Astrofizik Stephen Hawking'in həyatı haqda hazırlanan sənədli filmin premyerası İngiltərədə keçirildi. Ardından kameraların qarşısına çıxan Hawking, ölümsüzlüyün mümkün olduğunu, amma bu günki imkanların bunu reallaşdırmaq üçün qeyri-kafi olduğunu bildirdi.
21 yaşında motor-neyron paraliçi diaqnozu qoyulan və yalnız daha 3 il ömür verilən Hawking, ''Bütün həyatımı erkən ölüm təhdidi altında keçirdim, ümumiyyətlə zamanı boşa xərcləməkdən nifrət edirəm'' dedi.
Yazıları səsə çevirən kompyuter sayəsində danışan Stephen Hawking'dən, insan şüurunun öldükdən sonra mövcud olmağı davam etdirib-etdirə bilməyəcəyi soruşuldu. Hawking bu sualı belə cavabladı:
"Məncə beyin kompyuter kimi bir proqramdır. Bu səbəbdən nəzəri olaraq beyni kompyuterə köçürmək mümkündür. Bu sayədə bədən öldükdən sonra da bir həyat forması yaradıla bilər. Amma bu günki imkanlarla bunu reallaşdırmaq qeyri-mümkündür."
Həyat enerjisinin yumor hissinə borclu olduğunu deyən astrofizikdən etiraf da gəldi. "Bir super qəhrəman olmağı seçəcək olsam, Superman olardım. Superman'də məndə olmayan hər şey var" deyən Hawking, həyatının digər insanlara ilham mənbəyi olmasını ümid etdiyini dilə gətirdi.
Qaynaq: MedicalDaily
daha ətraflı...
Amazonun gizli tropik meşələrində son dörd il ərzində pişik kimi mırıldayan bir meymun növü də daxil olmaqla cəmi 441 yeni növ kəşf edildi.
WWF'ə görə 2010-2013 illər ərzində tapılan növlər arasında alov naxışlı kərtənkələ, baş barmaq böyüklüyündə qurbağa, vegetarian piranya, parlaq rəngli ilan, çəhrayı rəngli orxideya var.
Bir qrup elm adamı tərəfindən kəşf edilmiş növlər arasında 258 bitki, 84 balıq, 58 amfibiya, 22 sürünən, 18 quş və bir məməli növü var. WWF'dən olan Claudio Maretti açıqlamasında belə dedi:
"Bu növlər, qorumağımız lazım olan təbii irsi meydana gətirir. Onların evini, Amazon meşələrini qorumalıyıq."
Tapılan növlər arasında bunlar daha çox marağa səbəb oldu.
- Alov naxışlı kərtənkələ: Bu yaraşıqlı kərtənkələ Amazon meşələrinin Kolumbiya sərhədlərində yerləşən hissəsində kəşf edildi. Tapılması çətin bir növ olan Cercosaure hypnoides, yumurtalar yığıldığından bəri təbiətdə görünmədi.
- Baş barmaq böyüklüyündə qurbağa: Bu amfibik canlının nəslinin onsuz da təhlükədə olduğu hesab edilir. Əslində, növün latınca adı olan Allobates amissibilis "itə bilən" mənasını verir. Allobates amissibilis, Fransız Qayanasında tapılan üçüncü Allobates növüdür.
- Vegetarian piranya: Bu yeni piranya növü olan Tometes camunani, 50 santimetr uzunluğa və 9 kiloqram ağırlığa sahibdir. Növün qida rasionunda qayalıqlar arasında yetişən su bitkiləri yer alır.
- Parlaq rəngli ilan: Fransız Qayanasının dağlarında tapılan bu parlaq rəngli ilan növünə Arhur C. Doyle'un "İtkin Dünya" romanındaki professor George Edward Challenger'ə xitabən Chironius challenger adı verildi.
- Çəhrayı orxideya: Bir çox yeni orxideya növünün arasındakı Sobralia imavieirae, Roraimadaki alimlər tərəfindən Braziliya Amazonunda tapıldı.
- Caqueta Titi meymunu: Bu yeni növ olan Callicebus caquetensis, Amazon meşələrində yaşayan 20 Titi meymunu növündən biridir. Balaları maraqlı xüsusiyyətə sahibdir. Elm adamı Tomas Defler'ın dediyinə görə bala meymunlar özlərini yaxşı hiss etdiklərində "mırıldayırlar".
Bu növlərin çoxunun yalnız Amazona xas olduğu hesab edilir, bu da, tropik meşələrin məhvinin bu növlərin də məhvinə səbəb olacağı fikrini ağıllara gətirir. Claudio Maretti:
"Yeni növlərlə əlaqədar yığılan və yenilənən məlumatlar göstərir ki, Amazonun insanlıq üçün böyük mənası var. Amazonu araşdırmalı, anlamalı və qorumalıyıq. Bu ekosistemin gördüyü zərərlər bioloji müxtəlifliyə və ərazi insanlarına və iqtisadiyyatına verdiyi töhfəyə mənfi təsir edir. Bu təbii irsin yox olmasına icazə verə bilmərik."
Qaynaq: ScienceDaily
daha ətraflı...
Canlıların cansız maddələrdən, bir sıra kimyəvi reaksiyalar nəticəsində necə yarandığı hələ də sirr olaraq qalır. Hər nə qədər Yerin ilkin şərtlərində mövcud olan kimyəvi maddələrin nələr olduğundan əmin ola bilməsək də, bu gün mövcud olan biomolekulları araşdıra və 3 milyard il əvvəl nə baş verdiyini təxmin edə bilərik.
İndi isə alimlər, həyatın necə başlamış ola biləcəyini göstərməyə istiqamətli yeni bir biomolekulyar təcrübəyə əl atdılar. Bu gün yaşayan hüceyrələrdəki molekulyar maşınların öz başlarına bir iş etmədiklərini gördülər. Amma bir növ membrana meydana gətirən yağlı kimyəvi məhlulu işin içinə daxil etdikdə, kimyəvi maddələrin girdiyi reaksiyalar həyatın başlanğıcı üçün lazımlı olan, olduqca diqqətə çarpan kimyəvi reaksiyaya olduqca yaxınlaşdı.
Bu cür öz-özünü təşkil etmə həqiqətən təsir edici haldır və bunun necə baş verdiyini anlamaq, Yerdə və həyat ola biləcək digər planetlərdə canlılığın necə başladığını anlamağımıza açar ola bilər.
1987-ci ildə kimya üzrə Nobel mükafatı, kompleks molekulların çox həssas reaksiyaya girə bildiyinin təsdiq edilməsinə görə verilmişdi. Bu molekulların davranışlarından birinə "öz-özünü təşkil etmə" adını veririk və bu, kimyəvi maddələrin üzərlərinə düşən çox sayda qüvvənin təsiriylə bir araya gəlmələri və daha mürəkkəb işləri edə bilən molekulyar maşınlar istehsal etmələri mənasını verir. Hər bir hüceyrə bu maşınlarla doludur.
Roma Tre Universitetindən olan Pasquale Stano və həmkarları bu məlumatı istifadə edərək həyatın başlanğıcını araşdırmağa çalışdılar. İşləri sadələşdirmək üçün zülalları yaradan bir sistemi ələ aldılar. Bu sistem DNT-ni təşkil edən 83 molekuldan meydana gəlirdi və yaşıl fluoressens zülal (YFP) adı verilən xüsusi bir zülalı istehsal etmək üçün proqramlaşdırılmışdı.
Əgər molekullar bir-birlərinə təsir edə biləcək qədər yaxındırsa, yalnız bu vəziyyətdə bu sistem istehsal edə bilir. Sistem su ilə seyrəldilsə, reaksiya da baş verməz. Müasir hüceyrələrin içlərinin çox dar plakalardan meydana gəlməsinin bir səbəbi də budur: həyatın kimyəvi mənşəyinin işini davam etdirə bilməsi...
Bu molekulyar sıxlığı təzədən yarada bilmək üçün Steno, POPC adı verilən bir kimyəvi məhlulu sistemə qatdı və bu sayədə sistemi seyrəltməyə nail oldu. POPC kimi yağlı molekullar su ilə qarışmırlar və su içərisinə oturduqlarında avtomatik olaraq liposomalar adı verilən strukturları meydana gətirirlər. Liposomaların müasir canlıların hüceyrə membralarına olduqca oxşar quruluşu var və ümumiyyətlə hüceyrələrin təkamülünü araşdırmaq üçün istifadə edilir.
Stano'nun Angewandte Chemie adlı jurnalda dərc etdiyi məqaləsinə görə, bu liposomaların bir çoxu bəzi molekulları içində saxlayaraq yeni sistemlər meydana gətirmələrini təmin edir. Lakin maraqlısı budur ki, bu şəkildə hər 1.000 liposomadan 5-də bir zülalı istehsal etmək üçün lazım olan 83 molekulun hamısı iştirak edir. Bu liposomalarda çox miqdarda YFP yaradılmışdır və mikroskop altında yaşıl parıltıları müşahidə edilə bilər.
Kompyuterlə aparılan hesablamalar, bu 1.000 liposomadan 5-in 83 molekulu birdən saxlama ehtimalının praktiki olaraq sıfıra bərabər olduğunu göstərdi. Hətta tək bir liposomanın bu 83 molekulu birdən saxlaması ehtimalı da sıfırdır. Amma liposomaların bu molekulları saxlayaraq YFP istehsal edə biləcək zülalların yarana bilməsi həqiqəti, olduqca qeyri-adi bir hadisənin meydana gəldiyini göstərir.
Stano və həmkarları buna səbəbin nə olduğunu hələlik bilmirlər. Səbəb, əlimizdəki statistik sistemlərin bu təsadüfi müddəti tam modelləşdirə bilməməsi ola bilər və daha yaxşı bir modellə bu proses daha doğru şəkildə hesablana bilər. Bir digər səbəb, bu cür öz-özünü təşkilatlandırmanı bacaran molekulların olduqca təkamülləşmiş olmaları və bu səbəblə bu müddəti reallaşdırmaları ola bilər. Növbəti əhəmiyyətli addım, oxşar, amma daha az mürəkkəb olan sistemlərin də bu xüsusiyyəti təkrar edib-edə bilməyəcəyini göstərməkdir.
Stano'nun bu əhəmiyyətli təcrübəsi, hüceyrələrdəki molekulyar mexanizmlərin meydana gəlməsini təmin edən öz-özünü təşkil etmə prosesinin qaçılmaz və mütləq reallaşan bir fiziki proses olduğunu ilk dəfə göstərən təcrübə oldu. Öz-özünü təşkil etmə prosesinin necə baş verdiyini anlamaq, həyatın cansız maddələrdən necə başlanğıc aldığını anlamaq yolundakı ən böyük addımı atmağımızı təmin edəcək.
Qaynaq: The Conversation
daha ətraflı...
Keniyada bir çox tarixi fosilləri aşkar edən antropoloqlar, Şərqi Afrikada yaşamış olan əcdadlarımızın xüsusilə antilop beyninə düşkün olduğunu aydınlaşdırdılar.
ABŞ-ın Baylor Universitetindən olan tədqiqatçı Joseph Ferraro və həmkarları, ilk insanların leşlərlə qidalandığını təsdiq etdilər.
PLoS ONE jurnalında dərc olunan tədqiqata görə, antropoloqlar apardıqları qazıntı işlərində üç qrup halında basdırılmış fosillər tapdılar. Fosillər, müasir insanın əcdadlarından olan Homo erectus'un necə ovlandığı və ovunu necə dəyərləndirdiyi haqqında əhəmiyyətli məlumatlar təmin etdi.
Yeni tədqiqat, ovlarının beyinlərini yeyən Homo erectus'un, beyindəki yağlı hissə sayəsində kafi enerji yığdığını və bir sonrakı günün ovu üçün əlavə enerji əldə etdiyini göstərdi. Bu tədqiqat müxtəlif ov alətlərinin izlərini saxlayan heyvan fosillərinin tapıldığı daha əvvəlki tədqiqatlarla da uyğundur.
Nəticələr, ilk insanların bacarıqlı ovçular və ətə düşkün olduqlarını təsdiq etdi.
Science-ın verdiyi xəbərə görə, qazıntıların aparıldığı bölgədə 2 milyon il əvvəl yaşamış olan insanlar, ovlarını tutduqdan sonra Kanjera bölgəsindəki evlərinə daşıyırdı. Antropoloqlar bu bölgədə, üzərlərində sadə daş alətləri izlərini saxlayan antilop və ceyran sümükləri tapdılar.
Tapıntılar, heyvanların parçalara ayrıldığını və daha çox ətli olan hissələrinin ilk olaraq kəsildiyini göstərdi. Qurbanların ətinin bişirilmədən yeyildiyini təsdiqləyən tədqiqatçılar, bəzi sümüklərdə də aslan dişlərinə rast gəldilər. Bu tapıntı, bəzi ovların aslanlar tərəfindən oğurlanmış olduğuna və ya daha sonra insanların əlinə keçdiyinə dair məlumatlar verə bilər.
Qazıntı sahəsində tapılan yüzlərlə kəllə və alt çənə sümüklərinin digər sümüklərlə müqayisədə daha çox olması, Homo erectus'un qurbanın pendirvari beyninə nə qədər düşkün olduğunu göstərdi. Ferraro açıqlamasında belə dedi:
"Bu vəziyyət iştahdan çox, yırtıcı heyvanların buraxdıqları leşlərlə qidalanmadan qaynaqlanır."
Tədqiqatçılar, ilk insanların yırtıcı heyvanları izlədikləri, daha sonra yırtıcıların ovlarıyla işlərini qurtardıqdan sonra geriyə qalan leşi yedikləri qənaətindədirlər. Yırtıcı heyvanların yemədikləri beyinlə ilk insanlar qidalanmalı olurdular. Beləcə illər ərzində Homo erectus beyin düşgünü növə çevrilmiş oldu.
Alimlər, tədqiqatın bir sonrakı mərhələsində Homo erectus'un ov etmə-leş yığma nisbətini aydınlaşdırmaq istəyirlər.
Bu yeni tapıntılar insanların həyatda qalmasını təmin edən və müasir insana ötürülən xüsusiyyətlər haqqında yeni ipucları təqdim edə bilər.
Qaynaq: RedOrbit , ScienceNews
daha ətraflı...
Yeni tədqiqatın nəticələrinə görə Samanyolu qalaktikasında Yer böyüklüyündə və həyat üçün əlverişli olan 8,8 milyard planet ola bilər.
Proceedings of the National Academy of Sciences jurnalında dərc olunan yeni bir tədqiqata görə, genişliyi 100-200 min işıq ili olan Samanyolu qalaktikasında Yerdən başqa həyat üçün uyğun digər planetlərinin sayı 8,8 milyarddır.
Tədqiqatda iştirak edən Kaliforniya Universitetindən olan Geoff Marcy, bir sonrakı addımda kosmosa buraxılacaq güclü teleskoplarla bu planetlərin atmosferlərini araşdıracaqlarını, beləcə həyata əlverişli olduğu hesab edilən planetlərin bu fikrə nə qədər uyğun olduğunu öyrənəcəklərini bildirdi. Marcy, ələ keçən son tapıntının əhəmiyyətli bir sualı da yenidən ağıllara gətirdiyini dedi:
"Əgər tək deyiliksə, niyə Samanyolunda digər inkişaf etmiş sivilizasiyalardan səs çıxmır?"
NASA-nın "planet ovçusu" kimi tanınan Kepler teleskopunun dörd il ərzində əldə etdiyi məlumatlara görə, Samanyolu qalaktikasında hər 5 ulduzdan 1-i Günəşə oxşayır və orbitlərində Yer bənzəri, maye halda suyun mövcudluğunu dəstəkləyən planet saxlayır.
Keplərin bu günə qədər 42.000 ulduz araşdırdığını açıqlayan alimlər, yüz milyardlarla ulduzu olan Samanyolu qalaktikasında həyata əlverişli olan planetlərin sayını müəyyən etməyə çalışdılar. Astronomlar, hesablamalara əsaslanan araşdırmalarında Yerə oxşar planetə sahib olan ulduz faizini yüzdə 22 olaraq təyin etdilər.
Kepler tədqiqatında yer alan Natalie Batalha, bu nəticənin təsdiqlənməsi üçün daha çox məlumatın nəzərdən keçirilməsi lazım olduğunu dedi. Samanyolunda təxminən 200 milyard ulduz olduğunu və onların da 40 milyardının Günəşə oxşadığını açıqlayan Marcy, bu sayın 50 milyard da ola biləcəyi ehtimalını gizlətmədi. Belə vəziyyətdə, Samanyolunda mövcud olan Yerə oxşar planetlərin sayı 11 milyarda qədər qalxa bilər. Həmçinin Marcy, 5-də 1 ehtimalına əsaslanaraq edilən hesablamada, həyatın formalaşmasına şərait yaradan və Günəşə oxşar ulduzun orbitində gəzişən ən yaxın Yer böyüklüyündəki planetin evimizdən 112 trilyon kilometr uzaqlıqda olduğunu bildirdi.
Qaynaq: newschannel5.com
daha ətraflı...
Təkamülün əhəmiyyətli, lakin tam təsdiq edilməmiş bir hissəsini araşdıran Scripps Tədqiqat İnstitutundan (SAE) olan elm adamları, əhəmiyyətli bir zülalın yüz milyon illərdir təkcə molekulyar quruluşundakı dəyişikliklər yolu ilə deyil, böyük nisbətdə öz hərəkətlərinin dəyişməsiylə təkamülləşdiyinə dair dəlillər təqdim etdilər. Tapıntı yalnız zülal təkamülü haqqında fikirlər təqdim etməklə kifayətlənmədi, araşdırılan zülalı hədəf alan antibiotiklərin və dərmanların inkişafı üçün də qatqı təmin etdi.
SAE professoru Peter E. Wright deyir:
"Zülallar strukturları və hərəkətləri olan maşınlardır. Biz zülalların struktur dəyişmə yolu ilə təkamülləşdiyini bilirdik, amma zülalların dinamiklərindəki dəyişikliklərlə də təkamülləşdiyini bu günə qədər bilmirdik."
Yeni tədqiqat Nature Structural and Molecular Biology jurnalında 29 sentyabr 2013 tarixində dərc edildi və demək olar ki bütün orqanizmlərdə olan, DNT sintezi üçün çox əhəmiyyətli bir ferment olan DHFR üzərinə icra edildi.
Wright'ın məqsədləri DHFR haqqında daha çox məlumat sahibi olaraq alimlərin bu molekulu daha effektiv şəkildə hədəf ala bilmələri və dərmanlara qarşı daha yaxşı müqavimət göstərmək üçün qatqı təmin etməkdir. 2011-ci ildə Science jurnalında dərc edilən bir təcrübə, Wright və həmkarları məşhur bakteriya olan E. coli'dəki DHFR fermentinin dinamiklərinin katalitik funksiyalar üçün həyati olduğunu göstərdi. Tədqiqatçılar bu yeni irəliləyişdə E. coli və insan DHFR molekullarının dinamiklərini müqayisə və analiz etdilər. Nəticə olaraq, qədim dövrlərdən ayrılmış təkamüllərinə baxmayaraq, insan və bakteriya fermentinin atom səviyyəsindəki strukturlarının çox oxşar qaldıqları müşahidə edildi.
Tədqiqatçılar fermentin bu iki növünün xüsusiyyətlərini təyin etmək üçün X şüası kristalloqrafiyası və nüvə maqnit rezonansı kimi üsullar istifadə etdilər. Həmçinin DHFR molekulunun amin turşusu ardıcıllıqları analiz edildi və müxtəlif şərtlərdə in vitro və hüceyrələrdəki ferment funksiyaları qiymətləndirildi. Bundan başqa fermentin yüksək orqanizmlərə təkamülləşmə yolundakı hadisələri daha yaxşı anlamaq üçün bakteriya və insandan alınan nümunələrlə birlikdə fərqli növlərin də DHFR fermenti nümunələri araşdırıldı.
Tədqiqatın başında duran Gira Bhabha belə deyir:
"Araşdırmağa başladığımızda, dinamiklərin necə fərqli olduqlarının məlum olacağını və fermentlərin atom səviyyəsindəki hərəkətlərində təkamül yolu ola biləcəyini düşünməmişdim.
E.coli'dəki DHFR fermenti bağlandığı molekullara yapışmaq və onları sərbəst buraxmaq üçün aktiv bölgəsindəki elastik amin turşusu toqqalarını istifadə edir. İnsandakı ferment, bakteriyadakıyla müqayisə edilsə, daha zərif, effektiv və təməldə fərqli bir mexanizmlə hərəkət etdiyi aydın olar.
Bhabha deyir:
"İnsandakı fermentin hərəkəti bir istridyə qabığı kimi, aktiv bölgəsinin açılmasını və bağlanmasını təmin edən tvist hərəkətidir."
Bhabha və Wright, E.coli və insan DHFR fermentlərindəki bu təəccüblü fərqliliklərə sahib olan dinamiklərin çox fərqli mühitlərə uyğunlaşmalarla təkamülləşdiyini düşünürlər. Əslində insanın DHFR fermenti hüceyrələrdə işə elə uyğunlaşmışdır ki, tədqiqatçıların tapıntılarına görə E.coli hüceyrələrində lazım olduğu kimi işləyə bilməz. Bhabha vəziyyəti belə izah edir:
"E.coli hüceyrələrində məhsul kimi yaranan molekulların intensivlik artımı fermentin insandakı versiyasının işini dayandırır."
Wright indi DHFR dinamiklərinə dair tədqiqatlarını dərinləşdirmək, insandakı və digər məməlilərdəki DHFR fermentlərinin təkamül əcdadı olan bakterial ferment formasından fərqliləşməsinə səbəb olan mutasiya ardıcıllıqlarını müəyyən etməyi planlaşdırır. Bu təkamül tarixi tədqiqatı, tədqiqatçılara DHFR fermentindəki təkamül dəyişikliklərinin, fermentin dərmanlara qarşı müqavimətliliyinə necə gətirib çıxardığını anlamağımızı təmin edəcək. İnsandakı DHFR fermentinin dinamikləri ilə bakteriyalar və digər orqanizmlərdəki əleyhdarlarının dinamikləri arasındakı fərqliliyin meydana gəlməsini öyrənmək, tədqiqatçıların hədəf fermentə xas dərmanlar hazırlamasına və daha az yan təsir görülməsinə kömək olacaq.
Qaynaq: ScienceDaily
daha ətraflı...
Goniurellia tridens növündən olan meyvə milçəklərinin qanadlarında qarışqalara oxşayan fiqurlar var. Qarışqalarla meyvə milçəkləri demək olar ki ortaq ovçuları bölüşürlər. Ovçular milçəyə yaxınlaşanda, bu qanadları sürətli şəkildə çırparaq ətrafında bir çox qarışqa varmış kimi bir təəssürat yaradır. Bu, ovçuların başını qarışdırır və bir neçə saniyəliyinə də olsa meyvə milçəyinin qaça bilməsi üçün şərait yaradır.
Meyvə milçəklərinin qanadlarında müxtəlif ləkələr görmək mümkündür. Bu vəziyyət, meyvə milçəklərinin əcdadlarında da böyük ehtimalla olmuşdur. Amma elmə məlum olan təxminən 5.000 meyvə milçəyi növündən yalnız 36'sında bu ləkələr qarışqaları xatırladır. Digərlərinin çoxunun qanadları ləkəsiz və ya şəffaf görünüşdə qarşımıza çıxır. Bu səbəbdən ləkəli qanadlılıq, təkamül müddəti içərisində sonradan əldə edilmiş bir xüsusiyyətdir. Təməl olaraq ləkəli qanadlara sahib olmaq kamuflyaj bənzəri üstünlük təmin edə bilər. Amma bu ləkələrin görünüşlərini təyin edən genlərdəki seçmə təzyiqi, bu ləkələrin nəsillər içərisində qarışqalara daha çox oxşamasına səbəb olmuşdur.
Bu qarışqabənzəri görünüşlərin qarışqaya oxşarlığı bucağında növ içərisində geniş variasiya olduğu hesab edilir. Bu səbəbdən bu mövzudakı seçmə ola bilər ki hələ də davam edir və qanadlardakı qarışqa görünüşlərinin nəsillər içərisində mühitə və vəziyyətə görə dəyişilməsi gözlənilə bilər.
Qaynaq: EvrimAğacı
daha ətraflı...
