Elmi, təbiətdəki dəyişmə və çevrilmələri anlayıb şərh etmə fəaliyyəti olaraq tərif edə bilərik. Bu şərh və anlama əməliyyatı elmi nəzəriyyələr (qaydalar) vasitəsilə reallaşır. Müşahidə və təcrübə yoluyla təsvir edilən faktları açıqlamaq və ümumiləşdirməkdə məqsəd nəzəriyyə meydana gətirməkdir. Nəzəriyyə kimi qanun da açıqlayıcı ümumiləşdirmələr ehtiva edən mürəkkəb bir sistemdir; açıqladığı fakt sahəsi geniş və müxtəlifdir. Şərh qaydanın ilk əhəmiyyətli funksiyasıdır. İkinci əhəmiyyətli funksiya isə hələ müşahidə edilməmiş faktları öncədən görmək, fakt sahəsini genişləndirməkdir. Qısacası, yaxşı bir qayda şərh və uzaqgörənlik gücü yüksək, tənqidə açıq, öz içində və elmin təsdiqlənmiş digər qanunlarıyla tutarlı nəzəri bir sistemdir.
Elm davamlı daha təminedici, daha çox faktı açıqlaya bilən, daha əhatəli qaydalar axtarışı içindədir. Elmdə "mütləq" deyə bir şey yoxdur; çünki hərəkət, dəyişiklik və çevrilmə sonsuzdur. Məsələn, öz dövründə cismlərin hərəkətini açıqladığı hesab edilən Nyutonun klassik mexanikasının XX əsrə doğru, istər kainat səviyyəsində, istərsə də atom səviyyəsində yeni faktlarla qarşı qarşıya qoyulduğunda, bunları açıqlaya bilmədiyi görülmüş və Eynşteynin Nisbilik Nəzəriyyəsi və Kvant mexanikası inkişaf etdirilmişdir. Nisbilik və kvant Nyuton mexanikasını rədd etmir, sadəcə onu üstələyir. Bu ikisi Nyuton dövründə fərq edilə bilməyən yeni bəzi faktları da açıqlayan daha geniş əhatəli qaydalardır. Elm belə inkişaf edir.
Təkamül təlimi Yer üzərindəki canlılığın inkişafını, dəyişmə və çevrilməsini olduqca müvəffəqiyyətli şəkildə açıqlayan bir elmi nəzəriyyədir. Son illərdə biologiya sahəsindəki inqilabi irəliləyişlər və ortaya çıxarılan yeni faktlar bu qaydanı təsdiqləmiş və təsdiqləməkdədir. Hal-hazırda canlılığın inkişafı sahəsində Darvinin Təkamül Təliminə alternativ bir nəzəriyyə görünmür. Lakin bu heç vaxt olmayacaq mənasını vermir. Necə Nyutonun klassik mexanikası aşılmışdırsa, bəlkə də gələcəkdə yeni faktlar ortaya çıxacaq və bu yeni faktları da açıqlaya biləcək daha əhatəli bir canlılıq elmi nəzəriyyəsinə ehtiyac olacaqdır. Lakin təbii ki, bu da elmi bir nəzəriyyə olacaq.
Yaradılışçılar "bütün canlı növləri birdən-birə və eyni anda, bu gün olduqları şəkildə yaradılmışdır" düşüncəsini elm dünyasına təqdim etmək istəyirlərsə, bu düşüncələrini sübut etməyə, bu düşüncəni dəstəkləyən faktları tapmağa çalışmalıdırlar. Düşüncələrini dəstəkləyəcək müşahidə və təcrübələr reallaşdırmalıdırlar. Məsələn, fərqli canlı növlərinə aid ən qədim fosillərin yaşının eyni dövrü göstərdiyi təyin oluna bilsə, bu müdafiə etdikləri tezis üçün ciddi bir dəlil təşkil edə bilər. Amma belə bir vəziyyət müzakirə mövzusu deyilsə (ki onsuz da deyil), tezisləri başdan heçə getdi deməkdir.
Hətta, deyək ki, 3,5 milyard illik insan, at, pişik, it, dinozavr, bakteriya və s. fosilləri tapıldı! Hamısı 3,5 milyard il əvvəlinə işarə edir. Bu, 3,5 milyard il əvvəl baş verən hadisəni göstərir, amma yenə də yaradılışı sübut etmir. Çünki yaradılış sübut edilmək istənirsə, bu yaradanın (dizaynerin) necə bir varlıq olduğu, bu yaratma enerjisini necə əldə etdiyi, yaratma hərəkətini hansı üsullarla reallaşdırdığı açıqlanmalıdır. Beləliklə, yaradılışçılara təklifimiz elm sahəsinə ümumiyyətlə girməmələri, inanc dünyasında qalmalarıdır.
0 şərh var:
Post a Comment