115 yaşlı qadından alınan qan hüceyrələrinin araşdırılması, həyatla ölüm arasındaki "sərhədin" müəyyənləşdirilməsi işində yardım təmin etdi. O sərhəd ki, yaş artdıqca hətta ən sağlam insanlarda belə peyda olur.
Ölüm - həyatın qaçılmaz hissəsidir. Bununla, elə ya belə, hamı razılaşır. Lakin bəzi insanlar risk edərək, ölümün də aşıla biləcək bir hadisə olduğunu deməkdən çəkinmirlər. Dünyanın ən yaşlı qadınından alınan qan hüceyrələri üzərində aparılan tədqiqatlar bizi, yaşlanma və ölümün sirrini açmağımıza bir qədər də yaxınlaşdırdı.
Hendrike van Andel-Şipper 1890-cı ildə doğulmuş və müəyyən bir dövrdə dünyanın ən yaşlı qadını olmuşdur. O, 2005-ci ildəki ölümünə qədər yaddaş və şüurunu itirməmiş, sağlam olmağı ilə fərqlənmişdir. Onun qan dövranı sistemində heç bir xəstəlik qeydə alınmamışdır. Qohumlarının dəstəyi ilə van Andel-Şipper bədənini tədqiqatlar üçün elmə miras qoymuş və öz qalıqları vasitəsilə əldə edilmiş hər bir elmi tapıntının öz adı ilə dərc edilməsini israr etmişdir.
Alimlər, qadının qanı və digər toxumalarını diqqətlə araşdıraraq, onların yaş artdıqca hansı dəyişikliklərə uğradığını anlamağa çalışdılar. Əldə etdikləri nəticələrə görə, insan ömrünün uzun və ya qısa olması kök hüceyrələrinin yeni toxumalar istehsal etmə bacarığının müddətindən asılıdır, orqanizmin sağlamlığı ideal vəziyyətdə olsa belə. Kök hüceyrələri tükənmə mərhələsinə, başqa deyimlə, öz "həyatlarının" sərhədinə yaxınlaşdıqda, yavaş-yavaş ölməyə başlayır. Bununla da əlaqəli olaraq, insan orqanizminin həyat üçün vacib toxuma və hüceyrələri bərpa etmə bacarığı zəifləyir.
Nəticələrə əsasən, van Andel-Şipperin ağ qan hüceyrələrinin (leykositlər) təxminən üçdə ikisi yalnız iki kök hüceyrələri tərəfindən istehsal olunurdu. Bütün digər hüceyrələrsə, orqanizm yaşlandıqca tükənib məhv olurdu.
Yeni doğulmuş insan təxminən 20 000 qan hüceyrəsinə sahib olur, bunlardan 1000-i isə aktiv vəziyyətdə qalaraq, davamlı yeni qanı istehsal edir. Lakin orqanizm yaşlandıqca aktiv kök hüceyrələrinin sayı azalır; hüceyrənin tam tükənmə mərhələsinə çatmasına qədər telomerlər "ixtisar olunmağa" davam edir.
Həmçinin oxuyun:
Yaşlanma prosesi dal-dalı getdi
Süni qan erası başlayır
Ölüm riskini proqnozlaşdırmaq mümkündür
daha ətraflı...
Yumurta hüceyrə və spermatozoid bir-birini necə tanıyır? Hansı mexanizm sayəsində yumurta hüceyrə bir spermatozoidi qəbul etdikdən sonra digərləri üçün "bağlanır"? Müasir dövrə qədər sirləri açılmamış bu suallar nəhayət cavablandırıldı.
Yumurta hüceyrə və spermatozoid qarşılaşıb birləşdikdə döllənmə baş verir, daha sonra embrion meydana gəlir. Lakin bu "tanışlıq" prosesinin hansı üsulla baş verdiyi bu günə qədər sirr olaraq qalırdı.
İndi isə tədqiqatçılar yumurta hüceyrə üzərindəki proteini müəyyənləşdirməyə nail olublar, hansı ki spermatozoidin üzərindəki digər bir proteinlə qarşılıqlı əlaqəyə girərək, nəticədə hər iki hüceyrənin bölünməsinə gətirib çıxarır.
Yumurta hüceyrə proteini qədim romalıların nigah və məhsuldarlıq tanrıçasının şərəfinə "Yunona", kişi proteini isə sintoistlərin ziyarətgahının şərəfinə "İdzumo" adlandırılıb. Hər iki proteinin, insan da daxil olmaqla, məməlilərin artımında ən vacib rolu oynadığı məlum olub. Onların xarakterinin aydınlaşdırılması gələcəkdə sonsuzluğun müalicəsi metodikasının inkişaf etdirilməsi ilə yanaşı, həm də yeni kontraseptiv vasitələrin hazırlanmasını təmin edə bilər.
"Yunona və İdzumonun qarşılıqlı əlaqə proseslərini araşdıraraq, yumurta hüceyrə üzərindəki reseptor-proteinlərlə spermatozoid üzərindəki proteinlərin qaynaşması anında nəyin baş verəcəyini artıq dəqiqləşdirdik", - Sanger İnstitutundan olan Qevin Rayt qeyd edir.
Hal-hazırda alimlər sonsuz qadınların yumurta hüceyrələrini araşdıraraq, onların Yunona reseptorlarında qüsur olub-olmadığını öyrənməyə çalışırlar. Bu günə qədər sonsuzluq hadisələrinin cəmi 20%-i müasir tibb tərəfindən izah edilmiyib.
İdzumo proteini 2005-ci ildə yapon alimlər tərəfindən tapılıb, amma qadın yumurta hüceyrəsində onun ortağını aşkar etmək indiyə qədər mümkün olmamışdı. Sanger İnstitutundan olan mütəxəssislər İdzumonun süni versiyasını yaradaraq, onun hansı yumurta hüceyrə proteini ilə qarşılıqlı əlaqəyə girdiyini təcrübi olaraq göstərməyə nail olublar. Alimlər həmçinin əlavə edirlər ki, döllənmə prosesi baş verdikdən dərhal sonra Yunona proteini yumurta hüceyrədə "yoxa çıxaraq", sanki digər spermatozoidlərdən özünü qorumağı təmin edir.
Həmçinin oxuyun:
Süni qan erası başlayır
Yeni nəsil spermalar: Transgenik heyvanlar
Körpələr sağ qalmaq üçün gecələr oyanır
daha ətraflı...
Alimlər ilk dəfə insan orqanizminə uyğun gələn süni qan əldə etməyə nail olublar. Qırmızı qan hüceyrələri yaradılması metodikasının inkişafı üçün alimlər bir neçə il sərf ediblər. Mütəxəssislərin rəyinə görə, 20 ildən sonra süni qan donor qanı əvəz edə bilər.
Aparılmış tədqiqatların nəticəsinə əsaslanaraq, alimlər ilk dəfə real xəstələrə kök hüceyrələrindən hazırlanmış süni qan köçürməyi planlaşdırır. 2016-cı ildə yerinə yetiriləcək eksperiment uğurlu alınsa, süni qanların sənaye səviyyəsindəki istehsalına yeni qapı açılacaq.
"Tibb tarixində ilk dəfə insan orqanizmi tərəfindən qəbul edilən qırmızı qan hüceyrələri yaratmağa nail olduq", - Edinburq Universitetindən (Böyük Britaniya) olan Mark Törner qeyd edir.
Sınaqlarda talassemiyadan əziyyət çəkən üç xəstə iştirak edəcək. Belə xəstələr davamlı qan transfuziyasına (köçürülməsi) ehtiyac duyur. Qan hüceyrələrinin orqanizmdə normal yerləşib-yerləşmədiyini aydınlaşdırmaq üçün xəstələrdən hər birisinə ilk öncə 5 ml qan köçürülməsi planlaşdırılır.
Mark Törner ən yaxşı halda yalnız 20 ildən sonra süni qanın donor qanı tam əvəzləyəcəyini bildirir. Bu səbəbdən, minlərlə insanın həyatını xilas edən donor qan fəaliyyətinin hələlik dayandırılmayacağı qeyd edilir.
Həmçinin oxuyun:
Kök hüceyrələrini əldə etməyin yeni üsulu tapıldı
Yeni nəsil spermalar: Transgenik heyvanlar
Nanomühərriklər canlı hüceyrə içərisində işlədi
daha ətraflı...
Göteborg, Uppsala, Linçepinq, Stokholm universitetlərindən və Karolinska İnstitutundan olan isveçli alimlər xərçəng xəstəliyinin yeni müalicə strategiyasını təqdim ediblər. Onlar, MTH1 adlı zülalı yatırdıqda, xərçəng şişinin də məhv olduğunu aydınlaşdırıblar. Bu zülal yalnız xərçəng hüceyrələrində funksionaldır - onların oksidativ stressi aradan qaldırmalarına yardım edir.
Xərçəng şişini məhv etmək üçün alimlər MTH1 zülalının inqibitorlarını istifadə etdilər, hansılar ki şişin aktivliyini aradan qaldıraraq xərçəng hüceyrələrini qorunmasız hala salır.
Son illərdə xərçəng xəstəliyi müalicəsindəki irəliləyişlər xərçəng hüceyrələrində yaranan genetik mutasiyalara istiqamətlənən target terapiyasına işıq tuturdu. Lakin bu üsulda da şiş dəyişilərək dərmanları yeni mutasiyalara qarşı təsirsiz edirdi. Başqa deyimlə, şişin dözümlülüyü təkmilləşirdi.
MTH1 zülalı inqibitorları isə baş verəcək mutasiyalardan asılı olmayaraq istənilən xərçəng hüceyrələrində təsirlidir. Alimlərin rəyinə görə, belə dərmanlara qarşı dözümlülük meydana gəlmir. Bu tapıntı MTH1 zülalının xərçəng hüceyrələrindəki spesifik rolunun aydınlaşdırıldığından sonra əldə edilib
"Konsepsiya bundan ibarətdir ki, xərçəng hüceyrələri dəyişgən maddələr mübadiləsinə sahibdir. MTH1 inqibitorları xərçəng hüceyrələrinin məhv olmasını təmin edir. Xərçəng hüceyrələrindəki bu spesifik mexanizmin kəşfi xərçəng müalicəsində yeni cığır açır", - Karolinska İnstitutundan olan Tomas Heldey qeyd edir.
Yeni strategiya hələlik yalnız laboratuar mühitdə tətbiq edilib, lakin tədqiqatın müəllifləri bir neçə ildən sonra müalicə üsulunun klinikaya qədər gələ biləcəyini bildirirlər.
Həmçinin oxuyun:
Yaşlanma prosesi dal-dalı getdi
Süni xromosom hazırlanaraq hüceyrəyə yerləşdirildi
İmmun sistemi geninin deaktiv edilməsi uzun ömürlülük təmin etdi
daha ətraflı...
Kompüter tomoqrafiyası üsulları ilə qədim misirlilərin yaşayışı ilə bağlı bir çox maraqlı faktlar aşkar edilib - nə ilə qidalandıqları, hansı xəstəliklərdən əziyyət çəkdikləri və bədənlərinin müxtəlif hissələrinə hansı tatuları döydürdükləri ilə bağlı.
Aparılmış son tədqiqatların nəticələrinə əsasən, qədim misirlilər bu gün bizim yoluxduğumuz xəstəliklərdən əziyyət çəkirdilər. Bunlardan bəziləri qandaki yüksək xolesterin miqdarı, yağlı qida rasionu və dişlərlə bağlı problemlər idi.
Alimlər kompüter tomoqrafiyası köməyilə səkkiz mumiyanı araşdırdılar. Əldə edilmiş radiokarbon analizi və infraqırmızı reflektoqrafiya şəkilləri qədim insanların yaşayışı ilə bağlı vacib məlumatlar təmin etdi.
Mumiyalardan ikisinin ayağında əsasən xolesterin və kalsiumdan ibarət səpgilər aşkar edildi, bu da onların həddindən artıq yağlı qida rasionu üzündən ürək-damar xəstəliklərindən əziyyət çəkdiklərini təsdiq edir.
Əksər mumiyaların çənə və dişlərinin vəziyyəti heç də ürəkaçan deyildi. Boğazlarında irinlərə rast gəlindi, hansılar ki yaxşı müalicə edilmədikdə iltihablara və ardından boğulma ilə ölümə gətirib çıxara bilərdi.
Şəkillərdən birində mumiyanın bud nahiyyəsində açıq-aşkar mələk təsvir edilən tatu döydürüldüyü görünürdü. Fərziyyələrə görə tatudaki mələk hər üç səmavi dində məşhur olan baş mələk Mikayıla aiddir. Lakin burada qədim Misir və səmavi dinlərin tarixi arasındaki zaman ziddiyyəti meydana gəldiyi də bildirilir.
Araşdırılmış mumiyalar fərqli sosial təbəqələrdən olmuş insanlara aid idi. Mumiyalardaki qida qalığı analizi nəticələri qədim misirlilərin həmçinin balıq, çörək, şirin meyvələrlə qidalandıqlarını, içkilər arasında isə pivəyə üstünlük verdiklərini göstərdi.
Həmçinin oxuyun:
"Qədim misirlilər elektrik istifadə edirdilər" cəfəngiyyatı
Zəmilərdəki sirli dairələrin müəllifi tapıldı
Qədim avropalı mavi gözlü və qarabəniz idi
daha ətraflı...
Amerikalı alimlər insanın növbəti 3 il ərzində Altshaymer və digər neyrodegenerativ xəstəliklərdən əziyyət çəkib-çəkməyəcəyini dəqiq proqnozlaşdırmağın üsulunu kəşf ediblər. Bu tapıntı xəstələrin intellektual və bioloji həyatlarını uzatmağa kömək edə bilər.
Corctaun Universitetindən olan Hovard Federoff və həmkarları beş illik tədqiqatların nəticəsi olaraq Altshaymer xəstəliyinin ilk simptomlarının meydana gəlməsini hələ 3 il əvvəldən proqnozlaşdırmağın üsulunu öyrəniblər. Tədqiqatda 70 yaşdan yuxarı 500-dən artıq kişi iştirak edib. Tədqiqatçılar davamlı olaraq onların qan nümunələrini toplayaraq neyrodegenerativ gərginliklərin yaranıb-yaranmadığını yoxladılar.
Araşdırmaların ilk 3 ilində alimlər kifayət qədər məlumat əldə edərək, bunları yaddaşı güclü olaraq qalmış və Altshaymerə tutulmuş yaşlı kişilərinki ilə müqayisə etdilər. Nəticədə on fosfolipid (fosfor və yağ birləşmələri) ayırd edildi, hansılar ki neyrodegenerativ xəstəliklərin inkişafı ilə əlaqələndirilir.
Növbəti 2 tədqiqat ili ərzində isə alimlər bu birləşmələrə xəstəliyin ilk simptomlarının yaranmasından əvvəl insanların qanlarında rast gəlinib-gəlinmədiyini və bunun nə vaxt baş verdiyini aydınlaşdırmaq qərarına gəldilər. Nəticələr göstərdi ki, əksər insanlarda xəstəliyin inkişaf edəcəyini 3 il əvvəldən proqnozlaşdırmaq mümkündür. Alimlər yaxın gələcəkdə bir çox neyrodegenerativ xəstəlikləri əvvəldən proqnozlaşdırmağın və müalicə etməyin mümkün olacağını qeyd edirlər.
Həmçinin oxuyun:
Altshaymerin mənşəyi tapıldı
Yaşlanma prosesi dal-dalı getdi
Bakteriyaların bütöv genomu yenidən kodlaşdırıldı
daha ətraflı...
Finlandiya və Estoniyadan olan alimlərin iddialarına görə, sadə qan analizi ilə insanın növbəti 5 il ərzində ölüm riskini proqnozlaşdırmaq mümkündür. Plos Medicine jurnalında dərc olunan məqaləyə əsasən, tədqiqatçılar qəfil ölüm riski ilə dörd biomarker - albumin, alfa-1 turş qlikoprotein, sitrat və aşağı sıxlıqlı lipoproteid arasındakı əlaqəni müəyyən etməyə nail olublar.
Araşdırmada heç bir xəstəliyi olmayan 17000 insanın qanlarındakı 100 fərqli biomolekul yoxlanılmış və bu insanlar 5 il ərzində nəzarətdə saxlanılmışdır. Nəzarət müddətində onlardan 700-ü müxtəlif xəstəliklərdən ölmüşdür. Ölənlərin hamısında 4 biomarkerin oxşar səviyyədə olduğu müəyyənləşmişdir.
Bu araşdırma nəticəsində çox sayda insanın həyatını xilas etməyin mümkün olacağı düşünülür.
Həmçinin oxuyun:
Gözdə əks olunan sifətləri tanıya bilərik
Ruhları biz yox, beynimiz görür
İlk avtonom süni ürək köçürüldü
daha ətraflı...
Kliniki eksperimentlər insanda immunçatışmazlığı virusuna (İİV) qarşı gen terapiyası effektivliyini təsdiq etdi. Bunun üçün sadəcə immun hüceyrələrindəki genlərdən birinin fəaliyyətini dəqiqliklə dayandırmaq kifayətdir.
"Bunu "berlin pasienti" Timoti Braun'un dövründən bəri QİÇS-in müalicəsindəki ilk ciddi sıcrayış adlandırmaq olar", - Kaliforniya Universitetindən olan bioloq John Rossi qeyd edir.
Bioloq 2008-ci ilin, hətta bəlkə bütün dövrlərin ən məşhur tibbi hadisəsini xatırladır. Həmin vaxt Braun üzərində eksperimental kök hüceyrə terapiyası uğurla aparılmışdı. Ona, mutasiyaya uğramış CCR5 geni olan donordan hematopoetik hüceyrələr transplantasiya edilmişdi. Onların kodlaşdırdığı zülal İİV-nin insanın t-limfositlərinə yoluxmasında maneə meydana gətirir. CCR5 çatışmazlığı olan insan isə bu prosesdə İİV-yə qarşı güclü müqavimət qazanmış olur. Braun, ona tətbiq edilmiş antivirus terapiyasından sonra uğurla sağaldılmışdı.
Buna baxmayaraq kök hüceyrələri ilə terapiya üsulu əksər İİV-yə yoluxmuş insanlar üçün əlverişsizdir. Bu, ağır invaziv prosedurdur və donor hüceyrələrin ayrılma riski yenə də yüksək olaraq qalır. Elə isə mutasiyalı CCR5-i xəstənin öz hüceyrələrinə əlavə etdikdə üstünlüyünü necə qoruyub saxlamaq olar? Alimlərdən ibarət bir beynəlxalq qrup bu mutasiyanı birbaşa orada istifadə etmək qərarına gəldi.
Nature jurnalında dərc edilən məqalədə infeksiyanı nəzarət altında saxlamaq üçün davamlı antiretrovirus vasitələri qəbul edən 12 könüllü İİV xəstəsi üzərində aparılmış tədqiqatdan bəhs edilir. Könüllülərin qanlarından İİV-nin məhv etdiyi immun limfosit-hüceyələri ayırd edildi və "zink barmaqlar" (zinc finger) fermentləri ilə müalicə edildi, hansılar ki DNT ilə verilmiş hissədə birləşərək müvafiq genin aktivliyini nizamlayır. Effekti əhəmiyyətli oldu: xəstələrin qanlarındaki T-limfositlərin səviyyəsi artdı, bu da virusun yoluxma və məhv etmə bacarığının sürətlə azaldığından xəbər verir.
Nəticələr aydın olduqdan sonra tədqiqatda iştirak edən xəstələrin yarısına antiretrovirus preparatları qəbulu dayandırıldı, qandaki T-limfositləri və virus hissəcikləri məzmununun izlənilməsi prosesi isə davam etdirildi. Hətta bu vəziyyətdə belə İİV səviyyəsi daha zəif artır və limfosit səviyyəsi növbəti bir neçə həftə ərzində yüksək olaraq qalırdı. Başqa deyimlə, virus tərəfindən məhv edilməyən mutasiyalı limfositlər özlərini xəstələrin orqanizmində çox yaxşı hiss edirdilər. Alimlər xoşagəlməz qoxudan başqa heç bir əlavə təsirin meydana gəlmədiyini qeyd etdilər.
Həmçinin oxuyun:
Marixuana immun sistemini İİV-dən qoruyur
Yaşlanma prosesi dal-dalı getdi
Təkamülü sürətləndirən mexanizm tapıldı
daha ətraflı...
Avstraliyalı alimlər əsl beyində baş verən bütün prosesləri təqlid edə biləcək bionik beyin hazırlamağı planlaşdırır. Dövlət tədqiqat mərkəzinin inkişafına 250 milyon dollar ayırsa, 10 il davam edəcək tədqiqat layihəsinin nəticəsi olaraq bionik beyinlər istehsal etmək mümkün olacaq.
Alimlər ilk bionik beyni hazırlamaq niyyətindədirlər. Bionik beyin əsl beyində baş verən prosesləri təqlid etməklə yanaşı, həm də müxtəlif xəstəliklərin yaranmasının səbəblərini daha yaxşı anlamaq üstünlüyü təmin edəcək.
Ekspertlərin hesablamalarına görə bionik beyin layihəsi 250 milyon dollara başa gələcək. Elmlər Akademiyasının qurduğu Beyin Mərkəzi üzvləri müxtəlif sahələrdən olan mütəxəssisləri bu layihə ətrafında toplamağın zəruri olduğunu deyirlər.
Daha əvvəl Avstriya Elmlər Akademiyasının Molekulyar Biotexnologiyalar İnstitutundan olan alimlər kök hüceyrələrindən neyron və digər hüceyrələrdən ibarət struktur yetişdirməyə nail olmuşdular. Əldə edilən struktur faktiki olaraq dərmanların test edilməsi üçün yararlı insan beyni idi.
Avstraliya Milli Universitetindən olan Vincent Daria'nın sözlərinə görə, beyin modelləşdirilməsi layihəsini yenidən qiymətləndirmək mümkün deyil, çünki beyin ən vacib orqandır.
"Belə bir modelin hazırlanması Parkinson, demensiya, posttravmatik sindrom və digər bir neçə xəstəliyin səbəblərini daha yaxşı anlamağımızı təmin edəcək", - tədqiqata başçılıq edəcək Bob Williamson qeyd edir.
Bionik beyin psixiki xəstəliklərlə bağlı tədqiqatlar aparmaq və beyin travmalarını sağaltmaq, həmçinin əvvəldən onların qarşısını almaq üçün əsas vasitə hesab edilir.
Həmçinin oxuyun:
Altshaymerin mənşəyi tapıldı
Seks beyin fəaliyyətini gücləndirir
Kişi və qadın beyni arasında fərq tapıldı
daha ətraflı...
ABŞ-dan olan tədqiqatçılar marixuananın faydasını tapdıqlarını açıqladılar. Marixuananın komponentləri immun sistemini insanda immunçatışmazlığı virusundan (İİV) qoruya bilər. Tədqiqatın nəticələri AIDS Research and Human Retroviruses jurnalında dərc edildi.
Amerikadan olan alimlər aparılmış tədqiqatların nəticələrinə əsaslanaraq marixuananın tərkibindəki komponentlərin immun sistemini insan immunçatışmazlığı virusundan qoruya biləcəyini deyirlər.
Marixuana, elmi adı cannabis - kənafdan (və ya çətənə) hazırlanan psixoaktiv vasitə. İnsan orqanizminə təsiri kənafdaki psixoaktiv maddələrlə (kannabinoidlər) əlaqəlidir, ən təsirlisi delta-9-tetrahidrokannabinoldur. Mütəxəssislər üç əsas kənaf növləri olduğunu bildirirlər: Cannabis sativa, Cannabis indica və Cannabis ruderalis. Cannabis ruderalis tərkibində ən az tetrahidrokannabinol olan növdur.
Alimlər tədqiqatda meymunlar üzərində təcrübələr apararaq marixuananın tərkibindəki əsas psixoaktiv komponent tetrahidrokannabinol (THK) istifadəsinin bağırsaqda yerləşən immun hüceyrələrini qoruduğunu aydınlaşdırdılar.
Təcrübələrin nəticələrinə görə THK T-hüceyrələrini (limfositlər) qoruyaraq bağırsaqda İİV aktivliyinin qarşısını alır.
İİV - insanda immunçatışmazlığı virusu, son mərhələsi QİÇS adıyla tanınan infeksion xəstəliyə səbəb olur. Virus selikli qişanın birbaşa əlaqəsi və ya İİV daşıyan qan, sperma, vaginal ifrazatlar, döş südü və s. yollarla ötürülür.
Mütəxəssislər qeyd edirlər ki, marixuananın komponentləri ən az xəstəliyin inkişafını yavaşlada bilər. Perspektivdə alimlər tetrahidrokannabinol modifikasiyasını İİV ilə mübarizə üçün istifadə etməyi planlaşdırırlar.
Həmçinin oxuyun:
Siqaret asılılığı neandertallardan qaynaqlanır
Elektroşok vasitəsilə xatirələr silindi
Yaşlanmağın sirri tapıldı
daha ətraflı...
Amerikalı alimlər Stiven Hokinqin xəstəliyi ilə mübarizə aparmağın üsulunu tapmağa nail oldular. Həmçinin onun xəstəliyindən əziyyət çəkən bir çox digər insanı müalicə etməyin də. Tədqiqatın nəticələri Nature Medicine jurnalında dərc edildi.
Tədqiqatçılar beyin toxumalarındaki iltihablarla, xüsusilə də dağınıq sklerozla əlaqəli xəstəlikləri müalicə etməyin üsulunu tapdıqlarını açıqladılar. Mütəxəssislər qanda əvvəllər məlum olmayan tənzimləyici hüceyrələri aşkar etməyə nail oldular, hansılar ki ehtiyac olduqda hiperaktiv T-hüceyrələri (beyin toxumaları iltihablarının təşəbbüskarları) ilə mübarizə aparmağa qadirdirlər.
Nəticədə bu hüceyrələrin FoxA1 adlanan molekulu yaratmağa cavabdeh olduğu aydınlaşdırıldı. Bu, məhz iltihabları yatıran molekuldur.
Alimlər ümid edirlər ki, kəşfləri beyin toxumalarındaki iltihabların səbəb olduğu xəstəliklərdən əziyyət çəkən insanlara kömək edəcək. Bu insanlar arasında yan tərəf amiotrofik sklerozdan əziyyət çəkən məşhur astrofizik Stiven Hokinq də var.
Yan tərəf (lateral) amiotrofik skleroz həm də motor neyronların xəstəliyi, motor-neyron iflici, Şarko xəstəliyi və s. adlanır. Bu, mərkəzi sinir sisteminin yavaş irəliləyən, degenerativ xəstəliyidir. Üst və alt hərəkət edici neyronların məğlubiyyəti ilə xarakterizə edilir. Bütün bunlar iflic və ardından əzələlərin atrofiyasına gətirib çıxarır. Tənəffüs yollarının infeksiyaya yoluxması və tənəffüs muskulaturası çatışmazlığı isə ölümə səbəb olur.
Həmçinin oxuyun:
Ölümsüzlük mümkündür
Hokinq sayəsində öyrəndiklərimiz
Hokinq: "Qara dəliklər mövcud deyil"
daha ətraflı...
Yeni bir tədqiqatın nəticələrinə görə görmə məhdudiyyəti zəif səslərin eşidilməsinə və tonallığın daha yaxşı müəyyən edilməsinə yardım edir. Gələcəkdə bu yeni üsullarla eşitmə pozuntusu olan insanların müalicəsi mümkün ola bilər.
ABŞ-dan olan alimlər siçanlar üzərində bir neçə tədqiqat apardıqdan sonra bir həftə qaranlıq mühitdə keçirilmiş müddətin, beyin konturlarının fəaliyyətindəki dəyişikliklər sayəsində eşitmə səviyyəsini yaxşılaşdırdığını aydınlaşdırdılar. Neuron jurnalında dərc edilən tədqiqatın müəllifləri kəşflərinin eşitmə qüsurluluğu olan insanlara gələcəkdə yardım təmin edəcəyini deyirlər.
Maryland və Johns Hopkins universitetlərindən olan tədqiqatçılar laboratoriya siçanlarını 6-8 gün müddətinə tam qaranlıq mühitə yerləşdirərək onların müxtəlif səsləri dinləməyinə şərait yaratdılar. Digər siçan qrupunu isə işıq olan mühitə qoyaraq və eyni səsləri dinlədərək sonda hər iki qrupun beyin reaksiyalarının göstəricilərini müqayisə etdilər. Nəticədə süni korluğun beyin konturlarının fəaliyyətini dəyişdirdiyi məlum oldu. Ən çox dəyişiklik səslərin dəqiqləşdirildiyi, tonallığın və gurluğun tanındığı "eşitmə korteksində" (kürəsi) qeydə alındı.
"Əldə etdiyimiz nəticələr görmə məhdudiyyətinin zəif səsləri eşitməyimizə və tonallığı daha yaxşı müəyyən etməyimizə imkan yaratdığını deyir. Əgər nə vaxtsa gur səs fonunda tanış bir mahnıdan olan hissəni eşitmisinizsə, bəzi notların itdiyini və melodiyanın bir qədər fərqli səsləndiyini fərq etmiş olarsınız. Bizim kəşfimiz korluğun bu itkin notları xilas edə biləcəyini ehtimal edir", - məqalənin müəllifləri qeyd edirlər.
Alimlər tədqiqatdan sonra siçanların kəskin eşitmə bacarığının bir neçə həftə ərzində saxlanıldığını, görmədə isə hər hansı bir mənfi təsir alınmadığını dedilər. Növbəti beş il ərzində eşitmə səviyyəsini yaxşılaşdıran bu dəyişikliyin daha uzunmüddətli olmasını təmin etmək üçün araşdırmalar aparılacaq.
"Görməni müvəqqəti məhdudlaşdıraraq yetkin insanın beyin neyronlarındaki əlaqələri dəyişdirib səsləri daha yaxşı dəqiqləşdirməsinə nail ola bilərik. Bu tapıntı çox şey qazandıra bilər. Məsələn, koxlear implant xəstələrinin eşitmələrini bərpa edə bilərik", - Johns Hopkins Universitetindəki Beyin İnstitutunun nevrologiya kafedrası dosenti Hey-Kyoung Lee deyir.
Həmçinin oxuyun:
Yaşanmış qorxu irsən ötürülür
Altshaymerin mənşəyi tapıldı
İnsanın mənşəyini maraqlandıran yeni tapıntı
daha ətraflı...
Televiziya serialları heyranlarının yaxından tanıdığı, diaqnoz qoyulması qeyri-mümkün kimi görünən hadisələri həll edərək xəstələrini sağlamlığına qovuşduran, olduqca savadlı bir həkimin hekayəsinin izah edildiyi "House M.D." serialı bir insan həyatını xilas etdi.
Almaniyada ciddi ürək çatışmazlığı ilə yanaşı qızdırma, korluq, karlıq, genişlənmiş linfa vəziləri kimi çox sayda ağlasığmaz əlamətin bir yerdə toplandığı 55 yaşındakı xəstə "House M.D." pərəstişkarı olan bir həkim tərəfindən xilas edildi.
Xəstəsinin serialın yeddinci sezonunun 11. bölümündə bəhs edilən xəstəylə eyni əlamətləri göstərdiyini anlayan həkim serialın baş qəhrəmanı Dr. Gregory House'un "kobalt zəhərlənməsi" diaqnozunu qoyaraq xəstəni müalicə etdi.
Tələbələrinə dərs deyərkən mütəmadi olaraq bu serialdan faydalandığını izah edən Frankfurtun şimalındakı Marburg'da yerləşən Diaqnoz Qoyulmayan Xəstəliklər Mərkəzindən olan Dr. Jürgen Schaefer 2012-ci ilin mayında ürək çatışmazlığı problemi olan xəstəni gördükdən 5 dəqiqə sonra nəyin səhv olduğunu anladığını bildirdi.
 |
| Dr. Jürgen Schaefer |
Serialda Dr. House'un xətalı bir omba protezi taxdıqdan sonra xəstələnən qayınanasına kobalt zəhərlənməsi diaqnozu qoyduğunu izah edən Schaefer, o dövrdə serialdan yola çıxaraq xəstənin narahatlığını asanca anladığını qeyd etdi.
Xəstənin, qırılan keramika omba protezinin dəyişdirilməsi üçün keçirdiyi əməliyyatın ardından problemlərinin ortaya çıxdığını deməsi ilə dərhal qanındakı kobalt səviyyəsini ölçən Schaefer və qrupu, daha əvvəl həkimlərin ürək nəqli keçirməsi lazım olduğunu dedikləri xəstəyə kobalt zəhərlənməsi diaqnozunu asanlıqla qoydu.
Protezdən sızan kobalt və xromun xəstənin qanına keçdiyini izah edən Schaefer, problem fərq edilərək omba protezi dəyişdirilən xəstənin ürəyinin daha yaxşı vəziyyətdə olduğunu və digər əlamətlərdə də yaxşılaşma təmin edildiyini açıqladı.
Məşhur ingilis aktyoru Hugh Laurie'nin serialın baş qəhrəmanı Dr. Gregory House'u canlandırdığı "House M.D." serialı televiziyada 8 sezon nümayiş olunduqdan sonra 2012-ci ildə sona çatmışdı.
Həmçinin oxuyun:
Yaşlanma prosesi dal-dalı getdi
İlk avtonom süni ürək köçürüldü
İnsan DNT-sinin ikinci kodu tapıldı
daha ətraflı...
Aparılmış yeni bir tədqiqatın nəticələrinə görə uşaqlıq amneziyasının başlanğıc nöqtəsi yeddi yaşdır.
Kate Gammon
Bu yaxınlarda təxminən 4 yaşlı qardaşım qızı bütün valideynlərin ehtiyatlandığı bir bədbəxt hadisənin qurbanı oldu: velosipeddən yıxılaraq ön dişini sındırdı və diş ətinin boynunu əhatə edən hissəsini zədələdi. Yaranan ağrı və daha sonrasında dişin çəkilməsi valideynləri tərəfindən çətin qarşılandı, amma xoşbəxtlikdən qızcığazın özünün bu hadisəyə münasibəti şən oldu. "İndi mən bu deşik arasından makaronu uda bilərəm", - tətildə o mənə deyirdi.
Yəqin ki böyüdükdə bu hadisəni daha xatırlamayacaq. O vaxt, daha dəqiq desək ikinci sinifdə oxuduqda yaşadığı bütün bu təcrübə şəkillərdən ibarət dolaşıq xatirələrə çevriləcək.
Bunun səbəbi "uşaqlıq amneziyası" olaraq adlandırdığımız qəribə bir fenomendir. Uşaqlar böyüməyənə qədər üç yaşlarından əvvəl başlarına gələn hadisələri xatırlaya bilirlər, bir az daha böyüdükdə isə bu qəribə avtobioqrafik xatirələr silinir. Yenicə aparılmış tədqiqatlar uşaqlıq amneziyasının başlanğıc nöqtəsinin yeddi yaş hesab edilə biləcəyini göstərir.
Alimlər uzun müddətdir ki bu sirli hadisənin səbəblərini araşdırmağa çalışırlar və dediklərinə görə dilin (ünsiyyətin) bununla müəyyən qədər əlaqəsi var. Amma siçovullar və digər heyvanlar da heç bir ünsiyyət bacarığına sahib olmadan oxşar amneziya sərgiləyirlər. Ötən ilin iyununda kanadalı alimlər mümkün izah irəli sürdülər: onlar bu amneziyanın səbəbinin neyrogenez adı ilə tanınan, uşaqlıq dövründə hippokampdaki yeni hüceyrələrin aktiv inkişafı olduğunu düşünürlər. Beyin böyük miqdarda yeni hüceyrələrin yaranması ilə məşğul olduqda uzunmüddətli ola biləcək xatirələri yaddaşda saxlamır.
Mexanizmlər olduqca müxtəlif ola bilər; bəs hansı anda xatirələrə giriş məhdudiyyəti qoyulur?
Nəticələri Memory jurnalında dərc olunan tədqiqatları çərçivəsində Patricia Bauer və həmkarı Marina Larkina valideynlərdən hər hansı birindən (əksər tədqiqatlarda olduğu kimi əsasən analardan) və üç yaşlı uşaqlardan ibarət bir neçə qrup yaratdılar. Valideynlər uşaqlarına son üç ay ərzində baş vermiş zoopark gəzintisi və ya uşaq bağçası ilə bağlı hadisələrə aid suallar verdi. Alimlər isə bunları videoya çəkdi.
Son altı il ərzində artıq 5, 6, 7, 8 və hətta 9 yaşlarında uşaqlardan ibarət müxtəlif qruplar laboratoriyalara qayıdırdılar və tədqiqatçılar onlara üç yaşları olduqda baş vermiş hadisələrlə bağlı suallar verirdi. Elmi əməkdaşlar həmin hadisələrin detallarını bilirdilər, bu səbəbdən uşaqların nəyi xatırladığını və ya bu haqda nələr dediyini aydınlaşdırmaqda çətinlik çəkmədilər.
Nəticələr necə oldu? Popular Science jurnalına danışan Bauer ikinci intervyudaki 5-7 yaşları olan uşaqların xatirələrin 60%-dən çoxunu xatırladığını dedi. 8 və ya 9 yaşlı uşaqlar isə hadisələrin 40%-i, hətta daha azını xatırlayırdı və həmin hadisələri də dəyişdirib danışırdlar.
"Hesab edirik ki, bu, neyron strukturlarında intensiv inkişaf baş verən dövrdəki əsas bioloji proseslər ilə əlaqəlidir. Bu inkişafın ilk mərhələlərində həmin strukturlar işləyir, amma bir o qədər də effektiv olmur - uşaqlar yaddaşlarını formalaşdırır, lakin təbii proseslər müddətində bəzi xatirələr sönür və məhdud olur. Uşaqlar böyüdükdə isə yaddaş çox effektiv şəkildə işləməyə başlayır", - Bauer qeyd edir.
Valideynlər həmçinin uşaqların baş vermiş hadisələrlə bağlı xatirələrinə təsir edir. Uşaqlarla inkişafi strategiya ilə ünsiyyət quran valideynlər tez-tez belə suallar verir: "Bir az da danış görüm" , "Orada nə oldu?". Beləcə uşaqların öz xatirələrini izah etmələrinə səbəb olurlar. Bauerin dediyinə görə nəticədə uşaqlarda daha köhnə hadisələri əhatə edən xatirələr daha tez formalaşır və bu xatirələr daha dayanıqlı olur.
Bauer növbəti dörd il ərzində uşaq qrupları üzərindəki tədqiqatlarını davam etdirəcək. O, uşaqlara həyatlarının müxtəlif mərhələlərində baş vermiş hadisələrlə bağlı suallar verəcək. Bauer hesab edir ki, ilk xatirələr emosiyalarla əlaqəlidir - pozitiv olduğu kimi, neqativ emosiyalarla da. Bu səbəbdən qardaşım qızının erkən dövrdə diş yonan cihazlar ilə çox xoş olmayan tanışlıq xatirələrini qoruyub saxlaması xeyli mümkündür, amma yeni xatirələr formalaşdırdıqca onlarla olan əlaqəsinin itirilməsi də istisna olunmur.
Qaynaq: Popular Science
daha ətraflı...
Yaponiya və ABŞ-dan olan bioloqlar kök hüceyrələrini əldə etməyin orijinal üsulunu kəşf etdilər. Bu üsul heç bir quruluş və gen müdaxiləsinə ehtiyac qoymadan yetkin hüceyrələrin kök hüceyrələrinə yenidən proqramlaşdırılmasını təmin edir. Tədqiqatla əlaqədar məqalə 29 yanvar 2014 tarixində Nature jurnalında dərc edildi.
Harvard Universitetindən (ABŞ) olan Haruko Obokata, RIKEN Universitetindən (Yaponiya) olan Teruhiko Wakayama və həmkarları yeni doğulmuş siçandan alınan ağ qan hüceyrələrini yüksək turşulu mühitə yerləşdirdikdən sonra onların tədricən kök hüceyrələrinə çevrildiyini aydınlaşdırdılar. Bu fenomenə alimlər STAP (qıcıqlandırıcıların təsiri altında plüripotentliyin əldə edilməsi) adını verdilər.
Alimlər qeyd edirlər ki, bu kök hüceyrələri hər mənada "bütövdurlər". Onlar orqanizmin ayrı-ayrı toxumalarına çevrilməklə yanaşı həm də mövcud embriona yerləşə bilirlər. Ximerizasiya adlanan bu xüsusiyyət embrional və "yenidən proqramlaşdırılmış" kök hüceyrələrinin əsas xassəsi hesab olunur.
Bioloqların sözlərinə görə, bu hüceyrələrin əsas çatışmazlığı onların uzun müddət ərzində azad bölünmə bacarığının az olmasıdır. Bununla yanaşı hüceyrələri "yenidən proqramlaşdırılmış" kök hüceyrələrinin qida mühitinə yerləşdirdikdə onlar inkişaf etməyə başlayır və embrional hüceyrələrin analoquna çevrilir.
Bu hüceyrələrin digər maraqlı xüsusiyyəti plasenta hüceyrələrinə çevrilə bilməsidir. Digər kök hüceyrələri tiplərində çox nadir hallarda baş verən bu hadisənin STAP-hüceyrələrinə xas olması mövcud geniş potensiala dair məlumatlar təqdim edir.
Alimlər anoloji təcrübələri müvəffəqiyyətli şəkildə beyin neyronları, əzələ hüceyrələri və bir həftəlik siçanlardan alınmış digər hüceyrələrlə aparmağa nail oldular. STAP üzərində aparılacaq növbəti tədqiqatların nəticələrinin belə hüceyrələrin terapiya məqsədli istifadə edilib-edilə bilməyəcəyini anlamaq üçün yardım təmin edəcəyi güman edilir.
"Hansı yeni perspektivlərin qarşımızda açıldığını təsəvvür etmək çətindir. Yeni metodika nəinki regenerativ tibbdə, həm də xərçəng müalicəsində istifadə edilə bilər", - Haruko Obokata deyir.
Qaynaq: Nature , Phys.org
daha ətraflı...
Alimlər şizofreniyanın meydana gəlməsinin səbəblərini aydınlaşdırmağa yardım təmin edə biləcək genetik mutasiyaları aşkar etdilər. Xəstəliyin genetik təməli əvvəllər hesab edildiyindən daha qəlizdir.
Ümumdünya Səhiyyə Təşkilatının məlumatlarına görə bu gün dünyada 24 milyona yaxın insan şizofreniyadan əziyyət çəkir. Bu, düşüncə və emosional reaksiya proseslərinin pozulması ilə əlaqəli olan polimorf psixiki və əqli xəstəlikdir. Şizofreniyanın əsas əlamətləri hallüsinasiyalar (qarabasma), sosial disfunksiyanın fonunda nitqin (danışığın) və düşüncənin, işləmək qabiliyyətinin pozulmasıdır. Xəstəliyin meydana gəlməsinə səbəb olan dəqiq faktorlar hələlik tapılmamışdır.
Cardiff Universiteti (Britaniya) üzvləri başçılığında bir beynəlxalq tədqiqatçı qrup şizofreniyanın səbəblərini aydınlaşdırmağa kömək edəcək yeni genetik mutasiyalar tapdı. Daha əvvəl aparılmış tədqiqat işlərinin nəticələrinə görə xəstəliyin səbəbi genlər idi.
Yeni tədqiqatda alimlər 623 şizofreniya xəstələri və onların valideynlərindən alınmış qan nümunələrinin DNT hissələrini araşdırdılar və şizofreniklərdə olan, onların valideynlərində isə olmayan de novo mutasiyalarına (yeni qazanılmış mutasiyalar) rast gəldilər. Mütəxəssislər tapdıqları mutasiyaların xəstəliyin təkanverici mexanizmində müəyyən rolu olduğunu qeyd etdilər. Həmçinin bu mutasiyaların beyin sinir hüceyrələri arasındaki əlaqə gücü, beynin inkişafı, öyrənmə və yaddaş kimi bacarıqlarla əlaqəli zülal dəstlərini məhv edə biləcəyi məlum oldu.
"Yeni məlumatlar beynin funksiyaları ilə əlaqəli mutasiyalar və zülalların vacibliyini təsdiqləyir", - tədqiqatda iştirak edən Mike Owen deyir.
Şizofreniya və digər psixiki xəstəliklərin eyni mexanizminin olub-olmadığını aydınlaşdırmaq üçün alimlər tədqiqatları davam etdirməli olduqlarını bildirirlər.
Qaynaq: Medical News Today
daha ətraflı...
İnsan fotoşəkildəki bir başqa insanın gözündə əks olunan sifəti izləyərək üçüncü insanı tanıya bilər. 26 dekabr 2013 tarixində PLoS One jurnalında yayımlanan məlumata görə yeni üsul cinayətlərin açılmasına yardım təmin edə bilər.
York və Glasgow universitetlərindən (Britaniya) olan tədqiqatçılar insanların yüksək keyfiyyətli şəxsiyyət vəsiqəsi fotoşəkillərini bir neçə dəfə böyüdərək onların gözündə əks olunan fotoqrafın görünüşünü əldə etməyə çalışdılar.
Tədqiqatda iştirak edən könüllülərdən böyüdülmüş fotoşəkillərdə kimlərin əksinin olduğunu aydınlaşdırmaq istəndi. Böyüdülmüş yüksək keyfiyyətli fotoşəkillərdəki insanların gözündə əks olunan fotoqraflar arasında yad olanları 71%, tanış olanları isə 84% dəqiqliklə tanındı.
York Universitetindən olan Rob Jenkins deyir:
"Göz bəbəyi tünd güzgüyə oxşayır. Orada əks olunan görünüşü əldə etmək üçün onu yaxınlaşdırıb kontrastını tənzimləməlisiniz. Belə halda şəkil çəkdirən obyektin sifəti onun gözündə əks olunan sifətdən 30 min dəfə böyükdür. Tapıntılarımız insanın möhtəşəm sifət tanıma bacarığının altından xətt çəkir."
Tədqiqatçıların dediyinə görə əldə olunan nəticələr məhkəmə işlərində cinayətin qurbanı olmuş insanların cinayətkar tərəfindən çəkilmiş fotoşəkillərini araşdıraraq onu tapmaq üçün istifadə edilə bilər. Hesab edilir ki bu üsul xüsusilə cinsi zorakılığa məruz qalmış və ya qaçırılmış insanlara yardım edəcək.
Qaynaq: PLoS One , NBC News
daha ətraflı...
Alimlər yüksək keyfiyyətli funksional maqnit-rezonans tomoqrafiyası ilə Altshaymer xəstələri və siçan modellərində araşdırma apararaq Altshaymerin mənşəyini, beynin hansı hissəsində və nə üçün orada meydana gəldiyini, eləcə də necə yayıldığını aydınlaşdırdılar. Bu sayədə Altshaymerin necə inkişaf etdiyi aydın ola və xəstəliyin erkən diaqnozu qoyula bilər. Həmçinin daha effektiv dərmanlar hazırlana bilər. Tədqiqat Kolumbiya Universiteti Tibb Mərkəzi (CUMC) tərəfindən aparıldı, əlaqədar məqalə Nature Neuroscience jurnalında dərc edildi.
Radiologiya professoru Boris və Rose Katz deyirlər:
"Altshaymerin beynin entorinal beyin qabığında meydana gəldiyi illərdir məlum idi. Lakin bu tədqiqatda ilk dəfə yaşayan insanlar üzərində, xüsusilə niyə lateral entorinal qabıqda (LEC) yarandığı izah edildi. Adətən LEC'in hippokampa açılan bir qapı olduğu hesab edilir, bu bölgə uzun müddətli yaddaş və s. funksiyaları həyata keçirir. Əgər LEC təsirlənsə hippokamp da təsirlənir."
Tədqiqatın nəticələri Altshaymerin birbaşa lateral entorinal qabıqdan serebral qabığına və digər bölgələrə yayıldığını göstərdi. Xüsusilə də parietal beyin qabığına, yəni beynin məkan koordinasiyası və navigasiyası ilə əlaqəli hissəsinə də yayıldığı qeyd edilir. LEC'in neyronların əlaqə nöqtələriylə uyuşmalarını təmin etməsi səbəbi ilə Altshaymerin buradan qaynaqlandığı hesab edilir.
LEC funksiya pozuntusu ilə əlaqədar üçüncü tapıntı isə bu pozuntu baş verdikdə tau və amiloid ilkin zülalına dəyişiklik meydana gəlməsi oldu. LEC Altshaymerə qarşı çox qorunmasızdır. Çünki Altshaymer tau yığılmasına yol açır, bu da LEC'i xəbərdar edərək APP yığılmasına səbəb olur. Bu iki zülal LEC'dəki neyronlara zərər verdikdə isə Altshaymer meydana gəlir.
Təcrübədə 96 nəfər 3,5 il ərzində izlənildi, 12'sində orta dərəcəli Altshaymer başlanğıcı tapıldı. Bu 12 adamın beyin tomoqrafiyaları çəkildikdə serebral qan səviyyələrində əhəmiyyətli dərəcədə eniş müşahidə edildi.
Prof. Usman Khan artıq Altshaymerin tomoqrafiya vasitəsilə harada başladığını nöqtə döyüntüləri ilə aşkar etdiklərini və bu sayədə erkən diaqnoz qoyula biləcəyini bildirir. Bəlkə də bu sayədə Altshaymer beynə yayılmadan müalicə edilə biləcək və yeni dərmanlar hazırlanacaq.
Qaynaq: Nature Neuroscience
daha ətraflı...
Fransız kompaniyası "Karmat" dünyada ilk avtonom süni ürək transplantasiyası əməliyyatının yerinə yetirildiyi xəbərini yaydı. Unikal süni ürək modelini inkişaf etdirən məşhur kardiocərrah Alen Karpantyedir.
Əvvəlki modellərdən fərqli olaraq yeni süni ürək insanın fiziki yükünün intensivliyi dəyişildikdə kənardan düzəliş tələb etmir və praktiki olaraq bioloji ürək kimi işləyir. Bundan başqa model təzyiqə dərhal reaksiya göstərərək sirkulyasiya sisteminin sürətini artıra və azalda bilir.
Başda Alen Karpantye olmaqla bir qrup mütəxəssis Parisdə yerləşən Jorj Pompidu adına hospitalda ürək çatışmazlığından əziyyət çəkən bir kişini əməliyyat etdilər. Xəstənin bir ay qədər ömrü qaldığı hesab edilirdi. Hal-hazırda isə o reanimasiyadadır və həkimlər vəziyyətinin stabil olduğunu qeyd edirlər.
Mütəxəssislərin dediyinə görə yaxın zamanlarda daha bir neçə bu tip əməliyyatların həyata keçirilməsi planlaşdırılır.
"Bişa" Paris hospitalından olan ürək-damar cərrahı Patrik Nataf deyir:
"Bu, kardiologiyada orijinal inqilabdır. Buna oxşar aparatlar mövcud idi, lakin onlar xəstənin avtonomluğunu nisbətən təmin edə bilirdi. Yeni ürək xəstələrə daha asan hərəkətdə olmağı təmin edəcək, koaqulyasiya təhlükəsi isə daha az olacaq. Bütün dünyanın tibb ictimaiyyəti ilk əməliyyatların nəticələrini və bu üzrə aparılacaq tədqiqatları böyük maraqla izləyəcək."
Yeni süni ürək modeli artıq 20 ildir ki hazırlanmaqda idi. 900 qram çəkisi olan aparatın qiyməti hal-hazırda 80 min yevro təşkil edir.
Qaynaq: naked-science.ru
daha ətraflı...
Alimlər "qırılma" baş verdikdə hüceyrələri yaşlandıran molekulyar mexanizmi aşkar etdilər və onu bərpa etməyə nail oldular. Tədqiqatın nəticələri 19 dekabr 2013 tarixində Cell jurnalında yayımlandı.
Yaşlanma prosesində əsas rolu öz DNT-ləri olan mitoxondrilər oynayır. Onlar funksiyalarını yaxşı yerinə yetirə bilmədikdə altshaymer və diabet kimi qocalıq xəstəlikləri meydana gəlir. İndiyəcən hesab edilirdi ki, bu xəstəliklər mitoxondri DNT-sində baş verən, geri çevirilməsi mümkünsüz olan mutasiyalarla bağlıdır.
Harvard Tibb Məktəbindən olan David Sinclair və həmkarları sirtuinlər adlanan gen qrupunu araşdırdılar. Onlar, SIRT-1 geni olmayan siçanlardan birini ələ aldılar. Siçanlarda yaşlanma əlamətlərinə rast gəlinirdi, bununla belə hüceyrələrdəki bütün zülalların səviyyəsi, mitoxondrial DNT-nin kodlaşdırdığından başqa, normal idi.
Alimlər gördülər ki, yaşlanma prosesinin molekulyar səviyyəsində əsas rolu hüceyrə nüvəsi genomu ilə mitoxondriləri arasındaki koordinasiya pozuntuları oynayır. Nikotinamid-adenin-dinukleotid (NAD) fermenti səviyyəsinin aşağı düşməsi ilə bu tip koordinasiya səhvləri meydana gəlir. O olmadan SIRT-1 kodlaşdırdığı zülal transkripsion faktorların aktivliyini idarə edə bilmir - HIF. HIF-in səviyyəsi artır və beləcə genomlar arası ötürülmədə səhvlər meydana gəlir. Zamanla da hüceyrələrin enerji istehsal etmə qabiliyyəti zəifləyir və orqanizm yaşlanmağa başlayır.
Sinclair və həmkarları NAD hüceyrələrində dəyişərək hüceyrə içindəki genomların ötürülməsi mexanizmini bərpa edən maddəni tapdılar. Onlar, bu maddəni həftə ərzində iki yaşlı siçanlara verdilər və gəmiricilərin əzələ toxumasının 6 aylıq siçanlardakı kimi olmasını təmin etdilər.
Bundan başqa tədqiqat ərzində yaşlanma və xərçəng xəstəliyi arasındaki əlaqəyə rast gəlindi. Yaşlanma prosesində iştirak edən HIF amilinin xərçəng xəstəliyinin meydana gəlməsində də rol oynadığı məlum oldu.
Qaynaq: SMH , Cell
daha ətraflı...
