Mis və qızıl kimi ağır metallar, yüksək miqdarda qəbul edildikdə, bir çox canlı üçün zəhərlidir. Lakin bu vəziyyət, özünü zəhərləmədən ağır metallardan ibarət olan qarışıqdan qiymətli elementləri ayıra bilən C. metallidurans bakteriyası üçün keçərli deyil. Bu bakteriyaların ağır metalları qəbul etməsinin maraqlı bir yan təsiri var: kiçik qızıl külçələrin formalaşması. Martin Lüter Universiteti Halle-Vittenberq (MLU), Münhen Texniki Universiteti (TUM) və Avstraliyada yerləşən Adelaide Universitetindən olan bir qrup araşdırmaçı, bakteriya daxilində baş verən bu molekulyar proseslərin necə reallaşdığını kəşf etdi. Araşdırmanın nəticələri, Royal Society of Chemistry tərəfindən dərc edilən "Metallomics" jurnalında nümayiş olundu.
Çubuğa bənzəyən C. Metallidurans, əsasən tərkibində çox miqdarda ağır metal olan torpaqlarda tapılır. Qızıl bakteriyalara mis ilə eyni şəkildə daxil olur. Mis, C. metallidurans üçün həyati əhəmiyyət daşıyan bir elementdir, ancaq yüksək miqdarda qəbul edildikdə zəhərlidir. Mis və qızıl zərrəcikləri bakteriya ilə təmas etdikdə silsilə kimyəvi proseslər ortaya çıxır. Ümumiyyətlə, həzm edilməsi çətin olan bir formada rast gəlinən mis, sonradan bakteriya tərəfindən daha asan həzm edilə biləcək bir formaya çevrilir və beləlikə hüceyrənin daxilinə qədər çata bilir. Eyni hadisə, qızıl qarışıqlarında da baş verir.
Bakteriya daxilində çox miqdarda mis yığıldıqda, normal halda CupA fermenti tərəfindən bayıra çıxarılır. Ancaq qızıl qarışıqları da mövcud olduqda ferment tormozlanır, zəhərli mis və qızıl qarışıqları hüceyrənin daxilində qalır. Mis və qızılın kombinə edilməsi, əslində təkbaşına olduqlarından daha zəhərli bir vəziyyət meydana gətirir. Bu problemi həll etmək üçün, bakteriyalar CopA adlı başqa bir fermenti aktivləşdirir. Bu ferment isə, mis və qızıl qarışıqlarını əvvəlki daha çətin həzm edilən formalara çevrir. Həzmi çətinləşən mis və qızıl, bu yolla bayıra atılır. Beləliklə, bakteriyanın xaricinə həm mis həm də bir neçə nanometr ölçüdə qızıl külçələri çıxarılır.
Geoloji olaraq meydana gəlmiş qədim qızıl filizlərinin parçalannmasından sonra ortaya çıxan ikincili qızıl mədənlərinin formalaşmasında C. Metallidurans açar rolu oynayır. Aşınma səbəbi ilə meydana gəlmiş toksik qızıl parçacıqları, bu bakteriyalar tərəfindən zəhərsiz qızıl parçacıqlarına çevrilir.
Mənbə: bilimfili.com
0 şərh var:
Post a Comment