Amerikalı elm adamları, apardıqları tədqiqatda mutasiyaya uğramış bir qrup tarakanın dad alma duyğularını yenidən təşkil edərək, onları məhv etmək üçün qurulan tələlərdə istifadə edilən şəkəri "şirin" yerinə "acı" hesab edəcək şəkildə təkamülləşdiyini göstərdilər.
Şimali Karolina Dövlət Universitetindən olan tədqiqatçılar bu vəziyyəti tarakanlara cem və ya fıstıq əzməsi verərək təcrübədən keçirdilər. Sonrasında bəzi həşaratların reseptorlarını analiz etdilər.
Eyni qrupdan olan tədqiqatçılarından bəziləri, 20 il əvvəl həşərat dərmanların artıq tarakanlara təsir etmədiyini bildirmişdilər. Prof. Coby Schal dünyanın ən prestijli elm jurnallarından olan Science'da, bu mexanizmin arxasında duran səbəbi ortaya qoymağa nail oldu.
Təcrübənin ilk hissəsində tədqiqatçılar ac olan tarakanlara iki yeməkdən birini seçmə azadlığı verdilər: fıstıq əzməsi və ya cem. Prof. Schal, tədqiqatla əlaqədar bunları bildirir:
"Cemin tərkibində şəkərin miqdarı çoxdur. Fıstıq əzməsində isə şəkərin miqdarı azdır. Mutasiyaya uğrayan bəzi həşaratların cemi seçdikdən sonra birdən geriyə sıçrayaraq bu yeməkdən uzaqlaşdıqlarını və fıstıq əzməsinə daha böyük maraq göstərdiklərini müşahidə etdik."
Təcrübənin ikinci hissəsində isə bu yeməkdən çəkinmə davranışının səbəbi məlum oldu. Tədqiqatçılar tarakanları hərəkətsiz hala gətirdilər və kiçik elektrodlar istifadə edərək dad reseptorlarının, yəni böcəyin ağız hissələrində olan və dadlara reaksiya verən mikroskopik tüklərin fəaliyyətini təqib etdilər. Prof. Schal bunları belə açıqlayır:
"Bu mutant tarakanlarda acı dadlara reaksiya verən reseptorlar eyni zamanda şəkərə də reaksiya göstərirdi. Bu səbəblə şəkəri acı olaraq qəbul edirdilər. Əslində şirin dadlara reaksiya göstərən hüceyrələr də işləyirdi, lakin acı dad reseptorları bunları qabaqlayıb üstünlüklü olurdular. Nəticə olaraq acı dad şirin dada təzyiq göstərirdi. Tarakanlar başını iki yana yelləyərək bu mayeni istehlak etməyi rədd edirdilər. Sonda isə şəkər başın iki yanına da bulaşırdı."
Londonda yerləşən Zoologiya İnstitutundan olan prof. Elli Leadbeater bu tədqiqat barədə bunları deyir:
"Adətən, təbii seçmə bir heyvanın dad bacarıqlarını təkamülləşdirdiyində sadəcə heyvanı müəyyən bir dada daha həssas və ya laqeyd hala gətirir. Məsələn, nektar toplayan arılar digər arılara görə şəkərə daha az həssasdırlar. Bu da, onların yalnız konsentrə nektar yığması mənasını verir. Təkamül, şəkərin onlara daha az şirin gəlməsinə səbəb olmuşdur, lakin bunu hələ də sevirlər. Tarakan hadisəsində isə, şəkər həqiqətən də acı qəbul edilir. Təbii seçmə üçün içərisində zəhər saxlayan şəkərləri qəbul etməməyi təmin etmək məqsədiylə inkişaf etdirilən təsirli və sürətli bir üsuldur."
Prof. Schal, bunun insanla həşəratlar arasındakı "silahlanma yarışı"nın bir başqa nümunəsi olduğunu bildirir:
"Tarakanlara həşərat öldürən dərmanlar atırıq, onlar da bunlardan xilas olacaq mexanizmlər təkamülləşdirirlər. Həmişə tarakanlara böyük hörmət etmişəm. Bizə, insanlara bağlıdırlar, amma bizdən faydalanmasını da bilirlər."
Qaynaq: BBC
0 şərh var:
Post a Comment