Arxeologiya və Zaman Əlaqəsi

İbtidai-icma (Prehistory) Arxeologiyası Nədir?

Geoloji dövrlər hesaba qatılaraq araşdırıldıqda, yaşadığımız planetin 4.5 milyard ildir mövcud olduğu məlum olur. İlk formalaşan kontinental qabıq, ultramafik xüsusiyyətdəki (dəyişməyə davamlı olaraq açıq) qayalardan meydana gəlməkdə idi. Varlığın həyatı baxımından böyük əhəmiyyət kəsb edən suyun mənşəyi isə Prekambri dövrünə aid edilir.

daha ətraflı...

Yaradılışçıların "Alverçi" Başlıqlı Video Saxtakarlığı

Bir neçə gün bundan əvvəl səhifəmizdə, Darwin'in şərəfinə Darwinius masillae adı verilmiş qədim primat növü fosilini paylaşmışdıq və indiyə qədər, təkamülün bizə doğru gəldiyi yolda kəşf olunmuş ən qədim primat fosili olduğunu bildirmişdik. Bu fosil insana doğru gələn təkamül yolundan bizə olduqca əhəmiyyətli məlumatlar verir (ilk əcdadlarımızın nəyə bənzədiyi mövzusunda). Görünür bu fosil Təkamül Biologiyasından anlayışı olmayan bəzi yaradılışçıları (Yaradılış yoxsa təsadüf?) həqiqi mənada "cırnadıb"

daha ətraflı...

Saxta Fosil Nədir?

Təkamül təliminə qarşı əldə bayraq kimi istifadə edilən iddialardan biri budur: "Təkamülçülər saxta fosillərlə insanları aldadır, onları meymun olmaqda ittiham edirlər! Piltdown Adamı, Yava Adamı kimi fosillər ortaya qoyaraq insanların təkamül keçirdiklərini deməyə çalışırlar! Halbuki bu fosillərin saxta olduğu X tarixdə X adlı şəxs tərəfindən aşkar edilib!

daha ətraflı...

Tələlər tarakanları təkamülləşdirir

Avropada yaşayan bir tarakan növü, onları məhv etmək üçün insanların istifadə etdiyi şəkər tələlərinə qarşı təkamül keçirərək, bu tələlərə düşməyəcək şəkildə yeni bir xüsusiyyət qazandılar. 

Amerikalı elm adamları, apardıqları tədqiqatda mutasiyaya uğramış bir qrup tarakanın dad alma duyğularını yenidən təşkil edərək, onları məhv etmək üçün qurulan tələlərdə istifadə edilən şəkəri "şirin" yerinə "acı" hesab edəcək şəkildə təkamülləşdiyini göstərdilər.

Şimali Karolina Dövlət Universitetindən olan tədqiqatçılar bu vəziyyəti tarakanlara cem və ya fıstıq əzməsi verərək təcrübədən keçirdilər. Sonrasında bəzi həşaratların reseptorlarını analiz etdilər.

Eyni qrupdan olan tədqiqatçılarından bəziləri, 20 il əvvəl həşərat dərmanların artıq tarakanlara təsir etmədiyini bildirmişdilər. Prof. Coby Schal dünyanın ən prestijli elm jurnallarından olan Science'da, bu mexanizmin arxasında duran səbəbi ortaya qoymağa nail oldu.

Təcrübənin ilk hissəsində tədqiqatçılar ac olan tarakanlara iki yeməkdən birini seçmə azadlığı verdilər: fıstıq əzməsi və ya cem. Prof. Schal, tədqiqatla əlaqədar bunları bildirir:

"Cemin tərkibində şəkərin miqdarı çoxdur. Fıstıq əzməsində isə şəkərin miqdarı azdır. Mutasiyaya uğrayan bəzi həşaratların cemi seçdikdən sonra birdən geriyə sıçrayaraq bu yeməkdən uzaqlaşdıqlarını və fıstıq əzməsinə daha böyük maraq göstərdiklərini müşahidə etdik."

Təcrübənin ikinci hissəsində isə bu yeməkdən çəkinmə davranışının səbəbi məlum oldu. Tədqiqatçılar tarakanları hərəkətsiz hala gətirdilər və kiçik elektrodlar istifadə edərək dad reseptorlarının, yəni böcəyin ağız hissələrində olan və dadlara reaksiya verən mikroskopik tüklərin fəaliyyətini təqib etdilər. Prof. Schal bunları belə açıqlayır:

"Bu mutant tarakanlarda acı dadlara reaksiya verən reseptorlar eyni zamanda şəkərə də reaksiya göstərirdi. Bu səbəblə şəkəri acı olaraq qəbul edirdilər. Əslində şirin dadlara reaksiya göstərən hüceyrələr də işləyirdi, lakin acı dad reseptorları bunları qabaqlayıb üstünlüklü olurdular. Nəticə olaraq acı dad şirin dada təzyiq göstərirdi. Tarakanlar başını iki yana yelləyərək bu mayeni istehlak etməyi rədd edirdilər. Sonda isə şəkər başın iki yanına da bulaşırdı."

Londonda yerləşən Zoologiya İnstitutundan olan prof. Elli Leadbeater bu tədqiqat barədə bunları deyir:

"Adətən, təbii seçmə bir heyvanın dad bacarıqlarını təkamülləşdirdiyində sadəcə heyvanı müəyyən bir dada daha həssas və ya laqeyd hala gətirir. Məsələn, nektar toplayan arılar digər arılara görə şəkərə daha az həssasdırlar. Bu da, onların yalnız konsentrə nektar yığması mənasını verir. Təkamül, şəkərin onlara daha az şirin gəlməsinə səbəb olmuşdur, lakin bunu hələ də sevirlər. Tarakan hadisəsində isə, şəkər həqiqətən də acı qəbul edilir. Təbii seçmə üçün içərisində zəhər saxlayan şəkərləri qəbul etməməyi təmin etmək məqsədiylə inkişaf etdirilən təsirli və sürətli bir üsuldur."

Prof. Schal, bunun insanla həşəratlar arasındakı "silahlanma yarışı"nın bir başqa nümunəsi olduğunu bildirir: 

"Tarakanlara həşərat öldürən dərmanlar atırıq, onlar da bunlardan xilas olacaq mexanizmlər təkamülləşdirirlər. Həmişə tarakanlara böyük hörmət etmişəm. Bizə, insanlara bağlıdırlar, amma bizdən faydalanmasını da bilirlər."

Qaynaq: BBC

daha ətraflı...

Mutasiyalar

Bu yazımızda mutasiyalara ətraflı toxunacağıq və bəlkə də bəzi qaranlıq və çətin anlaşılan məsələləri aydınlaşdırmaq baxımından ən əhəmiyyətli yazılarımızdan biri olacaq. Çünki təəssüf ki bu gün bəzi elmdən həqiqi mənada anlayışı olmayan qaynaqlar və elm yerinə bu qaynaqları çatdıran Təhsil Nazirliyi kimi təhsil müəssisələri üzündən mutasiyalar, Təkamül Nəzəriyyəsinin mərkəzinə yerləşdirilməyə çalışılır. Bunun səbəbi aydındır: Elmi bir həqiqətə, lakin içərisindəki təsadüfilik ünsürləri önə çıxarılaraq, "Baxın, hər şeyə təsadüf gözüylə baxırlar!" şəklində şərhlər edərək elmə, elmin və elm insanlarına gözü bağlı təhqir edərək hücum edirlər. Bu insanların və təşkilatların etdiyi də açıq-aşkar budur. Hələ mövzu haqqında zəngin məlumata sahib olmayan

daha ətraflı...

İtlərin təkamülü 32.000 il əvvəl başladı

İnsanlarla itlər yaxşı dostdurlar. Yeni araşdırmalar bu iki növün təkamül tarixlərinin birlikdə başladığını göstərir. 3 gün əvvəl Çin Elm Akademiyası tərəfindən aparılan tədqiqata görə, 32 min il əvvəl qurdlardan ayrılan itlər, bu zamandan etibarən beyin və həzm sistemi orqanlarının inkişafında insanlara bənzər dəyişikliklər sərgilədi.

Nature Communications jurnalında yer alan araşdırmada eyni zamanda, itlərin düşündüyümüzdən daha qədim zamanlarda əhilləşdirildiyi fikri müdafiə edildi. İtlər və insanlar, ortaq həyat sahəsi mənimsəmələri sayəsində təkamül proseslərində də bənzərliklər ortaya qoymuşdurlar.

Tədqiqatçılar, "Əhilləşmə, əhali sıxlığının artması və sıx mühitlərdə həyatın önə çıxardığı bir anlayış olaraq, insan və itlərin içində olduğu çətin həyat şərtləri, hər iki növün də şəriklik tapdığı bir "seçmə təzyiqi" ortaya çıxarmış ola bilər" deyə bildirdilər.

Elm adamları, qurdların dəqiq olaraq nə vaxt əhilləşdirildiklərini və insanın ən yaxın dostu halına çevrildiklərini bilmirdilər. Sibir dağlarında tapılan it kəllə sümüyü fosili, itlərin qurdlardan ayrılaraq ilk dəfə təxminən 32 min il əvvəl əhilləşdirilmiş ola biləcəyinə dair məlumatlar verir. Genetik analizlər isə itlərin Çində ilk olaraq 16 min il əvvəl əhilləşdirildiklərinii ortaya qoyur. Elm dünyasında qəbul edilən ümumi görüş isə itlərin insan həyatına 10 min il əvvəl yaxşıca uyğunlaşma təmin etdiyi istiqamətində idi.

Çinli genetik alim Guo-dong Wang və həmkarları, dörd qurd, üç Çin iti, bir Alman çoban iti, Belçika Malinoisi və Tibet çoban iti növlərinin DNT-ni yaxşıca araşdırdı. DNT analizləri, itlərin qurdlardan 32 min il əvvəl ayrıldığını və yeni bir təkamül cığırına daxil olduğunu göstərdi.

NBC News'un yaydığı xəbərə görə, tədqiqatçılar, Çinə xas olan itlərin, itlərin ümumi əhilləşdirilmə müddətində əskik hissəni təmsil edə biləcəyini bildirdilər.

32 min il əvvəlindən etibarən itlərin mərhələli olaraq insan həyatına girdiyi və zaman içində it populyasiyalarında ani enişlər yaşanmadığı bilinərkən, insanların verdikləri qida artıqlarıyla bəslənməyə başlayan itlər həyatımızın bir hissəsi oldular.

Guo-dong və onun qrupu, əldə etdikləri nəticələri insan və it genləriylə müqayisə etdi. Nəticələr, iki növün həzm orqanları və metabolizmində bənzər genetik dəyişikliklər göstərdiyinə işarə etdi. Nümunə olaraq, it və insanlarda olan kolestrol daşıyıcı genin bənzər olduğu məlum oldu. Bu əhəmiyyətli tapıntının, insan və itlərin bir yerdə yaşadığı mühitlərdə heyvan sayına müqayisədə bitki nisbətinin azalmasından qaynaqlanmış ola biləcəyi də həmçinin bildirildi. 

Araşdırmada, beynin də təkamül müddətində bəzi oxşarlıqlar olduğu kəşf edildi. Belə ki, beyində olan kimyəvi maddə - serotoninə təsir edən genlərin bənzər olduğu aydın oldu. İnsanlarda serotoninə təsir edən genlərin fərqliliyi aqressivlik ölçüsünü təyin edir.


Qaynaq: Nature

daha ətraflı...

Klonlama üsuluyla ilk insan kök hüceyrəsi yaradıldı

ABŞ-dan olan elm adamları bu gün ilk dəfə klonlama üsuluyla insan kök hüceyrəsi yaratdıqları xəbərini yaydılar. Bunun üçün klon qoyun Dolly'nin inkişaf etdirilməsini təmin edən bir metodu istifadə etdiklərini bildirən Portland'daki Oregon Sağlamlıq və Elm Universitetindən olan alimlər, hədəflərinin insan klonlamaq olmadığını isə xüsusilə vurğuladılar.

Yaradılan kök hüceyrələrin hər cür hüceyrə istehsalında istifadə edilə bilmə ehtimalı səbəbiylə, gələcəkdə xəstə və ya yaralanmış hüceyrələri əvəz edərək istifadə edilməsi hədəflənir.

"Cell" adlı elm jurnalında nəşr olunan tədqiqatı aparan Şokrat Mitalipov başçılığındakı qrup, təcrübəni parkinson, skleroz (MS), ürək xəstəlikləri və onurğa iliyi yaralanmaları kimi bir çox narahatlığın müalicəsi istiqamətində böyük bir addım olaraq görür.

Elm adamları bir dəri hüceyrəsindən alınan genetik materialı, hüceyrə nüvəsi çıxarılmış bir yumurta hüceyrəsiylə birləşdirməyə nail oldular.  

Şokrat Mitalipov, "Edilən detallı araşdırma bu üsulla əldə edilən kök hüceyrələrin normal embrionik kök hüceyrələr kimi digər bir çox fərqli hüceyrə tipinə çevrilə bildiyini təsdiqləmişdir" deyə açıqlama verdi.

Qaynaq: ntvmsnbc

daha ətraflı...