December 23, 2014

Dəri rəngləri niyə fərqli şəkildə təkamülləşmişdir?

İnsan növünün ən geniş və nəzərə çarpan müxtəliflik nümunələrindən biri şübhəsiz dəri rəngidir. Dəri rəngi mövzusundakı müxtəlifliyi (variasiyanı) araşdıran bioloqlar, bu rəngin melanin adı verilən bir rəng piqmenti ilə əlaqədar olduğunu müəyyən etmişdirlər. 

Sanıldığının əksinə dəri rənginin günəş şüaları ilə birbaşa əlaqəsi yoxdur. Günəş şüaları ilə dəri rəngi arasındakı əlaqə dolayıdır. Belə ki, günəş şüaları, xüsusilə də ultrabənövşəyi (UB) şüalar, melanosit hüceyrələrini xəbərdar edərək daha çox melanin yaranmasına səbəb olmaqdadır. Bunun səbəbi, UB şüaların növümüzün dərisində 3 əsas təsirə malik olmasıdır:

1. Həddindən artıq UB şüaları hüceyrələrə və orqanizmdəki kimyəvi proseslərə ziyan verməkdədir.
2. UB şüalar artdıqca, fol turşusunun (Vit.B9) parçalanması sürətlənir. Fol turşusu, DNT sintezində istifadə edilməkdədir; buna görə bədəndə kifayət qədər fol turşusu hər vaxt olmalıdır.
3. UB şüalar 7-dehidroxolesterol maddəsinin Vitamin D-yə çevrilməsini sürətləndirir. 


Günəş şüaları lazım olandan çox olduqda xoşagəlməz nəticələr doğura bilər. Məsələn həddindən artıq UB şüalar hüceyrə quruluşunu və dövrlərini pozaraq xərçəngə və ölümə səbəb ola bilər. Fol turşusu əskikliyi, DNT sintezinə təsir edərək hüceyrənin bölünmə dövrlərini pozur. Həddindən artıq Vitamin D istehsalı isə Vitamin D zəhərlənməsi olaraq bilinən və qusma, susuzluq, həssaslıq, yorğunluq, qəbizlik və əzələ ağrıları ilə özünü biruzə verən bir xəstəliyə səbəb olur. Ancaq Vitamin D əskikliyi də təhlükəlidir; bu vəziyyət də sümük yaranmasına mənfi təsir etməkdə və bir sıra xəstəliklərə səbəb ola bilməkdədir. Bu səbəbdən bədənin aldığı UB şüaların miqdarı ən uyğun (optimal) səviyyədə olmalıdır.

Bu optimallıq, melanosit hüceyrələrinin yaratdığı melanin piqmenti ilə təmin edilir. Melanin artdıqca, bədənə daxil olan UB şüaları daha çox əngəllənmiş olur. Melanin artımının nəticəsi olaraq dəri rəngi tündləşir. Daha çox Vitamin D istehsalı, dolayısıyla daha çox UB şüası lazım olduğunda isə melanosit hüceyrələri melanin istehsalını kəsərək UB şüalarına maneə törətməyi dayandırır və melanin az yarandığından dəri rəngi açıq olur.

Təkamül müddətində, Afrikada və ümumiyyətlə ekvator xəttinə yaxın ərazilərdə yaşayan əcdadlarımızın və müasir insanların dəri rəngi, şaquli düşən günəş şüalarından ötəri həddindən artıq UB şüa alışına, bu səbəbdən həddindən artıq Vitamin D istehsalına mane olmaq üçün ana bətnində dəri toxumasının meydana gəlməsindən etibarən genetik olaraq çox melanin yaradan melanosit hüceyrələrinə malikdir. Buna görə dəriləri qara rəngdədir. Daha şimal paralellərdə isə günəş şüaları üfüqi düşdüyündən və dolayısilə UB şüalar az olduğundan, bu şüalardan daha çox faydalana bilmək üçün melanosit hüceyrələri az melanin yaradırlar və fərdlər ağdərili olur. Bu iki bölgə arasında qalan paralellərdə isə, bu rənglərin arasında qalan çalarlarda rənglər görülməkdədir.
Yazını dostlarla bölüş

0 şərh var:

Post a Comment

 
Copyright © 2014 Həyatın Təkamülü • All Rights Reserved.
Distributed By MyBloggerThemes | Design By Templateure
back to top