NASA Ames Tədqiqat Mərkəzi müdiri prof. Chris McKay NASA-nın rəsmi internet saytından, Marsda terraform işlərinə 2016-ci ildə başlanacağı xəbərini bütün dünyaya yaydı. Chris McKay hesab edir ki, terraform işləri üçün hətta gecikiblər. Space.com'a açıqlama verən McKay bunları dedi:
"Artıq bilirik ki Marsda həyat yoxdur, amma bu heç vaxt olmayacağı mənasını vermir. Edəcəyimiz terraform müdaxilələri ilə qarşımızdaki 100 il ərzində Marsı həyat üçün əlverişli planet halına gətirə bilərik. Bunu yerinə yetirə biləcək yetərli texnologiyaya da sahibik. Əslində bu layihəni daha əvvəllər başlamaq lazım idi, hətta gecikmişik."
Həmçinin McKay, Mars planetini həyat üçün uyğun bir mühit vəziyyətinə gətirmək üçün milyardlarla dollar xərclənməsi lazım olacağını da bildirdi.
Qırmızı planeti terraform etmək bir o qədər də asan görünmür. Marsın diametri, Yerin demək olar ki yarısı qədərdir. Planetin Yerlə müqayisədə daha kiçik olması terraform mütəxəssislərini ən çox düşündürən maneədir. Bu səbəbdən ki, planet nə qədər terraform edilirsə edilsin, Marsın cazibə qüvvəsi Yerlə müqayisədə daha zəif olduğundan atmosfer də daim incə olacaq. Planetin dəmir nüvəsinin donmuş halda olması da bir digər problemdir. Yerin ərimiş vəziyyətdə olan nüvəsi Yer ətrafında maqnitosferanın meydana gəlməsinə səbəb olur. Beləcə maqnitosfera Yeri təhlükəli Günəş qasırğalarından qoruyaraq canlıların yaşamağı üçün lazımlı şəraiti təmin edə bilir. Lakin McKay, Marsda maqnitosferanın olmamasının o qədər də böyük problem olacağını düşünmədiyini bildirir. Çünki Günəşdən yayılan zərərli UV (ultrabənövşəyi şüalar) şüalarının böyük bir hissəsinin Yer və Venera tərəfindən, qalan UV miqdarının da Yupiter tərəfindən udulacağı hesab edilir. Xüsusilə Yupiter maqnitosferasının Mars üzərində böyük bir qoruyucu təsiri olduğuna son illərdə daha da əmin olunur. Bu halda, Qırmızı planetə düşən UV şüalarının miqdarı, Yerə düşən miqdarın 3-də 1-i qədər olacaq.
Terraform mühəndislərini narahat edən bir digər maneə, planetin həddindən artıq soyuq olmasıdır. Planetin mövqeyinin Yerlə müqayisədə Günəşdən daha uzaq olması, temperaturun qütblərdə -110 C-yə qədər, ekvatorda isə -60 C-yə qədər düşməsinə səbəb olur. Bu da planetin səthinin altında yerləşən, donmuş halda olan suyun və karbon qazının atmosferə qarışmasına mane olur. Amma terraform mühəndisləri Qırmızı planeti necə isidəcəklərini bilirlər. İstixana qazları ilə. Karbon qazının miqdarının bu planetdə yüksək olmasının böyük üstünlük olduğunu bildirən McKay, açıqlamasında bunları da qeyd etdi:
"Yerdə hal-hazırda karbon qazı sayəsində planetimizin davamlı istiləşməsinə səbəb oluruq. Eyni şəkildə Marsda da torpaq altındakı karbondioksidi sərbəst buraxa bilsək, planeti sürətli şəkildə istilədə bilərik. Əgər bunu bacarsaq həm planet istilənmiş olar, həm də atmosfer qalınlığını artırmış olarıq. İşin ən çətin və xərcli mərhələsi budur."
Planetin istiləşməsiylə birlikdə torpaq altında var olan, ağıllı kəşfiyyatçı robotlar tərəfindən dəfələrlə təsdiq edilən donmuş halda olan su, maye halına çevrilərək planetdə 4 milyard il əvvəl olduğu kimi çayların axmasına, göllərin meydana gəlməsinə səbəb olacaq. Bu mərhələdə dövrəyə, Yerdən göndəriləcək olan "Spirulin" adı verilən sianobakteriyalar girəcək. Bu bakteriyalar hər növ çətin şərtlər qarşısında dayana bilir. Beynəlxalq Kosmik Stansiyasında edilən təcrübələrdə onsuz da müşahidə edilmişdi. Spirulinalar fotosintez yolu ilə karbondioksidi alıb oksigen istehsal etməyə başlayacaq. Beləcə planetin karbon qazı miqdarı azalacaq, oksigen miqdarı isə artacaq. Spirulinalarla bağlı Space.com'a açıqlama verən McKay belə dedi:
"Spirulinaların olduqca çətin şərtlərə dayanıqlı olduqlarını müşahidə etdik. Bu mavi-yaşıl yosunların oksigen tənəffüs etməsi bizim üçün problem yaradırdı. Amma bu yaxınlarda başladığımız yeni genetik layihədə Spirulinaların DNT-lərində edəcəyimiz yararlı mutasiyalar sayəsində oksigen tənəffüsü etməyən Spirulinalar əldə etməyi planlaşdırırıq. Beləcə, oksigen tənəffüsü etməyən Spirulinalar planetin oksigen miqdarının azalmasına səbəb olmayacaqlar."
Terraform işlərinin son mərhələsində Yerdən gətiriləcək və əkiləcək Şam kimi arılara ehtiyac duymayan ağaclar və bitkilər sayəsində planetdəki oksigen miqdarı daha yüksək sürətlə artacaq. Şam ağaclarının toxumları zəif küləklərlə uzaqlara çata bilir. Həmçinin Şam ağacları su və azot miqdarının az olduğu yerlərdə də yetişə bilir. Beləcə 100-120 ildən sonra astronavt dəbilqələri olmadan Marsda gəzə biləcəyik. McKay isə mövzu ilə əlaqədar son olaraq bunları dedi:
"Hər nə qədər terraform işləri hələlik xəyal kimi görünsə də, insan bunu edə biləcək lazımlı texnologiyaya və bacarığa malikdir. Bunu, Aya ilk insanı endirdiyimizdə təsdiqləmişdik."
Qaynaq: NASA , Space
0 şərh var:
Post a Comment