülü göründüyü qədər çətin olmaya bilər. Kronforst və həmkarları növyaranma prosesində əhəmiyyətli funksiyaya sahib olan 4 fərqli genom sahələrini təsvir etmək üçün plan hazırlayırlar. Eyni zamanda növlərin niyə tropik sahələrdə yayılmış şəkildə meydana gəldiklərini araşdırırlar.
Kronforst deyir:
"Təbii seçmənin populyasiyaları fərqli istiqamətlərə doğru aparmasıyla meydana gələn növyaranmanın digər orqanizmlərin təkamülündə əhəmiyyətli yer alması ehtimallar arasındadır və bunun ortaq proses olub-olmadığı müşahidə ediləcək."
Qaynaq: phys.org
daha ətraflı...
Yale və Harvard Universitetlərindən olan tədqiqatçılar bakteriyanın bütöv genomunu başdan axıra qədər yenidən kodlaşdırdılar və onu viruslara qarşı daha müqavimətli şəkildə nizamladılar. Bu, gələcəkdə yenidən edilə biləcək kodlaşdırmaların potensial gücünü göstərən ən ciddi nümunələrdən biri oldu. 18 Oktyabr 2013 tarixində Science jurnalında dərc edilən məqalənin müəlliflərindən olan, Yale Universiteti molekulyar biologiya mütəxəssisi prof. Farren Isaacs bunları deyir:
"Bu, genetik kodu kökdən dəyişdirən ilk təcrübədir. Bir orqanizmi yeni genetik kodla yenidən yaratmaq, bioloji funksiyaların üfüqünü güclü istiqamətlərdə genişləndirməyimizi təmin etdi."
Genetik baxımdan yenidən kodlaşdırılaraq yaradılmış bir orqanizm gələcəkdə təbiəti yenidən yaratmağımızın və yeni zülal formaları yaradaraq onları çox müxtəlif məqsədlərlə istifadə etməyimizin mümkün ola biləcəyini göstərir: xəstəliklərə qarşı mübarizədən tutmuş yeni vəsait növlərinin yaradılmasına qədər.
Prof. Isaacs və Harvard Universiteti Tibb sahəsindən olan prof. George Church tərəfindən aparılan bu tədqiqat, sintetik biologiya sahəsində aparılan və illərdir davam edən tədqiqatların nəticəsidir. Sintetik biologiyanın əsas məqsədlərindən biri təbiətdəki bioloji sistemləri yenidən hazırlayaraq faydalı işlər üçün istifadə etməkdir.
Bu işdə tədqiqatçılar biologiyanın əsas qanunlarını dəyişdirdilər.
Zülallar DNT tərəfindən kodlaşdırılırlar, 20 amin turşusundan meydana gəlirlər və hüceyrə içərisində bir çox əhəmiyyətli funksiyanı yerinə yetirirlər. Amin turşuları üçlü kodlar halında, DNT-dəki nükleotidlərin meydana gətirdiyi məlumatla hazırlanır. Üç nükleotiddən ibarət olan bu üç hərf "kodon" adlandırılır və həyatın genetik əlifbasını meydana gətirir.
Yale Universitetindən olan prof. Isaacs və Jesse Rinheart ilə Harvard Universitetindən olan digər tədqiqatçılar təbiətin apardığı işi genişlədərək var olan kodonları genom boyunca dəyişdirib, ardından tamamilə yeni hərflər əlavə edərək təbiətdə olmayan amin turşularını yaradıb yoxsa yarada bilməyəcəklərini öyrənməyə çalışdılar. Bu tədqiqat bir orqanizmin genetik kodunun tamamilə dəyişdirildiyi ilk araşdırma olma xüsusiyyətini daşıyır.
Bu yeni tədqiqatda alimlər E. coli bakteriyasının kodonlarını dəyişdirdilər və onun zülal sintezini dayandıran təbii dayandırma işarəsini aradan qaldırdılar. Bu şəkildə yaradılan yeni genom virusların bakteriyalara qarışmaq üçün istifadə etdikləri təbii zülalların sintezinə mane olaraq, bakteriyaları viruslara qarşı daha müqavimətli hala gətirdi. Tədqiqatçılar daha sonra dayandırma kodonunu başqa amin turşularını kodlaşdıran kodlara çevirərək, bu şəkildə yavaş-yavaş genom meydana gətirdilər.
Bu tədqiqat sayəsində yenidən kodlaşdırılan bakteriya bir çox "ekzotik" zülalı və polimerləri bioloji olaraq istehsal edə bildi. Yeni tapıntı yeni materialların, nanostrukturların, dərmanların yaradılmasında istifadə edilə bilər. Prof. Isaacs açıqlamasında belə dedi:
"Genetik kod universal olduğu üçün, digər orqanizmlərin də genlərini yenidən kodlaşdırmaq mümkün olacaq. Bunun biotexnologiya sənayesi üzərində inanılmaz dərəcədə böyük bir təsiri olacaq və yeni tədqiqat sahələri və imkanları yaradacaq."
Qaynaq: YaleNews
daha ətraflı...
Cənubi Koreyanın Genom İnstitutu və BGI başçılığındaki elmi qrup 9 yaşındakı bir erkək Sibir pələnginin (Panthera tigris altaica) ilk dəfə bütöv genom xəritəsini hazırlamış və onu ağ Benqal pələngi, aslan və qar leopardı daxil olmaqla digər böyük pişikkimilərin genomları ilə müqayisə etmişdir.
Tədqiqatın nəticələri məşhur elmi jurnal olan Nature Genetics'də 17 sentyabr tarixində onlayn yayımlandı.Tədqiqatçılar Sibir pələnginin (Amur pələngi adıyla da
məşhurdur) BGI'nin inkişaf etdirdiyi "SOAPdenovo" adlı xüsusi bir proqram vasitəsilə bütün genom quruluşunu sıralayaraq bir xəritədə topladılar. Nəticədə Sibir pələnginin genomunda 20,226 ədəd zülal kodlaşdıran gen və 2,935 ədəd RNT kodlaşdıran gen olduğu aydın oldu. Qoxu qəbuledici həssaslığı, amin turşusu daşıma və digər metabolik fəaliyyətlərlə əlaqədar genlər digər böyük pişik növlərinin gen quruluşuyla müqayisə edildikdə yüzdə 95% nisbətində uyğunluq olduğu məlum oldu.
Tədqiqatçılar yeni nəsil sıralama texnologiyası istifadə edərək Sibir pələngi ilə birlikdə Benqal pələngi, Afrika aslanı , bəbir , pantera və digər yerli böyük pişiklərin genomlarını müqayisə edərək genlər arasındakı uyğunluğu da müəyyən etdilər. Bu test nəticəsində Sibir pələnginin amin turşusu metabolizminin digər pişik növlərindən fərqli olduğu, ətlə qidalanma vərdişlərinin isə fərqli yollarla təkamülləşdiyi aydın oldu. Həmçinin tədqiqatda pişik növlərinin əzələ güclərini, enerji istehsalı metabolizmini, eşitmə sinirləri və qoxu reseptorlarını idarə edən genlərin pələng növlərində digərlərilə müqayisədə daha çox inkişaf etmiş olduğu və digər pişik növlərinə görə daha sürətli təkamül keçirdikləri elm dünyasına məlum oldu.
Qaynaq: ScienceDaily , Nature
daha ətraflı...
ABŞ-ın Maryland ərazisində Xərçəng İnstitutundan olan elm adamları hər hüceyrəsində insan xromosomu olan bir siçan yaratmağı bacardıqlarını açıqladılar. Bu inkişafın gələcəkdə genetik xəstəliklərin müalicəsində istifadə edilə biləcəyi məlum oldu.
Tədqiqatlarda istifadə olunan insan xromosomlarının laboratoriya mühitində kimyəvi quruluş daşları istifadə edilərək yaradıldığı bildirilərkən, əldə edilən nəticələrin sintetik biologiya sahəsində əhəmiyyətli inkişaflara səbəb olması gözlənilir.
İnsan xromosomuna sahib olan siçanı yaradan qrupdan olan Natalay Kourpina, "Sintetik insan xromosomu yaratmaqdaki məqsədimiz insan hüceyrələrinə gen köçürmək üçün bir üsul tapmaq və insan hüceyrələrində genlərin necə işlədiyini araşdırmaqdır. Gələcəkdə bu şəkildə əldə etdiyimiz məlumatları irsi genetik xəstəliklərin müalicəsini mümkün edəcək bir gen müalicəsi inkişaf etdirməkdə istifadə edə bilərik" dedi.
Prof. Kourpina sintetik insan xromosomunun "xromosom 47" olaraq adlandırıldığını, çünki insanlarda təbii olaraq 46 xromosom olduğunu açıqladı. Kourpina sintetik biologiyanın ən müvəffəqiyyətli istiqamətinin xromosom 47'nin geri qalan xromosomlara təsirinin olduğunu söylədi.
Sintetik biologiya xaricindəki genetik müalicələrdə insan genomuna kənardan genlər əlavə olunur. Prof. Kourpina "Əvvəlki genetik müalicələrdə viruslarla genoma əlavə olunan yeni genlər problem yaradırdı. Lakin sintetik gen müalicəsində əlavə edilən xromosom digər genlərlə problemli təsirlərə girmir" deyə açıqlama verdi.
İnsan xromosomu daşıyan siçan yaratma xəbəri, İngitərə hökumətinin bir çox sintetik biologiya araşdırmalarına 60 milyon sterlinq vəsait ayıracağını açıqadığının ardından yayıldı. Dövlətdən kömək alacaq layihələr arasında 16 fərqli xromosomu laboratoriya mühitində sintetik olaraq yaradacaq dünyanın ilk sintetik orqanizmini yaratma layihəsi də var.
İnsan istehsalı olacaq sintetik mayanın gələcəkdə antibiotiklər və peyvəndlər kimi yeni bioloji materiallar yaratmaq üçün bir platforma meydana gətirə biləcəyi bildirilərkən, sintetik insan xromosomları sayəsində xəstə toxuma və orqanlara sağlam genlərin köçürülməsi fikri də açıqlandı.
Qaynaq: biyomuhendislik
daha ətraflı...
NASA, DNT-nin hissəciklərinin, yəni həyatın hissəciklərinin kosmosda meydana gəlmiş ola biləcəyini göstərən yeni dəlillər tapdı. Sübut, Yerdə həyatın meydana gəlməsini təmin edən hissəciklərin ilk olaraq kosmosda meydana gəlmiş ola biləcəyini göstərir. Tədqiqatı aparan NASA mütəxəssisləri, üzərində DNT elementləri olan bəzi meteoritlərin bu komponentləri kosmosdan gətirdiyini düşünür.
Bu, NASA-nın eyni mövzudakı yeganə tədqiqatı deyil. Goddard Kosmos Uçuş Mərkəzi mütəxəssisləri, buna bənzər işlərin 1960-cı ildən bəri aparıldığını xatırladır. Ancaq, tədqiqatçılar daha əvvəl meteoritlərdə tapılan DNT hissəciklərinin kosmosdamı, yoxsa sonradan Yerdəki həyat formalarındanmı meydana gəldiklərindən əmin ola bilmirdilər. NASA mütəxəssisi Michael Callahan, "Bu hissəciklərin əslində ilk olaraq kosmosda meydana gəldiyinə dair əlimizdə ilk dəfə dəlil var" dedi.
Alimlər daha əvvəl asteroid və kometalarda həyat meydana gətirmə bacarığına malik olan kimyəvi maddələr olduğuna dair fərqli dəlillər əldə etmişdi. Məsələn, Wild 2 adlı kometada canlıların əhəmiyyətli bir parçası hesab olunan zülalları meydana gətirən bəzi amin turşularının mövcudluğu müəyyən olunmuşdu.
NASA-nın internet saytında yer alan xəbərə görə Antartikadan gətirilən meteoritlərdə DNT-nin nukleobaz olaraq adlandırılan parçasını meydana gətirən adenin və guanin'lərə rast gəlindi. Mütəxəssislər bu komponentlərin Yer üzündə formalaşmış ola bilməyəcəyini iddia edirlər, çünki həmin komponentlərə bizim planetdə bu halda rast gəlinmir. Bütün bu tapıntılar "həyatın" bizim planetdə yox, kosmosda formalaşıb sonradan bizim planetə düşdüyünü göstərir. Mütəxəssislər, meteoritlər üzərində yer üzünə dəydikdən sonra parçalara ayrılan DNT hissəciklərinin daha sonra həyatı meydana gətirən DNT bloklarına çevrildiyini hesab edirlər. Araşdırma, Proceedings of the National Academy of Sciences jurnalında nəşr olundu.
Qaynaq: NASA
daha ətraflı...
Almaniya Leipzig'dəki Max Planck Təkamül Antropologiyası Universitetindən olan elm adamları cənub Sibirdə 2010-cu ildə tapılan Neandertala aid bir ayaq barmağı sümüyünü istifadə edərək insanın var olmuş ən yaxın qohumu hesab olunan Neandertallara aid genomun 50 qatını başdan sona sıraladı. 1.79 gigabayt sahə örtən genomun 99.9 %'lik qismi insanın gen düzülüşünü təkrar edir. Mitoxondrial DNT və nüvə DNT-si üzərində aparılan araşdırmalardan isə, müasir insan olaraq bilinən biz Homo sapiens növündən qohumlarımıza 1%'lik bir gen ötürülməsi olduğu görülür. Bu da insanlar ilə Neandertalların qarşılaşaraq çütləşdikləri fikrini yenidən təsdiqləyir.
Baş tədqiqatçı Svante Pääbo mövzuyla əlaqədar bunları söyləyir: "Neandertal genomu, bu gün yolda gedən hər hansı bir müasir insanınkı qədər əskiksiz şəkildə ortaya qoyuldu."
Elm adamları hazırda bu yeni genom sıralamasını əllərindəki hissə-hissə olan genomlar ilə müqayisə edirlər. Hissələrdən biri keçən il nəşr olunan Denisova genomuna aiddir. Fotoşəkildə Neandertallar, Denisovalar və müasir insanların təkamül ağacı dəqiq bir şəkildə ortaya qoyulmuşdur.
Pääbo: "Neandertal və Denisovaların keçmişi və müasir insanın ayrıldığı nöqtədən etibarən olan genetik dəyişikliklər haqqında əhəmiyyətli məlumatlar əldə edəcəyik."
Qaynaqlar: Sciencemag , Theverge
daha ətraflı...
