Elm ictimaiyyətində 21-ci əsrə qədər hesab edilirdi ki, planetlər yerləşdikləri və dövr etdikləri mövqelərdə formalaşmış olmalıdırlar. Son illərdə isə bu fikirlərin yalnış olduğu məlum oldu. Bu gün artıq planetoloqlar qaz nəhəngi olan planetlərin ulduz sisteminin soyuq hissələrində meydana gəldiyini, yalnız onların ulduza yaxınlaşması ilə təsadüfi olaraq yer qrupu planetləri orbitlərinin yenidən qurulduğunu hesab edirlər.
Şimal-Qərb Universitetindən (ABŞ) olan Yoram Lithwick və onun həmkarı Yanqin Wu "xaotik proseslərin" hər bir planet sistemində baş verdiyi və onların inkişafının hər mərhələsində iştirak etdiyi qənaətindədirlər. Onlar, "istiyupiter" - ulduzuna yaxın məsafədə yerləşən nəhəng planetdən ibarət "planet sistemi modelini" hazırladılar.
Bu model göstərdi ki, digər ulduzların planet sistemləri mütləq stabil deyil, əksinə, "daimi xaos" adlanan kosmik vəziyyətdə iştirak edirlər. Zamanla nəhəng planetlərin və onların kiçik qardaşlarının orbitləri dəyişilir, amma bu dəyişikliklər ən az 100 milyon il tələb etdiyindən dəyişilməz olaraq görünürlər.
Belə hadisələrin məhsulu kimi də davamlı olaraq öz ulduzuna yaxınlaşmaqda olan "istiyupiterlər" adlandırdığımız qrup ortaya çıxır. Bu planetlərin 300 milyon il ərzində ulduza yaxınlaşa bildiyi hesab edilir. Alimlər qeyd edirlər ki, hazırlanmış modelin proqnozları son illərdə Kepler teleskopu vasitəsilə tapılmış 60 istiyupiter üzərindəki müşahidələrin nəticələri ilə uyğunluq təşkil edir.
Əgər "kosmik xaos" həqiqətən də mövcuddursa, o zaman planet "ailələrinin" tərkibi, hətta stabil orbitlər qazanıldıqdan sonra belə zamanla dəyişilmiş ola bilər. Gələcəkdə hazırlanacaq yeni planet sistemi modelləri ilə bu nəzəriyyənin nə dərəcədə doğru olduğunun aydınlaşdırılmış olacağı güman edilir.
Qaynaq: Pnas.org , Cornell University Library
0 şərh var:
Post a Comment